WEBVTT

00:00:00.600 --> 00:00:02.920
Dzień dobry.
Ja się nazywam Grzegorz Sobczyk.

00:00:03.400 --> 00:00:06.760
Jestem kierownikiem gdańskiego
projektu Urban Archetics.

00:00:07.040 --> 00:00:11.600
Program dotyczy dysonansowej
architektury w Gdańsku.

00:00:11.760 --> 00:00:17.840
Dotychczas nasze rozważania dotyczyły
architektury nie militarnej.

00:00:18.040 --> 00:00:23.600
Natomiast część architektury dysonansowej
to również architektura militarna.

00:00:23.680 --> 00:00:28.320
Dlatego zaprosiliśmy pana Arkadiusza
Woźniakowskiego do tego, żeby opowiedział

00:00:28.400 --> 00:00:32.400
o architekturze fortyfikacyjnej w Gdańsku.
Dzień dobry.

00:00:32.480 --> 00:00:35.520
Dziękuję państwu za za
obecność w taki ładny dzień.

00:00:36.120 --> 00:00:38.400
To szczególnie ważne.

00:00:39.320 --> 00:00:40.760
Ja będę państwu.

00:00:41.440 --> 00:00:43.920
Temat jest No, wybrałem temat.

00:00:44.200 --> 00:00:50.320
W związku z tym z tym leitmotivem,
czyli kłopotliwym dziedzictwem.

00:00:51.880 --> 00:00:57.000
Coś z zimnej wojny, która to wiadomo też
to należy właśnie do tego

00:00:57.760 --> 00:01:02.520
specyficznego Dziedzictwa,
z którym wiążą się różne problemy.

00:01:03.840 --> 00:01:08.640
Tu nawiązując do architektury, to
to są fortyfikacje.

00:01:09.320 --> 00:01:11.680
Czy architekturą to możemy nazwać?

00:01:11.880 --> 00:01:12.960
To jest dyskusyjne.

00:01:13.120 --> 00:01:16.960
Natomiast to są
budowle obronne, inżynierskie.

00:01:17.040 --> 00:01:22.840
Dlatego ja wybrałem taki dość specyficzny
temat fortyfikacji przeciw desantowych

00:01:22.920 --> 00:01:24.880
budowanych w latach 50 tych.

00:01:26.640 --> 00:01:32.560
Które są dość niepozorne w formie,
natomiast mało przebadane

00:01:33.120 --> 00:01:38.600
i sporo ciekawostek w trakcie właśnie ich
badań archiwalnych i

00:01:39.120 --> 00:01:41.200
też terenowych się pojawiło.

00:01:41.280 --> 00:01:44.240
I tu chciałbym z Państwem
się nimi podzielić.

00:01:44.760 --> 00:01:47.960
Między innymi na początek

00:01:49.920 --> 00:01:53.240
jeszcze się może do końca przedstawia.
Też pracuję.

00:01:54.120 --> 00:01:56.960
Specjalizuję się w fortyfikacjach, w
badaniu fortyfikacji

00:01:57.040 --> 00:02:00.440
najnowszych XIX i XX wiek.

00:02:01.640 --> 00:02:04.680
Też staram się je popularyzować, ale

00:02:06.480 --> 00:02:09.040
badać także staram się

00:02:09.120 --> 00:02:10.800
to robić wieloaspektowo.

00:02:10.880 --> 00:02:13.880
Ja pracuję też w Narodowym
Instytucie Dziedzictwa obecnie.

00:02:14.440 --> 00:02:19.120
Tam też zajmuję się dziedzictwem,
zabytkami techniki i właśnie

00:02:19.200 --> 00:02:20.360
architektury obronnej.

00:02:21.080 --> 00:02:25.840
I ten temat jest jednym, jednym z moich

00:02:26.720 --> 00:02:29.600
tematów badawczych, które już od paru lat.

00:02:32.120 --> 00:02:32.840
Prowadzę.

00:02:35.240 --> 00:02:40.880
I pierwszy problem z tym
jest tak naprawdę nadmiar.

00:02:40.960 --> 00:02:45.480
Powiedzmy Od przybytku głowa nie boli, ale
tutaj materiałów archiwalnych

00:02:45.560 --> 00:02:47.200
jest szczęśliwie można powiedzieć.

00:02:47.280 --> 00:02:49.880
Dla badacza dużo natomiast ich jest.

00:02:50.440 --> 00:02:52.280
No, bardzo dużo.

00:02:53.480 --> 00:02:56.080
Dzięki temu, że ta
ciągłość jest zachowana.

00:02:56.240 --> 00:02:57.240
Jeżeli chodzi o.

00:02:59.320 --> 00:03:04.320
Archiwa także mamy dostęp praktycznie do
kompletu dokumentacji wytworzonej w

00:03:04.400 --> 00:03:10.960
trakcie i samego
projektowania koncepcji budowy.

00:03:11.400 --> 00:03:15.400
Czyli ta sprawozdawczość jest bardzo
tutaj rozwinięta i to jest jedna z.

00:03:16.200 --> 00:03:21.440
Przypuszczam, że kilkuset teczek, które
które przejrzałem, które między innymi

00:03:21.520 --> 00:03:28.400
dotykają tego tematu, ale już tak
do Do rzeczy na początku.

00:03:29.640 --> 00:03:35.280
Ogólnie wyjaśnię też, bo może państwo nie
wiedzą, czym są te fortyfikacje,

00:03:36.040 --> 00:03:41.640
te desantowe, o których będę mówił, Czyli
to są rejony umocnione typu polowego,

00:03:42.000 --> 00:03:46.320
takie nazwano w dokumentach,
zbudowane przy użyciu

00:03:47.320 --> 00:03:51.160
prefabrykowanych elementów żelbetowych dla
przyspieszenia produkcji

00:03:51.240 --> 00:03:53.760
i ułatwienia Budowy.

00:03:54.480 --> 00:03:58.840
One powstały właśnie głównie w
pierwszej połowie, w połowie lat 50.

00:03:59.560 --> 00:04:01.200
Budowano od 53.

00:04:02.080 --> 00:04:06.960
Można powiedzieć, że zakończona budowa w
58 roku, ale gros prac

00:04:07.040 --> 00:04:09.920
wykonano w 53 54 roku.

00:04:12.680 --> 00:04:15.840
Ich celem było zatrzymanie

00:04:15.920 --> 00:04:20.880
potencjalnego desantu wojsk NATO.

00:04:23.560 --> 00:04:26.560
I to miało się właśnie
odbywać w taki sposób, że.

00:04:26.840 --> 00:04:30.120
Że najlepiej desant
zatrzymać zaraz na plaży.

00:04:30.200 --> 00:04:35.640
Dlatego budowano te rejony na na
wybrzeżu, bezpośrednio na plaży.

00:04:38.160 --> 00:04:42.840
Ewentualnie w przypadku, gdyby ten
desant się udał.

00:04:44.400 --> 00:04:49.240
Ich zadaniem było też
odpieranie umożliwienie wysadzenia

00:04:49.320 --> 00:04:51.640
kolejnych sił nieprzyjaciela.
Nieprzyiaciela.

00:04:52.160 --> 00:04:54.440
Ja może będę długo mówił.

00:04:54.520 --> 00:04:55.960
Dzisiaj mam długą prezentację.

00:04:56.040 --> 00:04:58.720
Będę starał się streszczać.

00:04:58.800 --> 00:05:00.400
Natomiast pozwolę sobie usiąść.

00:05:00.880 --> 00:05:02.160
Będzie mi łatwiej mówić.

00:05:07.000 --> 00:05:08.000
Jak one wyglądały?

00:05:08.080 --> 00:05:12.240
To ja do tego slajdu jeszcze wrócę
później, żeby jakoś to podsumować.

00:05:12.320 --> 00:05:14.800
Na razie nie będę opowiadał
o tym, co widzimy.

00:05:14.880 --> 00:05:19.160
Natomiast chciałbym tutaj pokazać mniej
więcej, z jakimi obiektami

00:05:19.240 --> 00:05:20.880
mamy do czynienia.
Czyli to są.

00:05:21.840 --> 00:05:25.480
No właśnie, tak jak mówiłem, dość
niepozorne, zbudowane z prefabrykatów,

00:05:25.560 --> 00:05:30.920
ukryte na plaży elementy umocnień,

00:05:31.000 --> 00:05:33.760
obecnie w różnym stanie zachowania.

00:05:33.840 --> 00:05:36.200
O tym też na końcu powiem.

00:05:37.600 --> 00:05:44.000
Także teraz, już mając powiedzmy pewien
wstęp, przejdźmy do do początku,

00:05:44.080 --> 00:05:47.520
czyli do genezy tych fortyfikacji.
Jak one powstawały?

00:05:47.600 --> 00:05:48.360
Dlaczego?

00:05:50.440 --> 00:05:51.440
Skąd ten pomysł?

00:05:52.840 --> 00:05:58.400
Generalnie na początku lat 50 tych
wzrosło napięcie w stosunkach

00:05:58.480 --> 00:06:04.720
międzynarodowych, co było związane właśnie
z powstaniem koalicji NATO,

00:06:05.160 --> 00:06:06.960
bloku militarnego.

00:06:07.040 --> 00:06:09.880
W 49 roku państw zachodnich.

00:06:11.840 --> 00:06:18.440
Poza tym Polska niejako
ustabilizowała swoją granicę na Zachodzie,

00:06:18.520 --> 00:06:24.760
dzięki w końcu ustaleniu granic
na Odrze między Polską a NRD.

00:06:24.840 --> 00:06:31.280
I tak naprawdę główny
wysiłek i skupienie wojskowych, jeśli

00:06:31.360 --> 00:06:36.720
chodzi o obronę granic, była właśnie
ta uwaga była skupiona na Wybrzeżu, która

00:06:36.800 --> 00:06:42.480
była bezpośrednią granicą i takim
odsłoniętym ówcześnie uważano

00:06:42.560 --> 00:06:44.200
takim odsłoniętym skrzydłem.

00:06:44.880 --> 00:06:51.360
W przypadku jakiegokolwiek konfliktu na
osi wschód zachód, czyli Berlin Warszawa.

00:06:51.640 --> 00:06:56.920
To skrzydło postrzegano jako potencjalną
słabość i I stwierdzono, że

00:06:57.000 --> 00:06:59.840
należy je umocnić jeszcze.

00:07:00.400 --> 00:07:04.640
Ta konieczność wzrosła
po wybuchu wojny w Korei, kiedy.

00:07:04.840 --> 00:07:08.400
Tam też się okazało, że wojska.

00:07:08.480 --> 00:07:13.880
Wojska amerykańskie z powodzeniem
desantowały się także tutaj.

00:07:14.240 --> 00:07:15.520
No ten powiedzmy.

00:07:15.600 --> 00:07:20.760
Czy on był uzasadniony, to realnie
ta obawa, czy nie, to też tam może na

00:07:20.840 --> 00:07:24.200
końcu jeszcze
w podsumowaniu powiem natomiast tak to

00:07:24.280 --> 00:07:30.280
ówcześnie widzieli polscy stratedzy i też
naturalnie radzieccy.

00:07:31.080 --> 00:07:36.000
Także podjęto już pierwsze prace

00:07:36.280 --> 00:07:39.880
związane z przygotowaniem takiej obrony.

00:07:41.040 --> 00:07:46.520
Pierwszym krokiem było sformowanie
tak zwanych brygady desantowe, czyli.

00:07:47.240 --> 00:07:51.200
Czyli oddziały formowane właśnie

00:07:51.640 --> 00:07:54.680
konkretnie w celu obrony obrony Wybrzeża.

00:07:55.040 --> 00:08:00.880
I takie trzy brygady sformowano
w Kamieniu Pomorskim, na Zachodnim

00:08:01.280 --> 00:08:04.280
Wybrzeżu, w Kołobrzegu i w Gdańsku.

00:08:04.800 --> 00:08:11.320
I one ich formowanie
trwało właśnie między 51.

00:08:11.400 --> 00:08:12.720
A 52 rokiem.

00:08:14.400 --> 00:08:18.440
One docelowo to były takie
szkieletowe, powiedzmy, oddziały.

00:08:19.080 --> 00:08:20.200
Każda brygada miała.

00:08:20.720 --> 00:08:24.360
Oprócz
pododdziałów wsparcia

00:08:24.840 --> 00:08:29.520
składała się w podstawowym takim
składzie z dwóch batalionów.

00:08:30.680 --> 00:08:37.080
Ale w przypadku mobilizacji każda z
brygad miała być rozwinięta do do dywizji.

00:08:37.520 --> 00:08:44.000
Wtedy liczba batalionów wzrosła do
do czterech w każdej z brygad.

00:08:44.800 --> 00:08:45.600
Tak więc.

00:08:49.800 --> 00:08:56.280
Jednocześnie
marszałek Rokossowski dyrektywą nakazał

00:08:57.960 --> 00:09:03.720
rozpracowanie takiego scenariusza właśnie
obrony, czyli czyli

00:09:05.040 --> 00:09:07.640
organizacji obrony wybrzeża morskiego.

00:09:09.880 --> 00:09:10.480
I.

00:09:13.720 --> 00:09:17.960
W maju 52 roku
przeprowadzono taką analizę,

00:09:18.680 --> 00:09:23.840
gdzie potencjalnie taki atak mógłby
nastąpić i też jakie siły byłyby

00:09:23.920 --> 00:09:25.240
potrzebne do jego odparcia.

00:09:25.600 --> 00:09:30.400
I tutaj widzimy, że
przewidywano główne główne uderzenie

00:09:31.600 --> 00:09:34.520
na rejon Kołobrzegu, ewentualnie też

00:09:35.360 --> 00:09:40.080
tutaj, na w rejonie Białogóry,

00:09:41.200 --> 00:09:47.280
gdzie pewnie intencją byłoby też
zaatakowanie zespołu Portów i

00:09:47.360 --> 00:09:51.200
Trójmiasta od tyłu do obrony.

00:09:54.680 --> 00:09:55.040
Wybrzeża.

00:09:55.120 --> 00:10:01.040
Oprócz tych trzech brygad przewidywano
oczywiście oprócz mobilizacji, także

00:10:01.680 --> 00:10:07.560
wprowadzanie wojsk liniowych
z okręgu ówcześnie drugiego,

00:10:08.120 --> 00:10:12.400
drugiego okręgu wojskowego z
Bydgoszczy, a także sił z głębi Polski.

00:10:12.680 --> 00:10:16.520
Łącznie to miało być
dwa do trzech korpusów

00:10:17.880 --> 00:10:22.480
piechoty i 1 korpus zmechanizowany,
więc to dość poważne siły przewidywano.

00:10:22.560 --> 00:10:27.000
One miały być właśnie
to reagować na rozwijającą się

00:10:27.080 --> 00:10:29.480
sytuację, gdyby ten desant nastąpił.

00:10:29.720 --> 00:10:36.480
Natomiast pomysł był na to taki, że
generalnie przyjęto, że desant sam w sumie

00:10:36.560 --> 00:10:40.640
sam w sobie by nie nastąpił
jako jako jako.

00:10:41.840 --> 00:10:46.320
powiedzmy odrębne działanie wojsk
natowskich, natomiast był tylko

00:10:46.400 --> 00:10:53.000
pomocniczym uderzeniem w przypadku
większego konfliktu, co skutkowało tym, że

00:10:53.800 --> 00:10:58.800
był czas na przygotowania, bo można było
przewidzieć, że jakieś wojska

00:10:59.640 --> 00:11:05.080
przygotowują się do desantu, więc
te brygady mogły w pierwszej fazie zająć

00:11:05.160 --> 00:11:10.920
te przygotowane pozycje, umocnione,
mobilizować się, a z głębi Polski

00:11:11.320 --> 00:11:17.800
napłynęły by te wojska liniowe,
które mogłyby tutaj właśnie w odwodzie

00:11:17.880 --> 00:11:21.920
czekać i po prostu też obsadzać wybrzeże,

00:11:22.000 --> 00:11:25.720
ale też być właśnie tutaj, czekać na

00:11:25.800 --> 00:11:32.400
rozwój sytuacji, właśnie na na
kontratakować w przypadku przebicia się

00:11:32.800 --> 00:11:35.400
wojsk, zdobycia przyczółku i tak dalej.

00:11:35.960 --> 00:11:39.400
Także tak, to takie były
przewidywania strategów.

00:11:39.720 --> 00:11:41.160
To był 52 rok.

00:11:46.440 --> 00:11:48.680
Tutaj jest zbliżenie na ten bardziej

00:11:49.200 --> 00:11:54.560
nam bliższy rejon Trójmiasta, jak tutaj.

00:11:55.680 --> 00:11:58.640
No to są przewidywania,
oczywiście, ale też rozważano.

00:11:59.400 --> 00:12:04.080
Spodziewano się też
desantu w powietrznych, jak widać i tak

00:12:04.160 --> 00:12:08.640
dalej, Ale
główne siły już tutaj wskazywano pewne

00:12:08.720 --> 00:12:12.200
rejony, te na żółto, które
należałoby zawczasu przygotować.

00:12:12.280 --> 00:12:14.560
No, to są wczesne, wczesne koncepcje.

00:12:16.600 --> 00:12:23.400
Kolejne, bardziej szczegółowe studia już
dotyczyły kolejnych odcinków Wybrzeża.

00:12:23.720 --> 00:12:28.960
Po prostu analizowano,
które który rejon jest najbardziej

00:12:29.040 --> 00:12:32.400
korzystny, najbardziej
dogodny do wysadzania desantu.

00:12:32.480 --> 00:12:35.480
I tam oczywiście pod tym kątem

00:12:36.440 --> 00:12:39.720
Kierowano tutaj wysiłek i i środki.

00:12:41.680 --> 00:12:44.040
Podobnie jak tutaj właśnie
w rejonie Gdańska, czyli tu.

00:12:44.480 --> 00:12:47.240
No generalnie plaża była bardziej.

00:12:47.720 --> 00:12:52.080
Brzeg był płaski i też pozbawiony w

00:12:52.600 --> 00:12:54.840
w najbliższym otoczeniu przeszkód wodnych,

00:12:54.920 --> 00:13:01.840
zabagnień, czyli przeszkód dla broni,
wojsk zmechanizowanych i broni pancernej.

00:13:01.960 --> 00:13:06.000
To tutaj przewidywano, że nieprzyjaciel

00:13:06.080 --> 00:13:09.400
mógłby najprawdopodobniej uderzyć.

00:13:11.880 --> 00:13:16.520
Kolejnym takim decyzją, która była

00:13:17.720 --> 00:13:19.320
ważna dla formowania tych

00:13:19.800 --> 00:13:24.640
tych fortyfikacji, była Dyrektywa 64.

00:13:26.960 --> 00:13:29.480
Podpisana przez marszałka Rokossowskiego.

00:13:29.560 --> 00:13:33.120
I tu cały czas marszałek
dlatego tak nawiąże.

00:13:33.200 --> 00:13:36.000
One są też te fortyfikacje, często

00:13:36.200 --> 00:13:41.400
nazywane tak potocznie rokoko Szczakami.

00:13:42.280 --> 00:13:47.960
Właśnie z tym, że to związane jest, że tu
marszałek jakby sprawował pieczę

00:13:48.600 --> 00:13:52.560
w oczywisty sposób
nad rozwojem tych tych umocnień.

00:13:52.960 --> 00:13:59.760
I w tej dyrektywie zdecydowano
o podjęciu prac nad umocnieniem Wybrzeża.

00:13:59.840 --> 00:14:06.040
To oczywiście nie skutkowało podjęciem
prac budowlanych, ale szczegółowych

00:14:06.680 --> 00:14:12.000
bardziej analiz już konkretnych rejonów,
jak tutaj było wskazane,

00:14:12.080 --> 00:14:13.760
właśnie w tym, w tej dyrektywie.

00:14:14.360 --> 00:14:17.440
I ona jest, powiedzmy, takim można
powiedzieć,

00:14:18.120 --> 00:14:24.160
przyjmuje się, że to jest moment, kiedy,
kiedy no te rejony umocnione,

00:14:24.720 --> 00:14:27.520
to jest jakby decyzja o
powstaniu tych fortyfikacji.

00:14:31.080 --> 00:14:36.760
W koncepcjach, które już
rozważano w bardziej mikroskali.

00:14:38.760 --> 00:14:45.040
Opierano się o stworzonej
instrukcji o batalionie przeciwdesantowym

00:14:46.160 --> 00:14:51.200
w obronie Wybrzeża
i jak tutaj widać na tym schemacie, on

00:14:51.280 --> 00:14:54.760
może nie jest całkowicie jasny, natomiast

00:14:55.560 --> 00:14:59.120
widać, że obrona miała właśnie opierać

00:14:59.200 --> 00:15:02.080
się na pewnym określonym pasie wybrzeża.

00:15:02.440 --> 00:15:07.160
Tutaj na początku rozważano
od dwóch do czterech kilometrów.

00:15:09.080 --> 00:15:15.720
Biorąc pod uwagę też szczupłość sił,
jakie miały właśnie ten pas obsadzić.

00:15:15.800 --> 00:15:21.440
I generalnie obrona takiego batalionu była
zorganizowana, że te trzy kompanie, które

00:15:21.520 --> 00:15:25.840
wchodziły w skład batalionu,
były były rozmieszczone, że dwie

00:15:25.920 --> 00:15:27.520
znajdowały się na pierwszej linii.

00:15:27.960 --> 00:15:29.640
Ja może skorzystam z tego.

00:15:32.200 --> 00:15:32.840
Tak tu były.

00:15:33.680 --> 00:15:35.160
To była jedna kompania.

00:15:35.240 --> 00:15:36.440
Druga kompania.

00:15:36.520 --> 00:15:40.040
A trzecia kompania była
gdzieś z tyłu, w odwodzie.

00:15:40.440 --> 00:15:46.120
I one się opierały na oczywiście na na

00:15:46.200 --> 00:15:48.920
liniach transzy, które w pierwszych.

00:15:50.040 --> 00:15:55.200
W pierwszej linii były dwie transzeje, a
ta trzecia kompania opierała

00:15:55.280 --> 00:15:56.760
generalnie o jedną transzeje.

00:15:59.160 --> 00:16:05.000
Jakby w tej pozycji tyłowej obwodowej
też ten batalion był zorganizowany w taki

00:16:05.080 --> 00:16:10.920
sposób, aby umożliwić
obronę okrężną w przypadku lądowania

00:16:11.000 --> 00:16:13.160
gdzieś obok czy zaatakowania go z tyłu.

00:16:14.640 --> 00:16:16.080
On też był wyposażony.

00:16:16.280 --> 00:16:17.760
Wyposażony był w.

00:16:20.240 --> 00:16:22.080
Organiczną artylerię.

00:16:22.640 --> 00:16:28.440
Były to przeciwpancerne działa, piechoty
oraz moździerze.

00:16:28.520 --> 00:16:32.920
I to wszystko miało te środki ogniowe
miały tak na prawdę działać, coś mnie

00:16:33.000 --> 00:16:38.360
atakować, miały działać, także atakować

00:16:39.320 --> 00:16:42.000
w pierwszej kolejności barki desantowe,

00:16:42.080 --> 00:16:48.760
które jeszcze zbliżały się do
wybrzeża, a także a także.

00:16:51.600 --> 00:16:56.320
W późniejszym etapie ewentualnie
już ostrzeliwać plażę.

00:16:58.880 --> 00:17:03.800
W jego strukturze były
różne punkty obserwacyjne

00:17:05.080 --> 00:17:06.480
gniazda karabinów maszynowych.

00:17:06.560 --> 00:17:11.000
Ja o tym opowiem już później, jak
jeszcze przejdę do tych detali.

00:17:11.480 --> 00:17:16.920
Ale tak, to generalnie taki taki rejon
umocniony miał być zorganizowany w taki

00:17:17.000 --> 00:17:20.640
właśnie sposób, na podstawie
tej instrukcji oczywiście,

00:17:21.200 --> 00:17:24.880
tak jak tak jak wszystko było to
dostosowane do warunków terenowych, ale

00:17:25.080 --> 00:17:28.200
opierano się tutaj
na tych, na tych wytycznych.

00:17:28.280 --> 00:17:31.280
I kolejny, kolejny etap prac to

00:17:32.120 --> 00:17:35.400
szczegółowy rekonesans, czyli grupy

00:17:35.480 --> 00:17:40.400
oficerów wysłane już
w rejony Wybrzeża, wytypowane wcześniej

00:17:40.600 --> 00:17:44.680
pod budowę tych
tych umocnień i tam już oni rozpracowali

00:17:44.760 --> 00:17:48.560
konkretne rozwiązania, rozmieszczenie

00:17:49.560 --> 00:17:54.200
stanowisk, powiązanie ogniowe między nimi.

00:17:54.360 --> 00:17:59.240
Także to była taka dość żmudna
praca terenowa, planistyczna.

00:17:59.480 --> 00:18:02.960
Powstały takie wstępne, wstępne plany

00:18:03.120 --> 00:18:06.520
dla każdego z tych projektowanych.

00:18:08.600 --> 00:18:09.000
Rejonów.

00:18:09.080 --> 00:18:15.760
Ja tutaj się będę skupiał na najbliższym
nam, na najbliższych nam fortyfikacjach,

00:18:15.840 --> 00:18:17.920
czyli w rejonie Zatoki Gdańskiej.

00:18:18.000 --> 00:18:22.800
To jest właśnie rejon umocniony.

00:18:23.560 --> 00:18:30.120
W rejonie Gdańska
od Wisłoujścia do do do do Stogów.

00:18:30.200 --> 00:18:31.640
I tutaj też widać to wyraźnie.

00:18:31.720 --> 00:18:34.800
Jak już się opierano na tych, na tych

00:18:34.880 --> 00:18:39.720
wytycznych, czyli widać tę tą kompanię.

00:18:39.920 --> 00:18:45.240
Lewoskrzydłową prawoskrzydłową
rozwinięto i i tą i tą obwodową.

00:18:46.600 --> 00:18:48.280
Podobnie jest.
Zorganizowano.

00:18:50.360 --> 00:18:52.560
Batalionowy rejon umocniony na Helu.

00:18:54.760 --> 00:18:57.200
On miał osłaniać.

00:18:57.720 --> 00:19:00.280
Głównie port i też baterie artylerii,

00:19:00.360 --> 00:19:05.440
które tam się znajdowały znajdowały się w.

00:19:05.720 --> 00:19:07.480
W rejonie cypla.

00:19:07.560 --> 00:19:10.600
A też później były planowane
w rejonie Hel, Hel, Bór.

00:19:15.280 --> 00:19:17.520
To były jeszcze oczywiście
wsparte różnymi.

00:19:17.800 --> 00:19:20.400
Szczegółowymi, rozpisanymi
właśnie dla każdego punktu.

00:19:20.480 --> 00:19:23.560
Dla każdego obiektu planowanego.
Szczegółowe.

00:19:24.920 --> 00:19:26.240
Azymuty ognia.

00:19:27.640 --> 00:19:30.960
Także ta analiza była
dość, dość szczegółowa.

00:19:31.040 --> 00:19:35.240
To wszystko podlegało też zatwierdzeniu.

00:19:35.800 --> 00:19:41.120
I dopiero dopiero po tym
wyłoniła się pewna pewna koncepcja

00:19:42.000 --> 00:19:45.920
budowy 13 rejonów umocnionych na wybrzeżu.

00:19:46.000 --> 00:19:52.760
I ona z małymi zmianami generalnie
była w kolejnych latach realizowana.

00:19:53.960 --> 00:19:55.640
Ale zanim?

00:19:56.240 --> 00:19:57.560
Zanim zanim.

00:20:00.280 --> 00:20:04.480
Wojsko przeszło do budowy,
już tam na miejscu.

00:20:04.560 --> 00:20:09.920
Jeszcze równolegle
trwały prace związane z magazynowaniem

00:20:10.240 --> 00:20:16.040
materiałów budowlanych do potrzebnych do
wzniesienia tych umocnień.

00:20:16.240 --> 00:20:19.680
Bowiem
to nie były tylko fortyfikacje polowe

00:20:19.760 --> 00:20:24.000
czyste, gdzie korzystano
z podręcznych materiałów.

00:20:24.840 --> 00:20:29.000
Idea była taka, że właśnie to
wykorzystywano prefabrykaty

00:20:29.080 --> 00:20:30.280
w pierwszej kolejności.

00:20:30.840 --> 00:20:36.560
Pomyślano, że rozsądnie będzie
sprowadzić poniemieckie

00:20:36.960 --> 00:20:39.840
poniemieckie prefabrykaty, które Niemcy

00:20:40.800 --> 00:20:45.440
pod koniec wojny w latach 43 44 45

00:20:45.600 --> 00:20:48.920
budowali również na terenie Polski.

00:20:49.000 --> 00:20:52.840
Takie liczne rubieże, rubieże obronne.

00:20:53.400 --> 00:20:56.400
Najwięcej ich było w rejonie Mazur

00:20:56.880 --> 00:21:01.360
i stamtąd też po przeprowadzeniu tzw.

00:21:01.560 --> 00:21:07.560
zwiadów fortyfikacyjnych, zaraz po wojnie
wojsko było zaangażowane w rozpoznawanie

00:21:08.200 --> 00:21:12.760
fortyfikacji, które znalazły się na ich na
ich terenie, żeby właśnie w takim

00:21:12.840 --> 00:21:16.480
przypadku czy też innym
rozpoznać, czy mogą się przydać, czy są

00:21:16.560 --> 00:21:19.520
też za jakimś zagrożeniem
i należy je zniszczyć.

00:21:19.600 --> 00:21:24.640
I dzięki temu już mamy wiedzę, że pewne
elementy fortyfikacyjne się znajdują

00:21:25.200 --> 00:21:27.680
i warto je wykorzystać.

00:21:27.760 --> 00:21:35.400
Już w 50 51 roku rozpoczęto taką akcję

00:21:35.840 --> 00:21:41.680
zwożenia na wybrzeże elementów

00:21:41.840 --> 00:21:46.320
żelbetowych z rejonu z rejonu Mazur.

00:21:47.880 --> 00:21:49.800
Tutaj nie daje mi spokoju, przepraszam.

00:21:51.240 --> 00:21:52.080
Rozprasza.

00:21:54.280 --> 00:22:01.200
Jak widać na tej mapie z okręgu wojskowego
nr 1 te strzałki prowadzą

00:22:01.760 --> 00:22:04.640
na wybrzeże i tam głównie sprowadzano.

00:22:05.000 --> 00:22:06.920
Sprowadzano właśnie

00:22:08.760 --> 00:22:12.920
cylindry, tak zwane koch, bunkry

00:22:13.840 --> 00:22:18.880
jak to często się je nazywa oraz też
wszelkie przeszkody

00:22:19.520 --> 00:22:22.240
przeciwpancerne, przeciwpiechotne, czyli
kozły

00:22:23.240 --> 00:22:27.440
żelbetowe, metalowe jeże przeciwpancerne

00:22:27.520 --> 00:22:31.040
słupki, drut kolczasty wszystko co dało

00:22:31.120 --> 00:22:32.920
się zdemontować i mogło się przydać.

00:22:33.000 --> 00:22:36.320
To w tamtym czasie
było kierowane na wybrzeże.

00:22:37.800 --> 00:22:40.240
To były liczne transporty kolejowe

00:22:41.320 --> 00:22:45.040
liczone rocznie średnio.

00:22:45.400 --> 00:22:51.280
Dziś, z tego co
wyliczyłem półtora tysiąca wagonów.

00:22:53.600 --> 00:22:56.680
Wysyłano na wybrzeże
zapakowanych różnymi właśnie.

00:22:58.920 --> 00:23:01.040
Dobrociami wojskowymi.

00:23:03.400 --> 00:23:04.280
Tak one wyglądały.

00:23:04.360 --> 00:23:07.960
To jest jakiś fragment z
instrukcji niemieckiej.

00:23:08.200 --> 00:23:12.320
I właśnie to są te elementy, które uznano,
że one się najbardziej przydadzą,

00:23:12.400 --> 00:23:14.560
czyli takie kołpaki na cylindry.

00:23:14.640 --> 00:23:19.760
One były w wersjach z otworem, czyli takie
przeznaczone na stanowisko strzeleckie czy

00:23:19.840 --> 00:23:26.720
obserwacyjne, czy też zamknięte
na jakąś antenę radiową, czy też peryskop.

00:23:27.840 --> 00:23:31.360
No i oczywiście te cylindry, które w
różnych konfiguracjach już to Niemcy

00:23:31.440 --> 00:23:35.200
właśnie wymyślili takie pewne
upraszczanie i

00:23:35.640 --> 00:23:41.240
wzmacnianie tych fortyfikacji polowych,
ale też sprowadzano ciekawsze elementy,

00:23:41.520 --> 00:23:43.640
rzadsze, ale, ale też się spotykały.

00:23:43.720 --> 00:23:46.480
One były sprowadzane nie
z Mazur, tylko ze Śląska.

00:23:46.680 --> 00:23:47.720
Tam odnaleziono.

00:23:49.320 --> 00:23:55.160
Były takie pancerne stanowiska strzeleckie
Panzernest czy gniazdo

00:23:55.240 --> 00:23:57.040
pancerne na karabin maszynowy.

00:23:58.200 --> 00:24:01.360
Wtedy wojsko je nazywało krabami.

00:24:01.440 --> 00:24:06.160
Także tak dość obrazowo i sprowadzono ich.

00:24:08.320 --> 00:24:15.040
Wydobyto 72 sztuki, większość
wysłano na wybrzeże, Zmagazynowaną.

00:24:15.800 --> 00:24:21.560
Z tym, że one chyba z tego
co się zorientowałem wylądowały głównie w

00:24:21.640 --> 00:24:27.440
składnicy inżynieryjnej w drewnie,
a tylko część była zainstalowana.

00:24:27.520 --> 00:24:34.440
Być może ze względu na to, że nie chciano
ich przedwcześnie instalować

00:24:35.920 --> 00:24:40.400
na wybrzeżu, może
obawiając się czy złomiarze, ale może po

00:24:40.480 --> 00:24:44.400
prostu planowano je skierować
na bardziej zagrożone kierunki.

00:24:45.120 --> 00:24:51.840
Ale część z nich
była na miejscu w rejonie Kołobrzegu,

00:24:52.280 --> 00:24:57.160
tam gdzie spodziewano się tego głównego
ataku, gdzie planowano najwięcej

00:24:57.240 --> 00:24:59.280
tych rejonów umocnionych.
I właśnie ten.

00:24:59.640 --> 00:25:03.680
Ten egzemplarz, który tu widzimy na
zdjęciu, on się zachował na plaży i teraz

00:25:03.760 --> 00:25:06.600
obecnie jest w Muzeum Oręża
Polskiego w Kołobrzegu.

00:25:06.680 --> 00:25:10.960
Do obejrzenia po restauracji także ciekawy
eksponat, ale właśnie też z ciekawą

00:25:11.040 --> 00:25:16.480
historią, bo jeszcze przeszedł powiedzmy,
zastosowanie też wtórne

00:25:16.920 --> 00:25:18.600
w naszych fortyfikacjach polskich.

00:25:23.040 --> 00:25:29.480
Jednocześnie okazało się, że po pierwsze
jest jakaś tu wyczerpana ilość tych tych

00:25:29.560 --> 00:25:34.680
obiektów wtórnych do użycia
poniemieckich, ale też.

00:25:37.240 --> 00:25:41.480
Pojawiły się potrzeby
wykorzystania i budowy bardziej

00:25:41.560 --> 00:25:46.800
skomplikowanych konstrukcji, dostosowanych
już do własnych potrzeb i

00:25:47.280 --> 00:25:49.880
już rozpoczęto w 52.

00:25:51.040 --> 00:25:54.920
Pierwsze takie pilotażowe prace

00:25:55.960 --> 00:25:59.200
własne w produkcji prefabrykatów

00:25:59.280 --> 00:26:05.360
żelbetowych to były cylindry, ale głównie
głównie płyty do ogrzewania

00:26:05.960 --> 00:26:09.120
rowów i przykrywania ich.

00:26:09.440 --> 00:26:12.680
Także tutaj to wytłumaczę
od razu to widzimy te płyty.

00:26:12.760 --> 00:26:18.880
P1 To są to są wyższe płyty do
rowów krytych, płyty P3 do do.

00:26:20.960 --> 00:26:25.720
Do do rowów strzeleckich,
płyty górne i płyty dolne.

00:26:25.960 --> 00:26:29.320
Także to był powiedzmy komplet do do
budowy rowów,

00:26:29.920 --> 00:26:34.360
a także większe elementy, gdzie już one
były w późniejszym etapie budowane,

00:26:36.040 --> 00:26:40.040
z których składano
schrony i inne elementy.

00:26:42.400 --> 00:26:43.760
Pomocnicze i.

00:26:45.960 --> 00:26:51.000
I w 53 roku przystąpiono w końcu do

00:26:51.920 --> 00:26:53.320
do prac budowlanych.

00:26:53.760 --> 00:26:58.240
Po zgromadzeniu tych wszystkich materiałów
one były gromadzone już

00:26:58.720 --> 00:27:01.880
na stacjach kolejowych albo w
miejscach planowanych rejonów.

00:27:02.520 --> 00:27:08.800
W takich składach polowych
i budowę podjęto siłami.

00:27:10.240 --> 00:27:15.120
Przede wszystkim jednostek saperskich, ale
one wchodziły w skład właśnie tych brygad

00:27:15.600 --> 00:27:19.800
desantowych i też siłami
wszystkich, wszystkich

00:27:20.520 --> 00:27:23.280
całego etatu, praktycznie tych brygad.

00:27:23.480 --> 00:27:28.680
To też były tutaj problemy z połączeniem
tego, że one były też w trakcie

00:27:28.760 --> 00:27:32.800
formowania, więc dowódcy z kolei się
skarżyli, że że

00:27:33.320 --> 00:27:39.600
ich żołnierze są angażowani
do na budowach, a nie a nie

00:27:39.680 --> 00:27:42.160
szkolą się, powiedzmy liniowo.

00:27:42.400 --> 00:27:47.160
I tutaj też pojawiały się
właśnie z tego względu.

00:27:49.160 --> 00:27:51.040
Opóźnienia w pracy i.

00:27:51.160 --> 00:27:52.960
I różne inne właśnie

00:27:54.400 --> 00:27:58.440
problemy z realizacji tych umocnień.

00:27:58.560 --> 00:28:03.240
Natomiast każda ta jednostka, żeby też

00:28:03.560 --> 00:28:08.640
uprościć i i zorganizować lepiej budowę.

00:28:08.720 --> 00:28:13.400
Podzielono wybrzeże na 4 na 4 odcinki.

00:28:14.360 --> 00:28:17.720
3 podlegały wspomnianym brygadą.

00:28:18.440 --> 00:28:23.400
Ten środkowy został przydzielony płk.

00:28:23.480 --> 00:28:27.680
Zmechanizowanego ze Słupska i on
budował tylko jeden rejon w Ustce.

00:28:28.000 --> 00:28:34.720
I każda taka
brygady budowała rejony po kolei, czyli po

00:28:34.800 --> 00:28:38.480
zbudowaniu, doprowadzeniu
do jednego docelowego etapu.

00:28:39.640 --> 00:28:43.680
One się przesuwały do kolejnego rejonu,

00:28:43.760 --> 00:28:47.600
więc one były sukcesywnie budowane.
Natomiast.

00:28:50.360 --> 00:28:57.080
Założono od razu, że nie będziemy budowali
tych rejonów w całości i

00:28:57.160 --> 00:28:58.760
powstawały w większości tzw.

00:28:58.880 --> 00:29:02.720
szkielety, czyli
skupiano się na

00:29:03.560 --> 00:29:07.720
budowie samych obiektów, punktów
strzeleckich, stanowisk

00:29:07.800 --> 00:29:09.320
dla armat i tak dalej.

00:29:09.400 --> 00:29:14.680
Natomiast nie wykonywano rowów,
rowów łączących, strzeleckich.

00:29:15.480 --> 00:29:19.280
To wymagało dużo pracy, ale też można to
było wykonać nawet już

00:29:19.360 --> 00:29:20.600
w momencie mobilizacji.

00:29:20.680 --> 00:29:26.600
Więc żeby, żeby jak najszybciej
doprowadzić te fortyfikacje do już jakiejś

00:29:26.680 --> 00:29:31.120
gotowości bojowej, to przyjęto
właśnie taką taką koncepcję.

00:29:33.480 --> 00:29:36.640
Natomiast jeden z rejonów od razu

00:29:38.120 --> 00:29:40.800
przewidziano jako rejon doświadczalny,

00:29:41.880 --> 00:29:46.120
żeby już przewidując wojsko nie miało

00:29:46.200 --> 00:29:49.480
doświadczenia w budowie fortyfikacji.

00:29:49.720 --> 00:29:54.240
No i i słusznie przyjęto, że warto jeden

00:29:54.480 --> 00:29:57.840
doprowadzić jak najszybciej do pełnej, do

00:29:57.920 --> 00:30:03.160
pełnej, pełnego obrazu,
pełnego pełnej rozbudowy, żeby.

00:30:04.600 --> 00:30:09.200
zebrać jak najwięcej doświadczeń też przy
budowie i też później przy ewentualnie

00:30:09.880 --> 00:30:13.800
ich wykorzystaniu przez wojsko,
przy ćwiczeniach i tak dalej.

00:30:14.200 --> 00:30:19.200
I pierwotnie taki rejon planowano zbudować
w Kołobrzegu.

00:30:20.840 --> 00:30:27.280
Natomiast z różnych przyczyn
zmieniono decyzję już w trakcie prac.

00:30:29.280 --> 00:30:32.800
I przeniesiono ten rejon doświadczalny

00:30:32.880 --> 00:30:37.360
na Hel, czyli do bloku nr 2 na Helu.

00:30:39.240 --> 00:30:42.160
Tam uznano, że po prostu
są lepsze warunki.

00:30:42.240 --> 00:30:46.960
Też bezpieczeństwa jest więcej, jest
więcej miejsca, bo jednym z problemów

00:30:48.040 --> 00:30:52.000
i przyczyn, dla którego, dla którego
nie budowano

00:30:52.800 --> 00:30:58.200
tych rejonów w pełni od razu w czasie
pokoju, były też warunki terenowe i

00:30:59.600 --> 00:31:04.320
to
na przykład Bliskość rejonów zamieszkałych

00:31:05.040 --> 00:31:08.400
osiedli ludzkich pól uprawnych.

00:31:08.480 --> 00:31:14.520
Nie chciano wchodzić w konflikt
niepotrzebnie i wywłaszczać teren.

00:31:15.120 --> 00:31:20.000
Dlatego część prac po prostu zawieszono na

00:31:20.080 --> 00:31:22.840
takich, w takich miejscach i to częściowo.

00:31:23.360 --> 00:31:27.040
Uznano, że właśnie w Kołobrzegu
może być ten problem.

00:31:27.120 --> 00:31:30.800
Tam też był problem z wodami podskórnymi,

00:31:30.880 --> 00:31:34.360
niskim, niskim poziomem terenu.

00:31:34.840 --> 00:31:40.400
Także chyba dobrze,
że przeniesiono to właśnie na Hel.

00:31:40.480 --> 00:31:43.920
Natomiast skutki takie były, że.

00:31:46.040 --> 00:31:51.800
Było zamieszanie logistyczne i
te zgromadzone materiały, które czekały

00:31:51.880 --> 00:31:54.040
w Kołobrzegu, musiano przerzucać szybko.

00:31:54.400 --> 00:31:56.880
Na Hel też rejon.

00:31:56.960 --> 00:32:02.200
Na Helu był budowany częściowo
Siłami wojsk lądowych, ale pod

00:32:02.280 --> 00:32:05.560
kierownictwem Marynarki Wojennej
uznano, że tam jest ich teren.

00:32:06.120 --> 00:32:08.960
Cały półwysep podlega
marynarce wojennej, więc.

00:32:09.560 --> 00:32:13.760
Więc kierownictwo prac tam objęła
marynarka wojenna

00:32:14.480 --> 00:32:20.520
i która z kolei była w tym czasie zajęta
budową własnych fortyfikacji, czyli

00:32:20.640 --> 00:32:23.320
czyli stanowisk baterii artylerii stałej.

00:32:24.200 --> 00:32:29.480
No i z tego względu też
często się mówi, że batalion

00:32:30.000 --> 00:32:33.160
batalionowy, rejon Umocniony na Helu
powstał właśnie jako pierwszy,

00:32:33.240 --> 00:32:36.000
ten doświadczalny na wzór innych.

00:32:36.120 --> 00:32:37.320
A nie było.

00:32:37.600 --> 00:32:43.400
To właśnie było dokładnie w sumie na
odwrót, bo wszystkie rejony ukończono

00:32:44.720 --> 00:32:48.080
w październiku 53 roku.

00:32:48.160 --> 00:32:51.600
Natomiast z tych właśnie
wspomnianych względów rejon.

00:32:51.680 --> 00:32:55.440
Na Helu skończono dopiero na początku 54

00:32:55.600 --> 00:32:59.720
roku po interwencjach i zmuszeniu

00:33:00.480 --> 00:33:05.080
marynarki do
lepszego nadzoru, ale też i przydzieleniu

00:33:05.160 --> 00:33:11.960
dodatkowych sił właśnie już ściągniętych z
zwolnionych z prac z innych rejonów.

00:33:15.000 --> 00:33:21.120
Tak w 53 mniej więcej
w każdym po każdym sezonie, który właśnie

00:33:21.200 --> 00:33:26.560
się kończył, mniej więcej w październiku
listopadzie sporządzano takie plany

00:33:27.400 --> 00:33:30.520
wykonanych prac i sprawozdania.

00:33:30.600 --> 00:33:34.840
To są właśnie przykłady z br.

00:33:34.920 --> 00:33:37.840
Nr 1 w Gdańsku Wisłoujście.

00:33:39.440 --> 00:33:41.520
Tu jest zbliżenie na jedną z kompanii.

00:33:41.840 --> 00:33:43.560
To też tutaj widać.

00:33:43.680 --> 00:33:48.000
Już to wykonano praktycznie właśnie
szkielet, czyli no nie widać tutaj

00:33:48.480 --> 00:33:52.560
tych rowów łączących tylko
stanowiska i przeszkody.

00:33:54.000 --> 00:33:57.680
Podobnie podobnie to wyglądało na na Helu.

00:33:58.680 --> 00:33:59.320
Tu wykonano.

00:33:59.400 --> 00:34:03.440
Z kolei już
wiedząc, że on ma być rozbudowany w

00:34:03.520 --> 00:34:08.320
całości, to już wykonano transzeje
dla pierwszej i drugiej kompanii.

00:34:08.400 --> 00:34:10.320
Czyli te dwie pierwsze linie.

00:34:10.800 --> 00:34:13.240
Tylna jeszcze pozostała bez rowów.

00:34:14.640 --> 00:34:19.480
Marynarka budowała też mniejszy rejon,
powiedzmy dla własnych potrzeb, tak trochę

00:34:19.560 --> 00:34:24.760
poza planem, czyli wokół
baterii artyleryjskiej w Redłowie.

00:34:25.440 --> 00:34:30.840
I tam on był dość specyficzny, bo
niewielki też był głównie przeznaczony dla

00:34:32.120 --> 00:34:33.360
obsadzenia przez.

00:34:35.720 --> 00:34:38.320
Etatową obsadę baterii tam.

00:34:38.520 --> 00:34:44.040
Tam nie było żadnych innych
środków wsparcia typu moździerze czy

00:34:44.200 --> 00:34:47.800
artyleria były tylko przeznaczone dla
karabinów maszynowych

00:34:47.880 --> 00:34:49.640
i broni strzeleckiej.

00:34:50.360 --> 00:34:55.760
Natomiast on też
miał tutaj dość dobre położenie obronne,

00:34:55.840 --> 00:35:00.120
praktycznie górskie, górskie warunki i.

00:35:02.840 --> 00:35:06.400
On został zbudowany w 53 roku.

00:35:06.880 --> 00:35:11.840
Dość szybko, natomiast z wielkimi
trudnościami związanymi

00:35:12.200 --> 00:35:13.920
właśnie z tymi z tym terenem.

00:35:14.000 --> 00:35:18.720
I nawet nie można było sprowadzać tych
materiałów, tylko je wykonywano na

00:35:18.800 --> 00:35:23.240
miejscu, tam, żeby uniknąć przenoszenia
ich po tym właśnie po

00:35:23.320 --> 00:35:24.440
tych klifach, jarach.

00:35:24.520 --> 00:35:27.320
I to przyspieszyło prace.

00:35:27.400 --> 00:35:30.520
One też trochę są dlatego
inne niż niż te pozostałe.

00:35:30.840 --> 00:35:33.840
Jeżeli państwo kiedyś tam
byli, to można to zobaczyć.

00:35:34.520 --> 00:35:36.280
One się jeszcze całkiem dobrze zachowały.

00:35:36.360 --> 00:35:40.680
Ja też na końcu będę mówił,
jak to wygląda obecnie i teraz Dalej

00:35:40.960 --> 00:35:47.880
przechodząc już do
trochę szczegółów większych jak

00:35:48.600 --> 00:35:52.360
te fortyfikacje były już zorganizowane w.

00:35:53.640 --> 00:35:57.920
takiej mikroskali, czyli linia
transzy połączona właśnie.

00:36:00.640 --> 00:36:06.720
Rowami łączącymi stanowiska ogniowe
niższe, niższe dla strzelców, jak tutaj.

00:36:07.120 --> 00:36:11.280
Na tej rekonstrukcji głównym
tworzywem właśnie były te płyty

00:36:12.080 --> 00:36:14.440
do oddziaływania rowów, cylindry.

00:36:16.560 --> 00:36:18.240
I inne prefabrykaty.

00:36:18.440 --> 00:36:24.240
Natomiast w pierwszej w pierwszym etapie
z racji tego, że ta produkcja jeszcze

00:36:24.320 --> 00:36:29.080
była, była ograniczona i też przyjęto taką

00:36:30.600 --> 00:36:31.840
koncepcję, że

00:36:32.920 --> 00:36:37.800
część rowów będzie wykonywana i generalnie
dużo, dużo, dużo obiektów będzie

00:36:37.880 --> 00:36:39.800
wykonywana też przy użyciu drewna.

00:36:41.840 --> 00:36:46.640
Także tutaj widać to jest na przykład
stanowisko dla CKM u z wykorzystaniem

00:36:46.720 --> 00:36:50.800
poniemieckiego cylindra, ale już

00:36:50.880 --> 00:36:53.760
tutaj z naszymi płytami podobnie.

00:36:53.840 --> 00:36:55.280
Stanowisko obserwacyjne.

00:36:55.680 --> 00:36:59.640
Jak widać po rozrysowaniu takim modelu,

00:37:00.040 --> 00:37:03.040
to po prostu był taki klocki, z których

00:37:03.120 --> 00:37:05.240
się składało poszczególne elementy.

00:37:05.440 --> 00:37:10.120
To był taki system dość dobrze pomyślany.

00:37:10.200 --> 00:37:14.040
On był też rozwijany, jak później pokażę.
Natomiast.

00:37:16.200 --> 00:37:19.760
Sobie to właśnie tak zaplanowano.

00:37:20.560 --> 00:37:27.200
Ale tu, jak widać, schrony
budowane w 53 roku były właśnie

00:37:27.280 --> 00:37:31.320
częściowo, praktycznie drewniano ziemne.

00:37:32.600 --> 00:37:37.120
I to schrony właśnie dla dowództwa.

00:37:38.440 --> 00:37:40.960
Później od tego odchodzą.

00:37:41.040 --> 00:37:44.640
No ale to też za chwilę, bo Bo.

00:37:47.160 --> 00:37:48.080
Też planowano.

00:37:50.120 --> 00:37:52.320
Zapory przeciwpancerne.

00:37:52.400 --> 00:37:59.400
Tu na takim sugestywnym rysunku widzimy,
jak to mniej więcej sobie to wyobrażano.

00:37:59.840 --> 00:38:05.320
Natomiast one były często gęsto
ustawiane bezpośrednio na plaży.

00:38:05.680 --> 00:38:10.880
Z tym się wiązały duże problemy.

00:38:12.800 --> 00:38:19.680
Właśnie, że się zapadały samoistnie,
praktycznie pod działaniem piasku, wody.

00:38:19.800 --> 00:38:23.120
Także później też od tego odchodzono.

00:38:23.200 --> 00:38:26.480
Ale to właśnie te wszystkie
doświadczenia zbierane.

00:38:30.640 --> 00:38:36.320
Zaowocowały tym, że zaplanowano
ćwiczenia doświadczalne na Helu.

00:38:36.400 --> 00:38:42.000
Właśnie po tym, jak ukończono
ten rejon w całości,

00:38:43.040 --> 00:38:45.240
zdecydowano się przeprowadzić takie dość

00:38:45.320 --> 00:38:50.080
szeroko zakrojone Ćwiczenia z użyciem

00:38:51.040 --> 00:38:54.040
batalionu desantowego, żeby sprawdzić w

00:38:54.120 --> 00:38:58.000
ogóle jak to wszystko funkcjonuje i czy

00:38:58.080 --> 00:39:03.320
tutaj wszystko jest
tak, jak trzeba, czy coś można ulepszyć.

00:39:03.400 --> 00:39:09.120
A przede wszystkim
przede wszystkim postawiono sobie za cele

00:39:09.880 --> 00:39:13.440
takie, żeby sprawdzić, jak taki batalion.

00:39:14.120 --> 00:39:17.880
W warunkach mobilizacji alarmu

00:39:19.360 --> 00:39:24.040
obsadzić te, te, te, te umocnienia.

00:39:26.440 --> 00:39:31.680
Poza tym i przede wszystkim sprawdzenie
odporności tych urządzeń fortyfikacji,

00:39:31.760 --> 00:39:34.520
czyli na ostrzał,

00:39:35.920 --> 00:39:39.080
na na działanie lotnictwa,

00:39:39.880 --> 00:39:42.880
napalmu czy też na broń pancerną.

00:39:43.960 --> 00:39:47.600
Ten trzeci punkt,
czyli przećwiczenie ostrego

00:39:47.680 --> 00:39:49.800
strzelania do celów na morzu przez.

00:39:50.080 --> 00:39:55.680
Przez wojska, które już zajęły ten
rejon się nie udało z racji tego,

00:39:55.760 --> 00:39:57.840
że przeprowadzano je w listopadzie.

00:39:58.680 --> 00:39:59.720
Stan morza już.

00:40:00.080 --> 00:40:04.920
Marynarka po prostu stwierdziła, że nie
jest w stanie zakotwić takich celów

00:40:05.040 --> 00:40:10.800
pływających symulujących barki
desantowej i od tego odstąpiono.

00:40:11.320 --> 00:40:15.520
Planowano to wykonać przy lepszej
pogodzie, o lepszej porze roku.

00:40:15.760 --> 00:40:19.920
Ja nie dotarłem do tego, czy
to faktycznie zrealizowano.

00:40:20.000 --> 00:40:21.120
Wydaje się, że nie.

00:40:21.200 --> 00:40:25.640
Jakieś ćwiczenia były przeprowadzane
później, ale już nie na

00:40:25.720 --> 00:40:27.800
taką skalę jak tutaj.

00:40:30.640 --> 00:40:36.560
Więc cały rejon generalnie był
objęty tymi ćwiczeniami.

00:40:36.640 --> 00:40:41.520
Wyznaczono rejony, gdzie,
gdzie poszczególne segmenty

00:40:41.600 --> 00:40:43.600
ćwiczeń będą wykonywane, czyli?

00:40:43.800 --> 00:40:49.360
Czyli tutaj na przykład
rejon nr 1 to jest.

00:40:53.160 --> 00:40:53.600
Tutaj.

00:40:58.600 --> 00:41:04.040
Ten podłużny pas to był rejon
działania lotnictwa szturmowego, gdzie oni

00:41:04.120 --> 00:41:08.360
lotem koszącym ostrzeliwali
cele w transzejach.

00:41:08.480 --> 00:41:14.080
Tu z kolei na środku był rejon, gdzie
wykonywano doświadczenia z napalmem.

00:41:14.960 --> 00:41:18.080
W pozostałym ten był.

00:41:18.160 --> 00:41:23.040
Ten duży miał był przewidziany do
obsadzenia właśnie do strzelań na morze.

00:41:23.440 --> 00:41:27.440
Tego nie wykonano, a
w pozostałych, rozproszonych już na całym.

00:41:27.840 --> 00:41:34.200
Na całym obszarze tego rejonu
sprawdzano też działanie

00:41:35.600 --> 00:41:41.400
odporność na na broń pancerną, czyli
mówiąc w skrócie czołgi jeździły po tych

00:41:41.480 --> 00:41:47.560
fortyfikacjach i
przede wszystkim sprawdzały też odporność

00:41:47.640 --> 00:41:51.160
to zapór, czyli forsowały
zapory przeciwpancerne.

00:41:54.000 --> 00:41:59.680
To już się zbliża, to jest
To są właśnie wycinki z z raportów o tych.

00:42:00.160 --> 00:42:05.480
Po tych ćwiczeniach niestety
zdjęcia były wykonywane, ale gdzieś ten

00:42:05.560 --> 00:42:11.760
album albo zaginął, albo gdzieś
jeszcze czeka w przepastnych archiwach.

00:42:11.840 --> 00:42:13.080
Ja nie znalazłem niestety.

00:42:13.160 --> 00:42:19.680
Natomiast są tylko tylko rysunki i
raporty i właśnie takie trasy, trasy,

00:42:20.560 --> 00:42:24.040
po których te
te czołgi jeździły, to były czołgi

00:42:24.120 --> 00:42:27.400
ciężkie i średnie, czyli IS 2 i T-34.

00:42:28.600 --> 00:42:32.160
Sprawdzano właśnie
odporność zapór i odporność.

00:42:34.800 --> 00:42:40.560
Urządzeń czyli transzy
cylindrów, stanowisk strzeleckich.

00:42:42.920 --> 00:42:43.480
I one.

00:42:46.000 --> 00:42:48.640
One wyjeżdżały na na transzeje.

00:42:48.720 --> 00:42:50.000
Przejeżdżały na wprost.

00:42:50.080 --> 00:42:51.400
Przejeżdżały po skosie.

00:42:51.840 --> 00:42:53.600
Zawracały na nich.

00:42:54.120 --> 00:42:56.360
Starano się w maksymalny sposób tam.

00:42:56.440 --> 00:42:59.360
Dość to dogłębnie sprawdzić.

00:42:59.440 --> 00:43:01.600
Natomiast jeszcze wspomnę.

00:43:02.720 --> 00:43:06.840
Cofając się.
Ale już nie będę, że część żeby.

00:43:07.240 --> 00:43:12.400
Żeby lepiej te te ćwiczenia
zorganizować, to zbudowano też ekstra.

00:43:12.840 --> 00:43:18.320
Dodatkowe urządzenia, fortyfikacje,
które tak zwane bez tła taktycznego.

00:43:18.400 --> 00:43:20.360
Czyli tylko jak na poligonie.

00:43:20.440 --> 00:43:22.720
Tylko żeby sprawdzić właśnie

00:43:24.360 --> 00:43:28.120
jak one tam będą się sprawowały.

00:43:28.200 --> 00:43:30.280
One były przewidziane do zniszczenia.

00:43:32.320 --> 00:43:38.440
Nie zaplanowano strzelania
z morza przez ORP Błyskawica

00:43:38.520 --> 00:43:40.080
i one rzeczywiście się odbyły.

00:43:41.320 --> 00:43:45.280
Z tym, że ta celność okazała się

00:43:45.360 --> 00:43:50.400
tak mizerna, że po prostu od tego.

00:43:51.120 --> 00:43:52.040
Te wnioski nie były.

00:43:55.320 --> 00:44:01.640
No nie były dostateczne i
ze 120 wystrzelonych pocisków

00:44:02.640 --> 00:44:08.880
11 trafiło w rejon przewidziany, a tylko
jeden był bezpośredni w transzeje i

00:44:09.080 --> 00:44:11.360
która częściowo uległa zniszczeniu.

00:44:11.800 --> 00:44:18.000
Pojawiały się w prasie jakieś
doniesienia, że Błyskawica przestrzeliła

00:44:18.240 --> 00:44:24.480
ten rejon i gdzieś
przeniosła ogień na zabudowania.

00:44:24.560 --> 00:44:26.440
No, wydaje się to mało prawdopodobne.

00:44:26.520 --> 00:44:29.960
Ja tu w dokumentach oficjalnych
nic takiego nie trafiłem.

00:44:30.840 --> 00:44:32.320
To nie znaczy, że tak nie było.

00:44:32.800 --> 00:44:36.280
Natomiast no ja tego nie potwierdziłem.

00:44:37.080 --> 00:44:40.440
Także tylko wspominam to jako
taką ciekawostkę.

00:44:43.080 --> 00:44:47.600
Tak czy inaczej ostrzał z morza
był nieskuteczny.

00:44:47.680 --> 00:44:51.000
To też jest pewna pewna pewne
doświadczenie i pewna

00:44:51.080 --> 00:44:52.600
cenna, cenna informacja.

00:44:53.160 --> 00:44:57.720
Ale też przez to już zaplanowano, że po
prostu

00:44:59.120 --> 00:45:06.120
odporność na ostrzał będzie wykonywana tak
pasywnie, czyli wkopywano pociski w

00:45:06.880 --> 00:45:10.120
różne punkty wokół fortyfikacji tych

00:45:10.320 --> 00:45:14.000
transzy cylindrów i je odpalano trotylem.

00:45:14.480 --> 00:45:18.960
I dzięki temu miano generalnie jakieś
pojęcie co się dzieje z nimi w

00:45:19.040 --> 00:45:20.480
przypadku bezpośredniego trafienia.

00:45:21.000 --> 00:45:24.560
No i tak
to wnioski z tego były takie, że no że

00:45:24.640 --> 00:45:30.520
batalion
zajął, on się przemieszczał z Hellboy'u do

00:45:30.680 --> 00:45:34.720
powiedzmy na cypel, tam gdzie był
rejon umocniony.

00:45:34.800 --> 00:45:37.920
To zajęło mu 4 godziny i 20 minut.

00:45:39.560 --> 00:45:43.120
To też było tak, że oczywiście
był to alarm przewidziany.

00:45:43.200 --> 00:45:47.360
Oni się spodziewali, więc oczekiwali na
rozkaz do wymarszu, ale no

00:45:47.440 --> 00:45:49.120
taki był też cel tych ćwiczeń.

00:45:50.960 --> 00:45:56.080
Wnioskiem z tego był taki, że też
potrzebna była trakcja motorowa, żeby

00:45:56.560 --> 00:46:02.960
ten proces przyspieszyć, bo ówcześnie
to jeszcze stosowano.

00:46:06.240 --> 00:46:10.400
Na stanie batalionów były konie pociągowe
także, także to oczywiście

00:46:10.920 --> 00:46:15.240
nie było to optymalne, ale tak wtedy
jeszcze w wojsku

00:46:15.880 --> 00:46:18.560
w tym czasie było w wielu jednostkach.

00:46:20.880 --> 00:46:23.200
Drugim wnioskiem, że właśnie tylko
bezpośrednie trafienie

00:46:23.680 --> 00:46:26.760
pociskiem prowadzi do zniszczenia, do
zniszczenia obiektu

00:46:27.840 --> 00:46:32.440
urządzenia okazały się generalnie dość
odporne na na na przejazd

00:46:32.520 --> 00:46:34.960
czołgów na broń pancerną.

00:46:35.680 --> 00:46:39.080
Dawały też schronienie przed napalmem.

00:46:39.160 --> 00:46:40.440
Ja o tym nie wspomniałem.

00:46:41.040 --> 00:46:46.280
Tutaj dokonano na obecne czasy

00:46:46.360 --> 00:46:50.120
dość kontrowersyjnego zabiegu.

00:46:51.160 --> 00:46:55.600
Podczas tych ćwiczeń bowiem użyto jako.

00:46:55.840 --> 00:47:00.120
Żeby symulować tak zwaną siłę żywą użyto.

00:47:00.400 --> 00:47:05.760
Użyto psy, które umieszczano w różnych
miejscach, czasami przebierane w

00:47:06.400 --> 00:47:07.840
odzież, odzież ochronną.

00:47:07.920 --> 00:47:12.200
No i wtedy odpalano fugas z napalmem,

00:47:12.280 --> 00:47:15.440
obserwując po prostu działanie i.

00:47:15.520 --> 00:47:20.640
No i dzięki temu
poświęcając te zwierzęta, to stwierdzono,

00:47:20.720 --> 00:47:25.720
że
o ile przeżycie na zewnątrz fortyfikacji

00:47:26.320 --> 00:47:30.520
położyć napalmu było było
niemożliwe, natomiast w środku.

00:47:31.400 --> 00:47:36.640
Ludzie, którzy by się tam znajdowali, to
byliby bezpieczni.

00:47:40.160 --> 00:47:44.960
I też odnośnie
do zapór przeciwpancernych okazało się, że

00:47:45.120 --> 00:47:51.120
że z trzech rodzajów zapór
przeciwpancernych, czyli kozły żelbetowe,

00:47:51.200 --> 00:47:56.440
metalowe i piramidy, tylko te ostatnie
okazały się skuteczne, bowiem no

00:47:56.880 --> 00:48:03.280
tamte były wciskane w miękki piasek

00:48:04.000 --> 00:48:08.520
przez czołgi i generalnie 80% średnio

00:48:09.040 --> 00:48:11.640
czołgów takie zapory pokonywało.

00:48:12.320 --> 00:48:14.560
Dlatego tylko te, te piramidy.

00:48:15.040 --> 00:48:18.680
Te piramidy okazały się odpowiednie.

00:48:19.600 --> 00:48:23.680
Także także stwierdzono, że właśnie
te cylindry poniemieckie są za słabe.

00:48:23.760 --> 00:48:28.160
One były budowane też w końcowym
okresie wojny, wylewane na miejscu.

00:48:28.240 --> 00:48:34.240
One miały dość
niejednorodną strukturę i łatwo ulegały

00:48:35.000 --> 00:48:38.840
uszkodzeniu, nie dawały takiej
pewnego schronienia.

00:48:40.080 --> 00:48:41.920
Te ćwiczenia były bardzo ważne w.

00:48:45.160 --> 00:48:50.680
Budowaniu, w kontynuowaniu budowy tych

00:48:50.760 --> 00:48:54.560
obiektów, tych rejonów w kolejnych latach.

00:48:56.240 --> 00:48:59.680
Na podstawie tego zmieniono.

00:49:00.200 --> 00:49:03.800
Zmieniono koncepcję budowy.

00:49:04.400 --> 00:49:10.320
Pozbyto się drewna, które uznano też za
bardzo słabe, butwiejące i na dłuższą metę

00:49:11.800 --> 00:49:13.240
nie było to opłacalne.

00:49:13.440 --> 00:49:19.200
Powiększono asortyment tych wszystkich
prefabrykatów, umożliwiając bardziej

00:49:20.080 --> 00:49:23.200
bardziej dogodne ich konfiguracje.

00:49:23.480 --> 00:49:26.840
To też na bazie doświadczeń tu zebranych i
w trakcie budowy, i w

00:49:26.920 --> 00:49:28.320
trakcie tych ćwiczeń.

00:49:31.640 --> 00:49:32.320
Tak, one.

00:49:34.720 --> 00:49:39.360
Były na przykład takimi cylindrami

00:49:40.320 --> 00:49:42.280
właśnie zastąpiono te

00:49:43.800 --> 00:49:45.600
drewniano ziemne schrony bierne.

00:49:46.960 --> 00:49:52.400
Te były łatwiejsze do
budowy, odporniejsze i i.

00:49:52.600 --> 00:49:55.600
No i właśnie tutaj w różnych
konfiguracjach stosowano takie większe

00:49:55.680 --> 00:49:58.360
cylindry o średnicy 180 centymetrów.

00:50:00.080 --> 00:50:03.880
Także tutaj właśnie widać, że już
pozbyto się całkowicie drewna.

00:50:04.720 --> 00:50:09.400
Belki stropowe zastąpiono
takimi dylami żelbetowymi.

00:50:09.640 --> 00:50:13.840
To jest taka rekonstrukcja i rysunek na
dole stanowiska dla moździerza

00:50:15.080 --> 00:50:17.840
82 mm, gdzie były

00:50:18.680 --> 00:50:22.280
organicznie, był schron dla załogi i i

00:50:22.360 --> 00:50:28.160
niższa niż na amunicję po przeciwnej
stronie one były połączone czasami po 6.

00:50:28.240 --> 00:50:29.240
Cała bateria.

00:50:29.320 --> 00:50:34.760
Z reguły starano się dzielić je tylko po
trzy albo dwa stanowiska,

00:50:35.960 --> 00:50:37.040
żeby to rozproszyć.

00:50:37.440 --> 00:50:42.440
Te środki to były stanowiska dla armat z
garażem i schronem dla

00:50:42.520 --> 00:50:44.520
załogi niższe niż amunicyjne.

00:50:44.600 --> 00:50:49.720
Po bokach także już były dość rozbudowane,

00:50:51.680 --> 00:50:53.040
rozbudowane obiekty.

00:50:53.360 --> 00:50:56.600
Oprócz okopów dla czołgów stwierdzono

00:50:57.760 --> 00:51:01.040
po ćwiczeniach, że potrzebne będą też

00:51:01.960 --> 00:51:07.000
schrony dla czołgi, czyli takie głębsze,
głębsze, głębsze okopy, gdzie, gdzie

00:51:07.080 --> 00:51:10.680
czołg mógłby mógłby się schronić.

00:51:12.520 --> 00:51:19.040
Ponieważ w tym czasie
uznano, że ten rejon umocniony powinien

00:51:19.160 --> 00:51:25.080
mieć jakąś odporność na
na uderzenie atomowe, czyli.

00:51:26.280 --> 00:51:28.320
Czyli także wszystkie, wszystkie,

00:51:28.560 --> 00:51:34.840
wszystkie obiekty wyposażono w śluzy.

00:51:35.280 --> 00:51:39.640
Co prawda nigdy, nigdy nie doprowadzono go
do jakiegoś tam standardu, który by

00:51:39.720 --> 00:51:45.400
zapewniał pełną ochronę, natomiast
starano się je modernizować.

00:51:45.480 --> 00:51:50.760
I tak na koniec budowy, praktycznie już w
kolejnych latach 5558

00:51:51.760 --> 00:51:55.000
ukończono 14 rejonów umocnionych.

00:51:57.120 --> 00:51:58.160
W tych latach.

00:51:58.360 --> 00:52:03.880
Uzupełniono tylko brakujące części.

00:52:03.960 --> 00:52:08.640
Właśnie adaptowano je
do celów obrony przeciwatomowej.

00:52:09.840 --> 00:52:14.240
Też usuwano szkody związane z

00:52:15.120 --> 00:52:17.400
działalnością morza i natury.
Czyli.

00:52:17.560 --> 00:52:21.200
I to się okazywało
dość, bardzo szybko, bo.

00:52:22.440 --> 00:52:25.440
to są zdjęcia wbrew pozorom nie,

00:52:25.880 --> 00:52:29.520
nie jakieś współczesne, ale

00:52:30.000 --> 00:52:33.960
to jest 59 rok, a sztorm.

00:52:34.560 --> 00:52:40.360
Spory sztorm nawiedził
wybrzeże w 56 roku i.

00:52:40.680 --> 00:52:43.120
No i takie właśnie szkody w wielu.

00:52:43.320 --> 00:52:45.000
Na wielu odcinkach były.

00:52:45.800 --> 00:52:48.320
Poza tym okazało się, że.

00:52:48.720 --> 00:52:55.120
Że lotne piaski, piasek,
wydmy działały i zasypywały transzeje.

00:52:55.720 --> 00:52:57.720
Te stanowiska także.

00:52:58.840 --> 00:53:02.240
No tak to już wyglądało po
paru latach od ukończenia.

00:53:02.320 --> 00:53:06.600
Natomiast to nie jest obraz całych,
całego, całego systemu.

00:53:06.680 --> 00:53:11.400
To są pewne pewne elementy, które były
bezpośrednio, bezpośrednio na plaży.

00:53:12.920 --> 00:53:18.360
I teraz już tak podsumowując
powoli, bo jeszcze.

00:53:18.840 --> 00:53:19.520
Natomiast.

00:53:22.400 --> 00:53:23.280
Jak?

00:53:24.160 --> 00:53:27.600
Jak to?
Jak to z perspektywy czasu wygląda?

00:53:27.680 --> 00:53:33.160
I przede wszystkim
po pierwsze jak można ocenić te

00:53:33.240 --> 00:53:36.920
fortyfikacje pod kątem wojskowym?
Czyli.

00:53:38.160 --> 00:53:43.680
Ponieważ we współczesnych
opracowaniach często spotyka się

00:53:44.080 --> 00:53:47.520
taką ocenę, że to były
środki wydane niepotrzebnie.

00:53:50.040 --> 00:53:56.600
Że ta budowa nie miała sensu, one były
zbyt słabe i generalnie, że to był błąd,

00:53:57.320 --> 00:54:03.680
taki powiedzmy efekt fobii
związany ze strachem przed, przed,

00:54:04.200 --> 00:54:05.960
przed tymi imperialistami.

00:54:06.520 --> 00:54:13.640
I tutaj z Można to powiedzieć tak, że

00:54:14.520 --> 00:54:17.840
abstrahując od tego, czy ten, czy ten.

00:54:18.440 --> 00:54:21.640
Czy ten strach I to zagrożenie było

00:54:21.720 --> 00:54:26.000
realne, Bo jak wiemy raczej nie było.

00:54:26.440 --> 00:54:29.960
Wojska NATO nie planowały
takiej operacji desantowej.

00:54:30.400 --> 00:54:35.360
Natomiast tutaj
taką przyjęto koncepcję, ale już jej

00:54:35.680 --> 00:54:39.960
realizacja, czyli
jak to wykonano, to ja bym nie był tutaj

00:54:40.040 --> 00:54:43.920
taki
jednoznaczny w ocenach

00:54:44.800 --> 00:54:50.720
szczególnie, szczególnie opierając się na
ocenach ówczesnych wojskowych aż do lat

00:54:50.840 --> 00:54:53.520
do końca lat 50 tych i na początku 60.

00:54:53.600 --> 00:54:59.280
Wciąż uznawano, że te fortyfikacje
warto utrzymywać, jakoś konserwować.

00:54:59.720 --> 00:55:03.840
Natomiast problem był taki, że
to było kosztowne.

00:55:05.760 --> 00:55:10.280
Przydzielono je tak na siłę różnym
jednostkom, które stacjonowały w pobliżu i

00:55:10.360 --> 00:55:14.080
generalnie te
te obiekty sobie jakoś tam powoli

00:55:14.160 --> 00:55:18.280
niszczały, Ale to realizacja

00:55:20.000 --> 00:55:22.880
takich umocnień wydaje się

00:55:23.520 --> 00:55:25.920
no nie aż taka pozbawiona sensu.

00:55:26.280 --> 00:55:31.520
Bowiem
przyjmując, że taki desant mógł nastąpić,

00:55:31.600 --> 00:55:36.880
to każde wzmocnienie takich oddziałów,
które musiałyby się bez tego okopywać na

00:55:37.200 --> 00:55:42.000
okopywać na plaży,
to dawało solidne wzmocnienie.

00:55:42.160 --> 00:55:46.840
A jak wiadomo operacja desantowa jest
bardzo ryzykownym przedsięwzięciem dla

00:55:46.920 --> 00:55:52.560
atakującego, więc każdy, każde wzmocnienie
obrony dawało niewspółmiernie

00:55:53.040 --> 00:55:55.120
większą przewagę obrońcom.

00:55:55.200 --> 00:56:01.080
Także ja bym tutaj był taki ostrożny

00:56:01.840 --> 00:56:04.440
i raczej raczej uznał jak na ówczesne

00:56:04.680 --> 00:56:10.320
realia, że to one spełniły natenczas
swoje zadanie.

00:56:10.400 --> 00:56:13.960
Ale oczywiście abstrahując od tego.

00:56:15.080 --> 00:56:19.720
od przyjętej, przyjętego
generalnego założenia o tym.

00:56:19.800 --> 00:56:21.040
O tym niebezpieczeństwie.

00:56:21.280 --> 00:56:24.120
I teraz na podstawie tych szczegółowych

00:56:24.680 --> 00:56:29.760
raportów, które dotyczyły dosłownie drutu,

00:56:30.080 --> 00:56:36.120
materiałów zużytych i tak dalej,
to szczegółowe raportowanie odbywało się

00:56:36.600 --> 00:56:38.360
podczas budowy praktycznie co tydzień.

00:56:38.800 --> 00:56:42.760
Z każdej jednostki, także także tych
materiałów jest sporo, ale one były

00:56:42.840 --> 00:56:49.200
zbierane w sztabie okręgu, potem wysyłane
do Warszawy i na podstawie tego można

00:56:49.680 --> 00:56:55.000
spróbować jakieś podsumowanie zrobić też
tego wysiłku, który został poczyniony.

00:56:55.080 --> 00:56:59.320
I po pierwsze zabezpieczenie materiałowe,

00:57:00.160 --> 00:57:03.680
czyli ile tych elementów wysłano i

00:57:04.480 --> 00:57:08.200
i właśnie użyto, czyli na niebiesko.

00:57:08.280 --> 00:57:14.680
To są w pierwszym okresie
Poniemieckie elementy wtórne, które

00:57:15.320 --> 00:57:16.360
zwożono na wybrzeże.

00:57:16.440 --> 00:57:21.400
A potem, jak widać ta produkcja już
lokalna ruszyła

00:57:23.360 --> 00:57:27.560
bardzo mocno i łącznie zbudowano

00:57:29.160 --> 00:57:31.840
ponad pół miliona elementów prefabry

00:57:32.360 --> 00:57:36.960
prefabrykowanych, różnego
typu, różnej wielkości.

00:57:37.080 --> 00:57:41.160
Tutaj już nie ma tutaj tego, co jak
dzielić, ale daje to pewien obraz jak to

00:57:41.240 --> 00:57:46.240
wyglądało i też widać jak
jak ta dynamika następowała, czyli właśnie

00:57:46.920 --> 00:57:50.760
największa intensywność 53 i 56.

00:57:50.920 --> 00:57:55.640
I też to podobnie się
odbija na na przeprowadzonych pracach

00:57:55.720 --> 00:57:58.480
budowlanych, czyli tutaj
ile wykonano obiektów?

00:57:59.600 --> 00:58:04.360
Najwięcej właśnie w 56 roku, gdzie
wykonano ten gros prac nad

00:58:04.440 --> 00:58:09.800
sformułowaniem i i budową rejonów i też.

00:58:11.800 --> 00:58:18.680
W latach 51 58 prawie trzy tysiące
obiektów fortyfikacyjnych.

00:58:18.920 --> 00:58:20.480
Oczywiście to były.
To nie były.

00:58:21.080 --> 00:58:24.600
To nie były schrony, to nie były jakieś
masywne, masywne obiekty,

00:58:24.680 --> 00:58:26.280
ale jednak jakiś.

00:58:26.360 --> 00:58:28.480
To też daje obraz.

00:58:29.120 --> 00:58:33.320
Przy tym 40 km
rowów i 4 kilometry przeszkód

00:58:34.280 --> 00:58:36.200
przeciwpancernych i przeciwpiechotnych.

00:58:36.560 --> 00:58:42.760
I teraz podawano, jakie są koszty, bo to
też może to ciężko policzyć, tak

00:58:44.720 --> 00:58:46.520
żeby to przeliczyć na współczesne.

00:58:48.560 --> 00:58:52.800
Realia i odnieść to do obecnych czasów.

00:58:53.040 --> 00:58:58.520
Podawano, że koszt pełnej rozbudowy to
jest 5 6 mln ówczesnych złotych

00:59:00.000 --> 00:59:03.080
i na całość na same materiały

00:59:03.840 --> 00:59:08.520
przeprowadzonych prac to wydano 26 mln.
milionów.

00:59:10.040 --> 00:59:12.080
Ja tak spróbowałem to sobie przeliczyć.

00:59:14.240 --> 00:59:19.040
Na podstawie średniej średniej pensji to
na ówczesne to by było jakieś

00:59:19.160 --> 00:59:22.120
około 35 milionów złotych.

00:59:22.760 --> 00:59:25.280
Czyli dużo czy mało?

00:59:25.360 --> 00:59:26.360
To też ciężko?

00:59:27.200 --> 00:59:28.560
To zależy, jak to oceniać.

00:59:28.640 --> 00:59:32.480
No chyba to jest
też koszt wybudowania autostrady.

00:59:32.560 --> 00:59:36.440
To jest kilometr autostrady, to jest

00:59:37.280 --> 00:59:39.960
to mniej więcej rzędu 30 milionów.

00:59:40.040 --> 00:59:44.960
Także no to już tak zostawię.

00:59:46.200 --> 00:59:51.560
I teraz na koniec, już zamykając
wystąpienie, chciałbym

00:59:52.320 --> 00:59:53.960
odnieść się właśnie do tego dziedzictwa.

00:59:54.040 --> 00:59:57.520
Jak to obecnie wygląda też i jakie są

00:59:57.600 --> 01:00:02.400
problemy już związane z traktowaniem tego

01:00:03.720 --> 01:00:08.640
jako jako zabytek, jako właśnie
Dziedzictwo czasów minionych i

01:00:09.680 --> 01:00:11.440
jak do tego podejść.

01:00:11.960 --> 01:00:18.000
Problemy z tym są na pewno związane
przede wszystkim ze względu na to, że są

01:00:18.080 --> 01:00:22.680
to obiekty małe, rozproszone w
terenie zajmującym duży obszar.

01:00:22.880 --> 01:00:28.680
Też niepozorne, same w sobie nie są,
nie mają wartości żadnych artystycznych.

01:00:29.280 --> 01:00:32.880
Są to powiedzmy tworzą.

01:00:33.800 --> 01:00:37.040
Ich wartość tkwi w tym całym zespole.

01:00:37.280 --> 01:00:39.320
Jeżeli one są zachowane właśnie

01:00:40.520 --> 01:00:44.720
jako w miarę jako całość, no to

01:00:45.720 --> 01:00:49.400
są ciekawym przykładem powojennej

01:00:49.720 --> 01:00:53.400
fortyfikacji polowej, wzmocnionej.

01:00:56.160 --> 01:01:00.680
I teraz na przykład najlepiej zachowane

01:01:01.720 --> 01:01:03.320
rejony są na terenie

01:01:04.880 --> 01:01:10.760
Helu, czyli głównie właśnie Berlin 2 na
Helu, który został rozbudowany w

01:01:10.840 --> 01:01:13.280
całości, więc on ma też te rowy łączące.

01:01:13.360 --> 01:01:17.080
One są zachowane, bo tam też nie było
żadnej presji, presji inwestycyjnej.

01:01:17.160 --> 01:01:22.600
W pozostałych rejonach, często
bliżej miast czy ośrodków ludzkich,

01:01:23.320 --> 01:01:25.560
czy też nawet jednostki wojskowe częściowo

01:01:26.800 --> 01:01:31.160
rozbierały te elementy, wykorzystując

01:01:31.240 --> 01:01:33.320
je wtórnie na swoje potrzeby.

01:01:33.400 --> 01:01:37.520
Ale na Helu jest to taki wciąż

01:01:37.600 --> 01:01:40.640
wzorcowy rejon umocniony.

01:01:40.720 --> 01:01:43.480
I tutaj teraz to jest ten slajd,
który pokazywałem na początku.

01:01:43.560 --> 01:01:49.520
Teraz możemy sobie już na bazie tego, co
zobaczyliśmy, właśnie to powiedzieć, że to

01:01:49.600 --> 01:01:55.160
jest punkt z prawego górnego,

01:01:56.920 --> 01:01:58.160
z lewego górnego rogu.

01:01:58.320 --> 01:02:03.680
To jest punkt, punkt obserwacyjny
dla dowódcy kompanii plutonu.

01:02:05.720 --> 01:02:11.640
Podobnie tutaj niżej, który tu widać, że w
obu wykorzystano te poniemieckie

01:02:12.440 --> 01:02:15.480
elementy sprowadzone z Mazur.

01:02:15.880 --> 01:02:19.160
To są
doskonale zachowane

01:02:19.640 --> 01:02:24.400
rowy i stanowisko dla dla armaty również

01:02:24.480 --> 01:02:27.200
praktycznie w niezmienionym stanie.

01:02:27.440 --> 01:02:32.040
Jeżeli one były trochę w głębi lądu, to to
działanie morza ani piasku

01:02:32.120 --> 01:02:34.320
nie było takie takie mocne.

01:02:34.400 --> 01:02:41.280
Natomiast w innych częściach
no one znikają i to tak w różnych, w różny

01:02:41.360 --> 01:02:45.960
sposób, nawet tak, że
ktoś stwierdził, że warto pozyskać

01:02:46.040 --> 01:02:49.440
zbrojenie i rozsuwając te cylindry.

01:02:49.520 --> 01:02:54.560
I to jest tutaj od nas
właśnie to zdjęcie z z rejonu Stogów.

01:02:55.840 --> 01:02:56.480
To poniżej.

01:02:56.560 --> 01:03:00.480
To są takie właśnie składowiska, które
gdzieś te elementy niepotrzebne

01:03:00.560 --> 01:03:04.640
się zwozi na taki to gruzowisko.

01:03:04.720 --> 01:03:07.480
To jest rejon, rejon Kołobrzegu.

01:03:09.240 --> 01:03:14.840
Wciąż zachowały się ciekawe,
ciekawe fragmenty.

01:03:14.920 --> 01:03:20.960
To jest też z rejonu Stogów zapora
przeciwpancerna tego boru z wykorzystaniem

01:03:21.040 --> 01:03:26.160
poniemieckich słupków poniemieckich
kozłów żelbetowych.

01:03:26.240 --> 01:03:29.200
I tu też wspomnę, bo często się pojawia.

01:03:32.240 --> 01:03:37.520
Taka opinia, że to jest
fragment umocnień drugowojennych właśnie

01:03:38.480 --> 01:03:43.080
to wiążąc te, te wieże i właśnie

01:03:43.840 --> 01:03:46.840
te słupki natomiast no wyraźnie według.

01:03:46.920 --> 01:03:49.000
Według tego co co ja.

01:03:51.160 --> 01:03:57.040
Oglądałem w materiałach, to tą zaporę
zbudowano właśnie na prawym skrzydle Bru,

01:03:58.440 --> 01:04:04.200
żeby uniemożliwić oskrzydlenia
bronią pancerną tego rejonu I ona jest

01:04:04.560 --> 01:04:06.240
zachowana całkiem, całkiem nieźle.

01:04:06.320 --> 01:04:12.120
Właśnie jedna z niewielu chyba
obecnie tak dobrze takich długich,

01:04:12.200 --> 01:04:14.520
długich odcinków zachowanych.

01:04:14.600 --> 01:04:18.080
Natomiast część to są zdjęcia z Helu.

01:04:18.320 --> 01:04:21.440
One znikają też co jakiś czas.

01:04:21.520 --> 01:04:25.400
W mediach się pojawiają takie doniesienia,
że morze odkryło jakieś

01:04:25.480 --> 01:04:27.720
tajemnicze, tajemnicze obiekty.

01:04:28.080 --> 01:04:31.160
I to są właśnie często te te małe

01:04:31.680 --> 01:04:35.800
prefabrykaty, które zasypał piasek.

01:04:35.880 --> 01:04:41.280
Potem na tym nawet zdążyły urosnąć drzewa
i teraz przy jakimś sztormie

01:04:41.840 --> 01:04:42.680
może to odsłaniać.

01:04:42.760 --> 01:04:47.680
Wypłukuje I także tam jest pierwsza linia,
praktycznie na Helu niestety już zniknęła.

01:04:47.760 --> 01:04:50.280
Ale, ale wciąż to są cały czas

01:04:50.840 --> 01:04:55.040
całkiem dobrze zachowane elementy i teraz.

01:04:56.960 --> 01:04:57.720
I czy.

01:04:58.160 --> 01:05:00.520
Czy warto je chronić i
czy można je chronić?

01:05:02.600 --> 01:05:07.400
Na pewno
najwłaściwszą, jeżeli już formą, formą

01:05:07.480 --> 01:05:12.720
ochrony byłoby coś w rodzaju
ochrony obszarowej, czyli

01:05:13.760 --> 01:05:19.200
jakiegoś parku czy powiązanego właśnie z
ochroną przyrody,

01:05:19.720 --> 01:05:25.400
na przykład na Helu, czy też tak jak tutaj
w przypadku Redłowa, one się znajdują na

01:05:25.480 --> 01:05:28.480
terenie rezerwatu, więc więc zawsze

01:05:28.560 --> 01:05:33.520
jest to mniejsze ryzyko ich rozbiórki.

01:05:33.600 --> 01:05:38.080
I też ja wykonywałem karty

01:05:39.080 --> 01:05:41.880
adresowe dla takich zabytków do gminnej

01:05:41.960 --> 01:05:45.800
ewidencji zabytków dla właśnie Gdyni,
gdzie między innymi właśnie

01:05:45.880 --> 01:05:47.840
objęto fortyfikacje.

01:05:48.760 --> 01:05:54.920
K.R. w Redłowie, a także tutaj w Gdańsku
dla rejonu umocnionego nr 1

01:05:56.200 --> 01:05:58.280
tego, co pozostało po nim.

01:05:58.560 --> 01:06:02.160
Tu w rejonie, w rejonie Sączek dawnych.

01:06:02.240 --> 01:06:06.880
I to chyba z tego co ja wiem, to są jedyne
przypadki, gdzie

01:06:07.800 --> 01:06:13.760
podjęto jakieś próby formalnej ewidencji
ochrony tych obiektów, ponieważ to jest.

01:06:14.280 --> 01:06:19.720
No właśnie, żeby coś chronić, to
pierwszym krokiem jest rozpoznanie zasobu.

01:06:20.080 --> 01:06:22.400
A tutaj ten zasób jest przeogromny.

01:06:22.560 --> 01:06:28.720
Tak jak mówię, jest rozproszony,
często gdzieś zasypany pod ziemią.

01:06:31.240 --> 01:06:37.840
Jeszcze w ramach takich bardziej
prac popularyzatorskich, to

01:06:38.560 --> 01:06:41.560
te fortyfikacje Gdyni też się pojawiły.

01:06:41.640 --> 01:06:45.960
Właśnie to się pojawiło na mapie Gdyni,
tam, gdzie ludzie

01:06:46.160 --> 01:06:47.560
chętnie chodzą po klifie.

01:06:47.640 --> 01:06:52.840
Także one też gdzieś tam istnieją, w
jakiejś, powiedzmy dla turystów

01:06:53.320 --> 01:06:56.600
są dostępne i częściowo częściowo opisane.

01:06:56.680 --> 01:07:03.480
Tak samo one są ujęte na
mapie fortyfikacji Półwyspu Helskiego.

01:07:03.760 --> 01:07:09.960
Ja ten rejon przyznam, że od lat
staram się zinwentaryzować, ponieważ te

01:07:10.040 --> 01:07:14.720
plany
oryginalne one może sprawiają wrażenie

01:07:14.800 --> 01:07:18.920
dokładności, natomiast one dość tak
swobodnie tam są traktowane.

01:07:19.440 --> 01:07:22.920
Te relacje przestrzenne i.

01:07:23.000 --> 01:07:26.240
I teraz ja tutaj,

01:07:27.080 --> 01:07:29.960
no taką żmudną pracę podjąłem, która tak

01:07:30.040 --> 01:07:34.440
się ciągnie to latami, ale inwentaryzuję,
póki to jeszcze istnieje przynajmniej ten

01:07:34.520 --> 01:07:36.160
1 rejon, który jest najlepiej zachowany.

01:07:36.240 --> 01:07:40.400
No mam nadzieję, że kiedyś
to ukończę i i coś może to zaowocuje

01:07:40.480 --> 01:07:43.840
jakimś opracowaniem szerszym.

01:07:44.320 --> 01:07:50.640
Natomiast polecam, polecam zwiedzanie
szczególnie właśnie tego rejonu na Helu.

01:07:51.560 --> 01:07:54.760
To malowniczo, bo one są też na plaży.

01:07:54.840 --> 01:08:01.240
Także przy okazji odpoczynku można sobie
takie rzeczy obejrzeć.

01:08:01.320 --> 01:08:05.440
Może Państwa to zainteresuje i mam
nadzieję, że ja też zainteresowałem

01:08:05.600 --> 01:08:09.360
się tematem i przybliżyłem to.

01:08:10.400 --> 01:08:14.280
Przepraszam, że tak długo, ale temat jest

01:08:14.600 --> 01:08:20.080
jeszcze taki niepozorny, ale dość zawiły.

01:08:20.160 --> 01:08:23.080
Także dziękuję bardzo jeszcze raz.

01:08:23.160 --> 01:08:27.440
Jeżeli jakieś pytania były to
z chęcią odpowiem na pytania.

01:08:31.280 --> 01:08:33.880
Natomiast czy istnieją jakieś ślady po
drugiej stronie

01:08:34.160 --> 01:08:36.480
fortyfikacji napoleońskich?

01:08:36.840 --> 01:08:38.200
Czy Pan się orientuje.

01:08:39.760 --> 01:08:41.960
Na na na wybrzeżu?

01:08:42.520 --> 01:08:44.960
Nie.
Z tego co wiem, to nie.

01:08:45.040 --> 01:08:48.480
Tam były oczywiście fortyfikacje.
Francuzi.

01:08:49.280 --> 01:08:53.000
No można uznać, że
to Francuzi też rozbudowali trochę

01:08:53.080 --> 01:08:58.960
Wisłoujście, więc tylko teraz to ciężko
rozdzielić to co zbudowali Prusacy, co

01:08:59.040 --> 01:09:01.520
Francuzi w tym krótkim, krótkim okresie.

01:09:01.600 --> 01:09:07.920
Natomiast tam Szaniec Wschodni był
rozbudowany na początku, przed.

01:09:11.040 --> 01:09:15.320
Przed przybyciem wojsk napoleońskich, a
potem Oni to Kontynuowali

01:09:15.400 --> 01:09:16.800
więc jakieś prace ziemne.

01:09:17.440 --> 01:09:19.520
Natomiast nawet ciężko to rozdzielić.

01:09:19.720 --> 01:09:22.000
To jedyne co bym tam mógł wskazać.

01:09:22.080 --> 01:09:26.160
A Francuzi też rozbudowali

01:09:26.240 --> 01:09:30.320
fortyfikacje wzdłuż brzegu Wisły, m.
in.

01:09:30.400 --> 01:09:34.720
Szaniec Mewich, ale
niestety on potem został rozmyty częściowo

01:09:34.800 --> 01:09:38.640
przez Wisłę, a potem
na tym miejscu zbudowali Prusacy Nowy

01:09:39.040 --> 01:09:42.400
Szaniec Mewi, ale to już tam nie ma.

01:09:42.520 --> 01:09:47.640
Nie ma śladu po jakichś pracach Francuzów,

01:09:48.120 --> 01:09:49.960
Więc tutaj Tutaj

01:09:50.880 --> 01:09:53.360
już więcej nie, bo tam pozostałe, które

01:09:53.440 --> 01:09:58.120
były bardziej bliżej Gdańska budowane,

01:09:58.200 --> 01:10:00.480
to one już także nie istnieją.

01:10:00.560 --> 01:10:07.320
Także no tu niewiele, ale
w twierdzy Wisłoujście, bo są

01:10:08.280 --> 01:10:13.040
koszary, które są
zbudowane na szańcu szańcu wschodnim w

01:10:13.120 --> 01:10:18.240
Bastionie 6 te, które obecnie
zostały odnowione przez muzeum.

01:10:20.840 --> 01:10:22.200
Szaniec Zachodni Tak.

01:10:22.440 --> 01:10:26.360
Ale tak jak mówię wcześniej, oni za czasów
Napoleona jakby straciły swoje

01:10:26.440 --> 01:10:29.080
znaczenie militarne na szaniec.

01:10:29.160 --> 01:10:35.760
Zresztą tak samo Napoleon, takie zimno
ceglane, ziemne fortyfikacji budował

01:10:35.840 --> 01:10:41.040
podobne do tych, które
są na Biskupiej Górce i czy tam

01:10:41.360 --> 01:10:44.120
jakikolwiek ślad się zachował się.
Nie w takiej skali.

01:10:44.200 --> 01:10:44.840
Tam to Francuzi.

01:10:44.920 --> 01:10:49.800
Z tego co się orientuję to
aż w takiej skali jak tu pan mówi o

01:10:49.880 --> 01:10:53.240
Biskupiej Górce, czyli takie bardziej
murowane to nie tam raczej były.

01:10:53.800 --> 01:10:58.320
To były szańce, takie
ziemne, z wykorzystaniem głównie drewna.

01:10:58.400 --> 01:11:00.680
Tych murowanych elementów
tam było bardzo mało.

01:11:00.760 --> 01:11:05.680
Także to też pewnie jest przyczyną,
że one tak łatwo i szybko zniknęły.

01:11:07.560 --> 01:11:08.040
Dziękuję.

01:11:08.720 --> 01:11:10.240
Mam pytanie, może tam.

01:11:10.320 --> 01:11:15.600
Dawno nie byłem, bo kiedyś w tym, w tym
obszarze jak jest Wisłoujście

01:11:15.680 --> 01:11:16.960
w stronę w stronę Stogów.

01:11:17.040 --> 01:11:21.760
Tam DCT to takie potężne, tam biegają
jakieś dziecko, tam potężne były te

01:11:21.840 --> 01:11:27.480
bunkry, wieże takie do namierzania
z kopułami, tak naprawdę jakieś takie

01:11:28.520 --> 01:11:32.880
duże takie bunkry pod
pod też pod działa i tam były takie

01:11:32.960 --> 01:11:36.240
pamiętam tunele tunel, bo chodziło się 30
metrów dalej przy wieży

01:11:36.320 --> 01:11:37.040
i do góry się wchodziło.

01:11:37.120 --> 01:11:40.600
Tam kopuła się kręciła, tam
coś zostało z tego jeszcze tak.

01:11:40.680 --> 01:11:46.520
Tu pan mówi O, na pewno tam są częściowo
pruskie fortyfikacje, jeszcze niemieckie,

01:11:47.080 --> 01:11:51.080
ale z tego co Pan opowiada to najbardziej,

01:11:51.160 --> 01:11:54.160
to pewnie mowa jest o 25 baterii artylerii

01:11:54.240 --> 01:11:57.160
stałej, czyli też powojennej, zbudowanej w

01:11:57.560 --> 01:12:02.560
51 52 rok i już tam kontynuowany dalej i

01:12:04.200 --> 01:12:05.560
po niej się jeszcze coś zostało.

01:12:05.640 --> 01:12:09.080
Chyba ta wieża jest jedna wieża z

01:12:09.160 --> 01:12:13.240
zachowana dla radaru kierowania ogniem.

01:12:13.320 --> 01:12:18.520
Stanowisko ogniowe już, bo to
destrukcja tej baterii postępowała tak.

01:12:21.000 --> 01:12:24.160
Sukcesywnie to jeszcze wcześniej, jak już
rozpoczęto budowę

01:12:25.240 --> 01:12:31.080
planowanie portu Północnego, to rozpoczęto
wyburzenia i część tej baterii wyburzono.

01:12:31.160 --> 01:12:36.760
Dlatego ją też rozformowano wcześniej niż
inne i częściowo część

01:12:36.840 --> 01:12:38.240
została, część, część nie.

01:12:38.320 --> 01:12:41.320
I potem te prace przerwano nad portem i.

01:12:41.600 --> 01:12:47.080
I ona tak sobie tam powiedzmy, wtedy
jeszcze tam te relikty

01:12:47.160 --> 01:12:48.360
spokojnie sobie były.

01:12:48.720 --> 01:12:52.680
No i od czasu, kiedy teraz
zintensyfikowano prace nad nad rozbudową

01:12:52.760 --> 01:12:57.880
portu, no to znowu są rozbierane i
zniknęło i pruskie, i rozebrano

01:12:58.080 --> 01:12:59.960
ostatnie stanowisko ogniowe tej baterii.

01:13:00.040 --> 01:13:01.240
25.

01:13:02.040 --> 01:13:03.000
No i chyba.

01:13:03.400 --> 01:13:06.600
Jedna kopuła, taka na wieży duża kopuła
metalowa, którą normalnie

01:13:06.680 --> 01:13:08.960
można było obracać.
No to pan jeszcze pamięta, jak ona.

01:13:09.040 --> 01:13:11.160
Kopuła była na drugiej wieży.

01:13:11.240 --> 01:13:14.880
Był taki, że była wieża,
jakby dookoła było wycięcie.

01:13:14.960 --> 01:13:17.680
Jedną klapę się otwierało i wszystkie
klapy opadały metalowe i można

01:13:17.760 --> 01:13:20.040
było otworzyć jakby na na 3/4 tego.

01:13:20.520 --> 01:13:22.640
Tak, tak, ja kojarzę te obiekty.

01:13:23.680 --> 01:13:25.600
Ja co prawda nie miałem.
Na tym pierwszym.

01:13:25.680 --> 01:13:30.160
Nie miałem okazji być tak, tak wcześniej,
żeby jeszcze ta kopuła pancerna tam,

01:13:30.840 --> 01:13:32.280
żeby ją zobaczyć.

01:13:32.360 --> 01:13:38.080
In situ to była też to ciekawa sprawa, bo
to była kopuła zdemontowana z baterii

01:13:38.160 --> 01:13:42.040
niemieckich przeciwlotniczych, adoptowana
No i postawiono na Polskę.

01:13:42.120 --> 01:13:45.840
Czyli też taki przykład trochę tego, co ja
tutaj wcześniej mówiłem, czyli

01:13:46.560 --> 01:13:51.440
taki właśnie recykling
i no, po wojnie były one właśnie tak

01:13:51.520 --> 01:13:55.560
używane i nie wiem, kiedy ją pocięto na
złom, ale, ale tak to ona

01:13:55.640 --> 01:13:56.880
jeszcze była w 90 tych latach.

01:13:57.640 --> 01:13:59.520
No właśnie.
Ale też były takie bunkry.

01:13:59.880 --> 01:14:04.800
Przy tym przy na klifie to pamiętam, tam
było kilka bunkrów, jak ja byłem mały tam

01:14:04.880 --> 01:14:07.480
były z działami można było kręcić sobie.
Tak naprawdę.

01:14:07.560 --> 01:14:08.180
To.

01:14:09.240 --> 01:14:10.360
Później spadło z tego.

01:14:10.440 --> 01:14:11.920
Dalej ta bateria.

01:14:12.000 --> 01:14:13.680
Dalej jest ona całkiem dobrze się ma.

01:14:14.000 --> 01:14:16.200
To jedno stanowisko spadło.
Tak to prawda.

01:14:16.680 --> 01:14:20.880
Co prawda to się mówi, że ono spadło, ale
No właśnie.

01:14:20.960 --> 01:14:25.000
No właśnie, z tego co ja też rozmawiałem i
z wojskowymi, to to było tak, że ono po

01:14:25.080 --> 01:14:29.560
sztormie było podmyte i i bano się
niekontrolowanego właśnie upadku

01:14:30.360 --> 01:14:34.640
tego bloku, bo to był
potężny blok, tam chyba prawie 1500 ton

01:14:34.720 --> 01:14:38.120
ten beton ważył, więc po prostu wojsko

01:14:39.400 --> 01:14:42.160
Wodą podmyło kontrolowanie, żeby

01:14:42.240 --> 01:14:43.800
właśnie to bezpiecznie się usunęło.

01:14:43.880 --> 01:14:45.000
Także tak ono spadło.

01:14:45.080 --> 01:14:49.640
Zdemontowano tą armatę
i te trzy pozostałe są.

01:14:50.240 --> 01:14:51.400
Armaty też.
Dalej są.

01:14:51.640 --> 01:14:53.880
Tam armaty i one nawet się nawet.

01:14:55.280 --> 01:14:55.920
Nie dało się kręcić.

01:14:56.000 --> 01:15:01.200
Ja przyznam, że nawet wspólnie z grupą
pasjonatów myśmy je odmalowali i też

01:15:01.280 --> 01:15:04.840
doprowadzili do pewnego takiego
stanu, że one się kręcą dalej.

01:15:04.920 --> 01:15:07.800
Co prawda nie mechanicznie, tylko tak,
jak się je ciągnie.

01:15:07.880 --> 01:15:11.160
Także także jak pan jeszcze
chce sobie powspominać, to.

01:15:11.640 --> 01:15:13.640
Jeszcze z tyłu mieliśmy.
Nie mogłem tego znaleźć.

01:15:14.080 --> 01:15:17.640
A tu no to jest właśnie ta
bateria na klifie Redłowie.

01:15:17.720 --> 01:15:19.120
Także można tam pójść.

01:15:19.200 --> 01:15:23.240
Ale tam na Stogach to jeszcze na pewno są
pozostałości

01:15:24.240 --> 01:15:30.200
baterii z czasów międzywojennych baterii,
bo bateria plażowa

01:15:31.040 --> 01:15:34.640
międzywojenny to wiejska była po stronie
Nowego Portu, a tam jeszcze

01:15:34.720 --> 01:15:36.120
na pewno, bo byłem, łaziłem.

01:15:36.320 --> 01:15:40.680
To są jeszcze pozostałości tej baterii
z okresu międzywojennego.

01:15:41.240 --> 01:15:45.880
Znaczy no nie no, wtedy nie można było
budować fortyfikacji ani żadnych rzeczy.

01:15:45.960 --> 01:15:47.840
Także to pan mówił o baterii.

01:15:48.200 --> 01:15:52.960
Ona powstała pod koniec pierwszej wojny
światowej i też tam są takie fortyfikacje.

01:15:53.040 --> 01:15:58.080
Ona jeszcze powstało trochę,
trochę wcześniejsze, zbudowane przed

01:15:58.160 --> 01:16:02.440
pierwszą wojną światową,
też znikają właśnie przez rozbudowę portu.

01:16:04.200 --> 01:16:06.760
No, było ich nawet więcej, ale.

01:16:07.800 --> 01:16:10.600
Te cztery to plażowa,
wydmowa, portowa i wiejska.

01:16:10.680 --> 01:16:14.680
Były cztery.
No, one tak nie funkcjonowały równolegle.

01:16:15.320 --> 01:16:17.160
Do tej pory.
Prawda jest po prawej.

01:16:17.240 --> 01:16:20.880
To już tam.
No tak, teraz lepiej Są zachowane te.

01:16:21.160 --> 01:16:26.000
W Brzeźnie, bo jest bateria
i wiejska i plażowa.

01:16:26.960 --> 01:16:28.200
Portowa też najstarsza.

01:16:28.280 --> 01:16:30.600
Także to jest trochę inne chyba.

01:16:30.800 --> 01:16:35.160
No ale tak właśnie jeszcze forma
jest zachowana całkiem nieźle.

01:16:35.240 --> 01:16:36.240
na wyższych stanowiskach.

01:16:36.320 --> 01:16:38.480
No i Leśna taka bliźniacza jest.

01:16:38.840 --> 01:16:40.560
Jeszcze jest na terenie.

01:16:40.840 --> 01:16:43.360
No chyba teraz nie wiem czy
jest dostępny na terenie portu.

01:16:44.080 --> 01:16:46.600
Jest ryzyko, że też ją rozbiorą.

01:16:46.680 --> 01:16:51.200
Niestety przy wejściu na plażę w Górkach
Zachodnich jest taki gruchotany jakiś

01:16:51.760 --> 01:16:54.000
kompletnie coś i nie wiadomo co to jest.

01:16:55.040 --> 01:16:58.680
To trudne pytanie.
Właśnie, bo to nie jest.

01:17:01.120 --> 01:17:02.160
Nie wiadomo do końca.

01:17:02.240 --> 01:17:06.080
Nie ma żadnych materiałów, które
potwierdzały, kiedy on został zbudowany

01:17:06.360 --> 01:17:08.880
i nawet jakie było jego przeznaczenie.

01:17:10.480 --> 01:17:14.160
Być może to jest gdzieś
okres pierwszej wojny światowej, kiedy te

01:17:14.240 --> 01:17:17.200
dokumenty mogły gdzieś
tam zniknąć i też nie.

01:17:17.280 --> 01:17:19.080
Było na górze Źródlanej też chyba.

01:17:19.200 --> 01:17:22.640
Czy on został ukończony
kiedykolwiek tam na górze.

01:17:23.640 --> 01:17:24.640
Na Górze Źródlanej?

01:17:24.720 --> 01:17:29.040
To akurat wiemy, że to jest część systemu
kierowania ogniem, baterią wydmową,

01:17:29.320 --> 01:17:31.440
tą, którą tu, o której pan mówił.

01:17:31.760 --> 01:17:34.280
Ale tamten właśnie, ten wysadzony schron?
No.

01:17:36.400 --> 01:17:39.320
Nie wiem, czy on teraz nie zniknie,
bo tam mają jakiś rurociąg kłaść.

01:17:40.040 --> 01:17:40.560
Dokładnie.

01:17:40.640 --> 01:17:44.680
Jest tutaj kwestia czy, czy
czy on się zachowa, bo tam jest na trasie

01:17:46.120 --> 01:17:49.280
rurociągu właśnie.
Sam powie jak teraz.

01:17:49.360 --> 01:17:55.320
Są te inwestycje
tam chociażby teraz na Górkach Zachodnich

01:17:55.440 --> 01:18:00.800
ten rurociąg wspomniany idzie i
to podlega jakiejś ochronie,

01:18:00.880 --> 01:18:03.120
czy tam po prostu siła wyższa.

01:18:03.200 --> 01:18:04.800
I to trzeba wyrugować wszystko.

01:18:07.480 --> 01:18:14.440
Ja ja robiłem inwestycje, ewidencje,
ewidencje gminną

01:18:15.640 --> 01:18:22.120
dla całego Gdańska obiektów militarnych i
one są mają karty założone, ale czy one.

01:18:22.920 --> 01:18:26.360
Z tego co wiem one nie
są formalnie wciągnięte?

01:18:26.560 --> 01:18:27.000
Słucham.

01:18:27.520 --> 01:18:32.080
A część z tych obiektów znajduje
się w gminnej Ewidencji zabytków.

01:18:32.680 --> 01:18:35.800
Część jest chroniona w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego,

01:18:36.240 --> 01:18:38.120
ale to jest tylko jakiś procent.

01:18:38.480 --> 01:18:39.680
Tak, ale te konkretne.

01:18:39.760 --> 01:18:44.960
Z tego, co wiem, czy one figurują w
gminnej ewidencji, to musiałbym sprawdzić.

01:18:45.240 --> 01:18:46.640
Trasa gazociągu?
Chyba nie.

01:18:46.720 --> 01:18:47.360
No właśnie.

01:18:47.440 --> 01:18:51.760
No właśnie z tym jest problem, że Że nie
ma jakiegoś formalnego

01:18:52.840 --> 01:18:54.880
punktu zaczepienia, żeby je chronić.

01:18:55.560 --> 01:18:58.800
Tutaj Panu pan bardzo długo
czeka na zadanie pytania.

01:19:00.200 --> 01:19:01.560
Dziękuję bardzo.
Mamy czas.

01:19:01.640 --> 01:19:04.320
Ja chciałem zapytać 2
pytania o prefabrykaty.

01:19:04.880 --> 01:19:09.080
Czy była jakaś centralny zakład produkcji
prefabrykatów, czy to jednak

01:19:09.160 --> 01:19:11.400
lokalnie, bo to są wczesne lata 50.

01:19:11.480 --> 01:19:13.480
Więc mogło jeszcze nic takiego nie być.

01:19:13.560 --> 01:19:14.640
Ale nie wiem.

01:19:14.840 --> 01:19:18.560
I drugie pytanie kiedy brygady
desantowe rozformowano?

01:19:18.760 --> 01:19:24.200
Czy to było szło równolegle do
rozformowywania basów

01:19:24.640 --> 01:19:28.560
czy baterii artylerii stałej, czy one
jeszcze trochę dłużej funkcjonowały?

01:19:29.200 --> 01:19:29.680
Dziękuję.

01:19:30.240 --> 01:19:34.640
Ja dziękuję za pytanie, bo to są rzeczy,
które mi umknęły, a miałem o nich mówić.

01:19:34.720 --> 01:19:39.480
Także świetnie, że pan,
że pan spytał, bo tak.

01:19:40.120 --> 01:19:43.520
Pierwsza to produkcja prefabrykatów.

01:19:45.800 --> 01:19:51.480
One były budowane, powiedzmy centralnie,
czyli w większości i to, ale

01:19:52.040 --> 01:19:55.600
w kilku, w kilku, kilku miejscach.

01:19:56.280 --> 01:20:00.240
Główna produkcja odbywała
się na początku w Bydgoszczy.

01:20:00.320 --> 01:20:03.800
Tam były zakłady produkcji, zakłady

01:20:05.160 --> 01:20:07.440
produkcji elementów żelbetowych.

01:20:08.080 --> 01:20:13.800
To były białe błota tam pod Bydgoszczy
i tam to one produkowały właśnie na

01:20:13.880 --> 01:20:17.360
potrzeby Pomorskiego Okręgu Wojskowego.

01:20:18.040 --> 01:20:22.840
Kolejny taki punkt był, bo często to się
odbywało przy jednostkach saperskich.

01:20:22.920 --> 01:20:29.200
One po prostu jednocześnie się szkoliły,
wykonując te Prefabrykaty i są

01:20:29.920 --> 01:20:31.240
przy pułku saperów.

01:20:32.040 --> 01:20:33.040
Szczecin Podjuchy.

01:20:33.120 --> 01:20:39.760
Tam był taki powiedzmy punkt też, gdzie
jakąś sporą ilość ich wyprodukowano,

01:20:40.440 --> 01:20:44.400
ale największy zakład i on najdłużej
funkcjonował, to był w Ełku

01:20:45.760 --> 01:20:52.400
i on początkowo był w oparciu o tamtejszy
batalion karny, z tego co kojarzę.

01:20:53.800 --> 01:20:57.520
No właśnie
w Orzyszu to jest ten słynny, ale chyba

01:20:57.600 --> 01:21:02.920
coś było jeszcze w Ełku, także tam
początkowo to było tak to zorganizowane

01:21:03.000 --> 01:21:06.960
właśnie siłą tych żołnierzy, którzy tam
stacjonowali,

01:21:08.520 --> 01:21:12.800
a potem on się rozrósł do takich już
bardziej zorganizowanych wojskowych

01:21:12.880 --> 01:21:18.880
zakładów, które produkowały już
całkiem spore ilości.

01:21:18.960 --> 01:21:24.440
Praktycznie on pokrywał, no tak, ponad
połowę zapotrzebowania dla dla tych

01:21:24.520 --> 01:21:29.800
wszystkich fortyfikacji, a też później on
jeszcze produkował na rzecz

01:21:30.680 --> 01:21:34.880
budowanych później fortyfikacji, które
wykorzystywały prefabrykaty, czyli tych

01:21:34.960 --> 01:21:39.440
wszystkich baterii przeciwlotniczych,
lufowych, a potem jednostek rakietowych.

01:21:39.880 --> 01:21:40.800
Także on.

01:21:41.880 --> 01:21:46.880
On był chyba rozwiązany na początku 60
lat, ale to jeżeli

01:21:47.520 --> 01:21:52.600
musiałbym, że tak powiem, sprawdzić, bo
już tak gdzieś tam mam to zapisane.

01:21:52.840 --> 01:21:55.240
Natomiast tak, to były
takie trzy główne punkty.

01:21:55.720 --> 01:21:59.880
Poza tym mniejsze elementy były wykonywane
na miejscu, bo to wiadomo, jest

01:21:59.960 --> 01:22:01.400
prościej, żeby tego nie wozić.

01:22:01.720 --> 01:22:05.800
No i tak jak w przypadku tego, o czym
mówiłem, tam gdzie warunki terenowe były

01:22:05.880 --> 01:22:10.640
na tyle trudne, że łatwiej było też wylać
coś na miejscu, a nie a nie

01:22:12.240 --> 01:22:13.280
przywozić tego.

01:22:14.160 --> 01:22:21.200
A i teraz a jak brygady desantowe

01:22:22.920 --> 01:22:26.360
one one już 56.

01:22:27.000 --> 01:22:32.920
Drugą i trzecią połączono razem,
więc były tylko dwie i w 58

01:22:33.600 --> 01:22:35.800
praktycznie zmieniła się koncepcja

01:22:36.880 --> 01:22:40.560
całego, całego, całego bloku Układu

01:22:40.640 --> 01:22:45.720
Warszawskiego i
nastawiamy się bardziej na ofensywny

01:22:45.800 --> 01:22:47.840
charakter działań, a nie defensywny.

01:22:47.920 --> 01:22:52.280
Więc na bazie
najpierw te dwie pozostałe brygady

01:22:52.600 --> 01:22:56.120
desantowe połączono w dywizje

01:22:56.760 --> 01:23:02.400
23 dywizje piechoty, która później była

01:23:02.480 --> 01:23:06.080
tak naprawdę zaczątkiem formowania.

01:23:08.120 --> 01:23:12.840
Tej dywizji desantowej, późniejszej
siódmej Dywizji Łużyckiej

01:23:13.280 --> 01:23:19.960
Dywizji Desantowej i także na jej bazie
plus istniejące pułk piechoty morskiej,

01:23:20.040 --> 01:23:22.120
to połączono wszystko razem i sformowano.

01:23:23.200 --> 01:23:28.160
nową jednostkę, ale już
nie obrony wybrzeża, tylko desantową,

01:23:28.400 --> 01:23:30.360
czyli o innym charakterze Trochę.

01:23:30.640 --> 01:23:34.400
Ale właśnie to z tych brygad tak naprawdę.

01:23:34.760 --> 01:23:39.240
No pewnie, kadra pochodziła w
większości jakieś struktury, także.

01:23:40.720 --> 01:23:44.960
Ta siódma desantowe dywizja też miała w
zadaniach obrony Wybrzeża Ewentualnie

01:23:46.280 --> 01:23:49.200
czy nie, to już.
Tak.

01:23:49.280 --> 01:23:54.360
Ja nie powiem tak jednoznacznie, bo tak aż
badaniami nie wybiegłem

01:23:55.480 --> 01:23:57.120
do późniejszych lat 60.

01:23:57.200 --> 01:23:58.800
I 70.

01:23:59.280 --> 01:24:03.240
Przypuszczam, że
że do pewnego stopnia też tak.

01:24:03.320 --> 01:24:07.640
Może doprecyzuję, czy batalion, nowe
rejony, czy ta dywizja miała w

01:24:07.720 --> 01:24:10.760
swoim obszarze rozkazów też, Bo.

01:24:11.480 --> 01:24:12.640
To jest ciekawy wątek.

01:24:12.720 --> 01:24:14.960
I to faktycznie tak.

01:24:15.160 --> 01:24:21.640
Ja nie badałem akt tej dywizji jeszcze,
także to Zatrzymałem się, powiedzmy do

01:24:21.720 --> 01:24:27.000
momentu tych 50
50 lat, kiedy funkcjonowanie tych brygad

01:24:27.080 --> 01:24:29.480
i tak naprawdę ta doktryna się zmieniła.

01:24:30.080 --> 01:24:34.680
Na zdjęciach czasami się pojawiają, że
żołnierze się przewijają w tych

01:24:34.760 --> 01:24:41.200
transzejach gdzieś tam jakiś, Ale czy to
są pozowane takie powiedzmy, działania?

01:24:41.280 --> 01:24:46.840
Tylko tak, bo przez jakiś czas one też
były nazywane, Także to jest właśnie, no,

01:24:47.320 --> 01:24:49.320
jednostki obrony Wybrzeża, tak?

01:24:49.880 --> 01:24:53.640
Kiedy de facto ich rolą była,
jakby był desant, tak?

01:24:54.240 --> 01:24:57.000
Ten Hel na przykład został przejęty
przez marynarkę, a potem czy.

01:24:57.680 --> 01:25:01.680
Tak akurat tak jak ja tak ogólnie to
mówiłem, że

01:25:03.320 --> 01:25:07.640
po tym, jak już
funkcjonowanie tych brygad tak

01:25:08.840 --> 01:25:12.200
spadło, potem je rozwiązano, to
przekazywano te rejony, żeby je

01:25:12.280 --> 01:25:16.880
konserwować właśnie podległym
jednostkom w w okolicy i

01:25:17.400 --> 01:25:21.840
między innymi właśnie na Helu
został przejęty przez Marynarkę wojenną.

01:25:22.840 --> 01:25:24.400
Marynarka go de facto budowała.

01:25:24.480 --> 01:25:25.800
Też to tam było.

01:25:25.920 --> 01:25:26.960
Ale tak on był.

01:25:27.040 --> 01:25:31.160
On był na terenie zamkniętym i
w jakiś tam sposób konserwowany.

01:25:31.240 --> 01:25:35.000
Ale też są protokoły przejęcia tych

01:25:35.080 --> 01:25:38.720
rejonów i po prostu już to był 65 rok.

01:25:39.760 --> 01:25:42.560
Wiele obiektów po prostu nie udało się
odnaleźć, po prostu gdzieś

01:25:42.640 --> 01:25:44.360
zniknęły pod ziemią, pod Piaskami.

01:25:44.440 --> 01:25:47.480
Tam są po prostu, że nie odnaleziono
czy zniszczono, więc tam jest on.

01:25:47.560 --> 01:25:50.360
Już wtedy były w takim
słabym, słabej kondycji.

01:25:50.440 --> 01:25:51.840
Ale, ale tak, one były.

01:25:51.960 --> 01:25:57.400
Były pod nadzorem i tam pod pod tak

01:25:57.480 --> 01:25:59.680
zwaną konserwację tych jednostek.

01:26:01.000 --> 01:26:07.080
Tutaj pan się pytał na temat
obrony przez żołnierzy wschodniej

01:26:07.160 --> 01:26:11.480
Łużyckiej Dywizji Desantowej
w razie desantu z morza.

01:26:11.720 --> 01:26:16.560
Ja byłem akurat
dywizjon artylerii rakietowej tutaj w

01:26:16.640 --> 01:26:21.240
niebieskich beretach i mieliśmy ćwiczenia
własne ćwiczenia obronne, gdyby

01:26:21.720 --> 01:26:24.280
tutaj nas atakowano.

01:26:24.360 --> 01:26:28.960
Więc mieliśmy tam punkty, takie zbiorcze
punkty obronne, stanowiska dowodzenia,

01:26:29.040 --> 01:26:32.400
stanowiska ogniowe także na pewno były.

01:26:32.480 --> 01:26:34.520
Były też takie.
Scenariusze.

01:26:34.600 --> 01:26:39.840
Jednostka desantowa, czyli jakby, która
powinna atakować, ale mieliśmy również w

01:26:39.920 --> 01:26:45.040
założeniu mieliśmy bronić, prawda,
Wybrzeża przed desantem z kolei.

01:26:45.160 --> 01:26:45.600
No to.
Pan.

01:26:45.680 --> 01:26:46.360
Potwierdził.

01:26:47.280 --> 01:26:52.800
Ale nie, nie, się nie działo to właśnie
na terenie tych rejonów umocnionych, tylko

01:26:52.880 --> 01:26:56.200
gdzieś tam na poligonie
bardziej tak mieliśmy.

01:26:56.280 --> 01:27:02.480
Mieliśmy w terenie kilkanaście takich,
takich powiedzmy miejsc ześrodkowania,

01:27:02.720 --> 01:27:08.360
gdzie w razie czego tam się udajemy i tam
rozwijamy, rozwijamy stanowisko ogniowe,

01:27:08.440 --> 01:27:13.280
stanowisko dowodzenia w wypadku
jakiegoś ataku z morza, z zewnątrz.

01:27:13.840 --> 01:27:17.320
No to dziękuję za To ciekawe,
że to pan powiedział.

01:27:19.440 --> 01:27:21.560
Czy jeszcze jakieś państwo mają pytania?

01:27:22.240 --> 01:27:25.640
Ja mam, ale trochę wcześniej jeszcze
wcześniejsze, bo

01:27:26.320 --> 01:27:28.120
coś ciekawego pan może powiedzieć o.

01:27:28.480 --> 01:27:31.520
Tu były takie przeciwczołgowe
na wysokości molo w Brzeźnie.

01:27:32.200 --> 01:27:38.440
Tam przeciwczołgowe były
takie jakieś, też takie 45.

01:27:38.640 --> 01:27:39.200
No właśnie.
I tam.

01:27:39.280 --> 01:27:40.080
Dziadek kopał.

01:27:40.360 --> 01:27:43.880
Tam właśnie później,
tam później z tej szkoły, z tej 20 tam

01:27:44.360 --> 01:27:46.400
harcerze tam jakiś obozowali w pobliżu.

01:27:46.480 --> 01:27:50.520
Takie dziwne, bo ta, ta szkoła taka taka
typowo harcerska, tam coś

01:27:50.600 --> 01:27:52.600
bardzo ciekawego o tym wie.
Być może.

01:27:54.080 --> 01:27:55.000
Nic.
Takiego.

01:27:56.200 --> 01:27:56.600
Tutaj.

01:27:57.640 --> 01:28:01.400
No tego było sporo i faktycznie
jakieś tam takie prace ziemne.

01:28:01.960 --> 01:28:05.160
Z marca 45, kiedy już Niemcy
byli w Wejherowie i czy.

01:28:05.240 --> 01:28:06.600
On nie był połączony z tym.

01:28:07.160 --> 01:28:09.680
Taki był przez ten punkt
Gdańska przechodził.

01:28:10.120 --> 01:28:15.000
Znaczy ten, o którym wiem to raczej na w
osi obecnej alei Jana

01:28:15.080 --> 01:28:16.360
Pawła pasa startowego.

01:28:16.840 --> 01:28:19.560
Gdzieś tam się ciągną dokładnie
od molo w Brzeźnie w kierunku.

01:28:21.920 --> 01:28:22.920
Przystanku Gdańsk Zaspa.

01:28:23.000 --> 01:28:24.280
No w skrócie mówiąc.
Ale.

01:28:24.360 --> 01:28:27.640
No tak, ale to było naprawdę doraźne.

01:28:27.720 --> 01:28:30.880
Już kiedy w momencie, kiedy było wiadomo,
że od tamtej strony Rosjanie atakują.

01:28:31.520 --> 01:28:35.800
Tak, tak, tak, to były takie
takie akcje, gdzieś tam miejscowa ludność

01:28:35.880 --> 01:28:38.960
czasami właśnie była zmuszana do
wykonywania prac.

01:28:39.040 --> 01:28:41.600
Także no nic, tutaj chyba panu więcej.

01:28:43.000 --> 01:28:45.880
Bo na początku pan tam powiedział, że
zdiagnozowali właśnie

01:28:46.560 --> 01:28:50.200
różne możliwości ataku i było też atak
lotnictwa, a bardzo mało tutaj było o

01:28:50.280 --> 01:28:51.840
obronie przeciwlotniczej ewentualnej.

01:28:52.800 --> 01:28:53.640
A tak.
No.

01:28:54.400 --> 01:28:59.400
Na w strukturze
w strukturze batalionu desantowego

01:28:59.960 --> 01:29:06.720
była bateria przeciwlotnicza
i pluton ciężki karabinów

01:29:07.520 --> 01:29:09.520
takich WKM ów, czyli powiedzmy takich.

01:29:09.720 --> 01:29:11.320
Rakiet jakichś tam nie.

01:29:12.400 --> 01:29:15.240
To tak naprawdę jeszcze był
czas przed rakietyzacją w ogóle.

01:29:15.480 --> 01:29:16.720
Także nie, nie, to była.

01:29:17.200 --> 01:29:21.680
No to lufowe to były działka 37mm,

01:29:23.160 --> 01:29:25.160
ta w tej baterii.
No i tam.

01:29:25.600 --> 01:29:27.540
Jakieś stanowiska dla nich też były.

01:29:27.720 --> 01:29:28.280
Tak, to było.

01:29:28.600 --> 01:29:32.640
Budowane w tej samej konwencji jak
pozostałe elementy, czyli takie stanowiska

01:29:32.720 --> 01:29:35.240
na na armaty polowe czy podobne.

01:29:35.320 --> 01:29:40.400
Każdy miał swoją swoją
formę według, według instrukcji natomiast

01:29:40.840 --> 01:29:44.000
no zbliżone właśnie z prefabrykatów.

01:29:44.200 --> 01:29:49.440
I poza tym tam w rejonie Helu na przykład
to były jednostki przeciwlotnicze

01:29:49.520 --> 01:29:55.760
marynarki wojennej, które miały z kolei
działa już większego kalibru 85 mm,

01:29:56.960 --> 01:30:02.480
a potem, ale to już lata sześćdziesiąte,
to weszły właśnie dywizjony rakietowe

01:30:02.560 --> 01:30:06.960
i tam już ta obrona była inna.
Tak, Dziękuję.

01:30:08.440 --> 01:30:10.880
Ja bym zapytał o te bunkry, które znikają.

01:30:11.200 --> 01:30:16.320
Czy one są jakoś poklasyfikowane i nadane
im Jest jakiś, powiedzmy taki

01:30:16.400 --> 01:30:18.680
status, że co powinno być zachowane?

01:30:19.800 --> 01:30:22.080
Co ewentualnie można poświęcić?

01:30:22.160 --> 01:30:26.680
Czy to jest jakoś uporządkowane,
czy to po prostu los szczęścia?

01:30:26.760 --> 01:30:31.360
Jak jacyś pasjonaci zainteresuje mnie
akurat na głośną sprawę, to może się uda

01:30:31.440 --> 01:30:35.000
to ocalić, A jeżeli nikt się tym nie
zainteresuje, to przyjdą

01:30:35.080 --> 01:30:37.000
z Kafarem i to wyburzą.
Po prostu.

01:30:37.080 --> 01:30:39.040
Mówię tak ogólnie czy czy o.
Tych ogólnie.

01:30:39.120 --> 01:30:43.800
Powiedzmy o tym rejonie tutaj
terminala kontenerowego i górek

01:30:43.880 --> 01:30:46.440
zachodnich, co nas tutaj
najbliżej nas jest.

01:30:46.520 --> 01:30:49.440
Strategiczne inwestycje państwowe.
No to jest tak, że.

01:30:49.880 --> 01:30:54.800
No to, że jedyną szansę na jakoś
na zachowanie ich to to daje.

01:30:54.880 --> 01:30:57.920
No, objęcie ochroną konserwatorską, tak?

01:30:58.000 --> 01:31:02.160
Czyli albo wpisanie do rejestru zabytków,

01:31:02.920 --> 01:31:05.800
albo ujęcie w gminnej ewidencji zabytków,

01:31:05.880 --> 01:31:10.080
ewentualnie w miejscowym
planie zapisanie ich ochrony.

01:31:10.160 --> 01:31:12.240
Natomiast w pozostałych przypadkach.

01:31:13.320 --> 01:31:16.680
No to jest tylko taka kwestia, że dobrej

01:31:16.760 --> 01:31:20.920
woli inwestora albo albo właśnie jakichś.
Takich.

01:31:21.120 --> 01:31:26.200
Akcji bardziej powiedzmy, ale no prawnie
prawnie nie ma, nie ma na to

01:31:26.640 --> 01:31:29.000
innych, innych sposobów.

01:31:30.440 --> 01:31:34.240
Natomiast to zawsze jest problem w
obejmowaniu takich obiektów

01:31:34.320 --> 01:31:35.640
i one są niepozorne.

01:31:35.720 --> 01:31:38.520
Im młodsze,
No właśnie, ochroną konserwatorską,

01:31:38.600 --> 01:31:43.280
no bo to mając w kontraście do.

01:31:45.760 --> 01:31:50.120
Zabytków większej rangi nawet i
kamienic nie mówię już o jakichś.

01:31:52.080 --> 01:31:56.960
O architekturze sakralnej, no to
tu zawsze jest ta kwestia, że.

01:31:57.160 --> 01:32:02.960
Czy warto je chronić i ktoś musi podjąć tą
decyzję i no nie zawsze jest, jest wola.

01:32:03.880 --> 01:32:07.080
No i też trzeba przyznać, że
nie można chronić wszystkiego.

01:32:07.160 --> 01:32:10.600
Niestety i te i te obiekty.
Warto.

01:32:10.680 --> 01:32:12.040
Warto je jakoś tu zachowywać.

01:32:12.120 --> 01:32:13.920
Natomiast No tutaj trzeba właśnie.

01:32:14.080 --> 01:32:17.280
To wyważenie pomiędzy.

01:32:20.360 --> 01:32:21.240
Chęciami.

01:32:22.040 --> 01:32:24.360
Inwestycji a ochroną.

01:32:24.440 --> 01:32:26.200
No to musi tutaj jakoś się właśnie.

01:32:26.400 --> 01:32:30.120
Często się odbywa na
bieżąco tak, ale No część.

01:32:30.240 --> 01:32:34.560
Część tych fortyfikacji nawet na
Stogach była przez jakiś czas.

01:32:34.760 --> 01:32:37.360
W miejscowym planie.
No ale jeżeli właśnie jest inwestycja.

01:32:38.640 --> 01:32:42.600
Strategiczna, no to można
na przykład je zdjąć.

01:32:42.680 --> 01:32:45.600
Można nawet i skreślić
z rejestru, jeżeli już.

01:32:45.680 --> 01:32:50.160
W wyjątkowych przypadkach, jeżeli obiekt.

01:32:50.400 --> 01:32:51.920
Stracił swoje walory.

01:32:52.000 --> 01:32:54.480
Tak, oczywiście.
No ale tak.

01:32:54.720 --> 01:32:55.120
Jest to.

01:32:57.560 --> 01:32:58.680
Tutaj pani ma pytanie.

01:33:00.520 --> 01:33:02.680
Dziękuję za wykład.
Panie doktorze.

01:33:02.760 --> 01:33:05.480
Ja mam pytanie o zakłady
przemysłowe na terenie Gdańska.

01:33:05.560 --> 01:33:07.480
Ja wiem, że to jest
troszeczkę poza tematem.

01:33:07.560 --> 01:33:11.240
Nie mówimy dzisiaj o fortyfikacjach, ale
na mapie, którą też między

01:33:11.320 --> 01:33:12.360
innymi pan sporządzał.

01:33:12.520 --> 01:33:15.840
Razem z Andrzejem Trzeciakiem mamy schrony
na terenie dawnej stoczni,

01:33:15.920 --> 01:33:17.920
na terenie A na przykład.

01:33:18.160 --> 01:33:19.760
Czy mógłby pan rozwinąć ten wątek?

01:33:20.880 --> 01:33:23.840
Tak.
No to z reguły.

01:33:25.160 --> 01:33:30.600
Na terenach przemysłowych budowano schrony
przeciwlotnicze, czyli

01:33:31.280 --> 01:33:32.680
schronienia dla załogi.

01:33:32.800 --> 01:33:36.920
One na przykład na terenie stoczni
się znajdują pod budynkami.

01:33:37.400 --> 01:33:40.640
W piwnicach one są,
mają konstrukcję wzmocnioną.

01:33:41.880 --> 01:33:45.600
Też się pojawiają schrony, takie
wartownicze, tak zwane, Czyli po prostu to

01:33:45.680 --> 01:33:52.320
był ktoś, kto na czas alarmu lotniczego
zostawał na zewnątrz, taki wartownik i

01:33:52.400 --> 01:33:56.520
obserwował, czy gdzieś nie wybuchł
pożar, czy coś się nie dzieje.

01:33:56.600 --> 01:33:57.840
Tak.
Ktoś to było?

01:33:57.920 --> 01:34:02.280
Cała pozostała załoga była
w piwnicach, w schronie i to są

01:34:02.760 --> 01:34:06.360
chyba takie dwa typy obiektów, które
występują generalnie na terenach

01:34:07.400 --> 01:34:08.480
zakładów przemysłowych.

01:34:08.760 --> 01:34:12.520
Trzecim mogą być też takie wieżyczki
obserwacyjne, które z kolei

01:34:12.600 --> 01:34:14.520
były budowane na dachach.

01:34:15.120 --> 01:34:19.320
One służyły też
celom alarmowym i właśnie takim

01:34:19.400 --> 01:34:26.400
obserwacyjnym na czas alarmu czy właśnie
dostrzegania pożarów.

01:34:27.000 --> 01:34:29.000
Na tej największej hali
3b chyba coś takiego.

01:34:29.320 --> 01:34:30.120
Dokładnie tam jest.

01:34:30.840 --> 01:34:34.520
Na jednej z klatek schodowych jest
taka wieżyczka przeciwatomowa.

01:34:35.160 --> 01:34:37.240
Aha, no to one tak są nazywane.

01:34:37.320 --> 01:34:39.160
Tak, tak, to już te nowsze.

01:34:39.240 --> 01:34:43.480
No, czasami one były podnoszone
do tego standardu, bo to było to związane

01:34:43.560 --> 01:34:49.120
z większą wytrzymałością na na podmuch
wybuchu i tak dalej,

01:34:49.520 --> 01:34:51.600
i lepsze, lepsze, lepsze.

01:34:51.680 --> 01:34:55.720
Aparatura filtru wentylacyjna była
montowana w tych poniemieckich, czyli na

01:34:55.800 --> 01:35:01.240
terenie Stoczni Gdańskiej też były takie
schrony przeciwatomowe, Które były.

01:35:01.760 --> 01:35:02.200
Już.

01:35:04.080 --> 01:35:09.320
Zmodernizowany, adaptowany
i nie wiem czy coś jeszcze.

01:35:09.720 --> 01:35:10.160
Więcej.

01:35:12.920 --> 01:35:14.920
Więcej.
To zapraszamy na kolejny wykład.

01:35:15.360 --> 01:35:19.800
Nie no, w sensie tak
na na terenie stoczni.

01:35:19.880 --> 01:35:25.440
Ja miałem okazję to przebadać, te obiekty
przy okazji jakichś tam różnych różnych

01:35:25.520 --> 01:35:27.560
ewidencji i sporządzania tej mapy.

01:35:29.800 --> 01:35:34.520
No, one są w różnym stanie i
przez długi czas nie były, nie były

01:35:34.600 --> 01:35:40.040
użytkowane, także no chyba obecnie już
to jeżeli jeżeli chodzi o ich

01:35:40.120 --> 01:35:44.200
wykorzystanie, no to na pewno na pewno
by wymagało to jakiejś pracy.

01:35:45.560 --> 01:35:49.080
4 Jesteśmy pod warsztatem.

01:35:49.280 --> 01:35:51.320
4 na ulicy tak.
Tak, to między nimi.

01:35:51.400 --> 01:35:56.960
Tak, tak, szczególnie te hale,
które były budowane w latach 40.

01:35:57.040 --> 01:36:02.200
Tak, za okupacji to
tam już były integralnie wbudowane w

01:36:02.280 --> 01:36:05.440
piwnicę, w piwnicy tych tych obiektów.

01:36:05.560 --> 01:36:06.760
Może jakieś przykłady?

01:36:06.840 --> 01:36:13.000
Tak żeby rozejść się w pokoju i usłyszeć
coś ku pokrzepieniu, że nie tylko obiekty

01:36:13.080 --> 01:36:17.720
znikają, ale czasami tam, gdzie nawet
inwestor nie musi, to coś parę groszy,

01:36:17.800 --> 01:36:20.240
parę groszy przeznaczyć,
oszczędzi jakiś obiekt.

01:36:20.320 --> 01:36:22.920
Wiem, że takie rzeczy się działy
chociażby właśnie na stokach.

01:36:23.000 --> 01:36:23.240
Nie.

01:36:23.760 --> 01:36:24.840
Tak właśnie.

01:36:26.080 --> 01:36:26.320
Nie.

01:36:26.560 --> 01:36:30.400
Wiem jak ta sprawa do końca się skończyła,
bo to kolega prowadził z WKZ u to.

01:36:31.360 --> 01:36:35.240
Ale tam właśnie był jeden
z elementów tego baru.

01:36:36.520 --> 01:36:41.120
W Wisłoujściu i on był na na
w kolizji z drogą.

01:36:41.200 --> 01:36:48.160
I z tego co wiem to na podstawie tego, że
obiekt już miał kartę sporządzoną,

01:36:49.240 --> 01:36:52.680
inwestor zgodził się go przenieść,
rozebrać i przenieść co miał.

01:36:52.920 --> 01:36:56.040
W sumie to nie było takie trudne i I.

01:36:56.120 --> 01:36:57.360
Chyba do jakiegoś muzeum.

01:36:57.440 --> 01:36:58.480
W Polsce to trafił.

01:36:58.600 --> 01:37:01.840
Szkoda, że nie na Wybrzeżu, bo chyba
proponowaliśmy Muzeum

01:37:02.320 --> 01:37:07.240
Obrony Wybrzeża na Helu albo w Świnoujściu
też, ale on gdzieś trafił do

01:37:07.320 --> 01:37:08.560
jakiegoś muzeum w głębi Polski.

01:37:09.160 --> 01:37:10.680
Natomiast tak.

01:37:12.920 --> 01:37:18.240
To militarne muzeum, a tu można to
powiedzieć, że to historia zatoczyła.

01:37:18.320 --> 01:37:18.680
Tak.

01:37:19.040 --> 01:37:21.200
Bo pewnie tam te elementy
były wyprodukowane.

01:37:22.400 --> 01:37:23.840
Aha, no to świetnie.
No właśnie.

01:37:24.960 --> 01:37:28.840
Jeszcze przy budowie biurowca przy Jana z
Kolna też został

01:37:28.920 --> 01:37:30.480
zachowany bunkier atomowy.

01:37:33.120 --> 01:37:34.080
Tam pod tym.

01:37:34.760 --> 01:37:35.040
Tak.

01:37:36.280 --> 01:37:38.120
Tak tak tak.

01:37:40.760 --> 01:37:41.120
Tak, tak.

01:37:41.240 --> 01:37:47.560
To chyba jest jakiś nowszy już taki z lat
80 bodajże już budynek i ten schron,

01:37:48.280 --> 01:37:50.200
bo też takie były budowane jeszcze tam.

01:37:52.360 --> 01:37:58.080
Jeszcze w nim się zachowało wyposażenie
z czasów jest wyjątkowy jeśli chodzi o.

01:37:58.440 --> 01:38:00.560
Przyznam, że nie miałem.
Nie miałem okazji tam być.

01:38:00.880 --> 01:38:06.600
Ja też nie miałem okazji, ale
zamierzam tam kiedyś wstąpić.

01:38:07.360 --> 01:38:08.200
Z chęcią się dołączę.

01:38:08.280 --> 01:38:10.080
Była możliwość zwiedzania
i potem zamknęli.

01:38:10.360 --> 01:38:11.220
No właśnie.

01:38:11.320 --> 01:38:13.760
No właśnie.
Bardzo dziękujemy.

01:38:13.840 --> 01:38:14.880
Potężne bunkry.

01:38:15.560 --> 01:38:22.360
Jeden stoi tutaj gdzieś niedaleko
Muzeum II Wojny Światowej.

01:38:23.080 --> 01:38:24.360
Taki potężny betonowy.

01:38:24.440 --> 01:38:28.920
Drugi stoi na terenie
portu na Nabrzeżu Wiślanym.

01:38:29.480 --> 01:38:30.840
Z jakich czasów one są?

01:38:30.920 --> 01:38:33.520
I czemu one służyły te błędy?

01:38:34.000 --> 01:38:35.880
To są skromne przeciwlotnicze.

01:38:35.960 --> 01:38:40.920
Z 43 z lat wojny.
Tak, tak.

01:38:41.080 --> 01:38:46.240
Z czasu jak już zaczęły się
naloty alianckie tutaj na Trójmiasto i

01:38:46.960 --> 01:38:49.480
one służyły generalnie jako schronienie.

01:38:49.560 --> 01:38:55.640
Najczęściej dla jakichś personelu
wojskowego, ale dlatego one powstawały

01:38:55.720 --> 01:38:58.240
właśnie na terenach stoczniowych.

01:38:58.680 --> 01:39:01.640
Na terenie wyspy Ostrów.

01:39:01.720 --> 01:39:05.280
Tam ich było trzy albo cztery takie duże.

01:39:06.000 --> 01:39:08.400
Na Letnicy się zachował
też na terenie portu.

01:39:10.480 --> 01:39:11.960
W Gdyni oczywiście są też.

01:39:12.120 --> 01:39:15.200
Tego samego typu jest
właśnie na Olejarnej.

01:39:16.560 --> 01:39:17.840
Na Klinicznej też jest.

01:39:17.920 --> 01:39:23.480
To jest z kolei tak zwany lazaret
bunkier, czyli to jest schron szpitalny.

01:39:23.560 --> 01:39:27.240
Czyli do ewakuacji chorych
i personelu szpitala.

01:39:27.720 --> 01:39:31.520
Ale zdziwiło mnie to, że powiedziałeś,
że w czasach Wolnego Miasta.

01:39:31.600 --> 01:39:33.280
Budowano schronów biernych.

01:39:33.360 --> 01:39:36.840
Mi się wydaję, że schrony cywilne pod
budynkami mieszkalnymi jak najbardziej

01:39:36.920 --> 01:39:40.840
były rozpowszechnione, bo sam mieszkałem
w takim domu i tam schron był.

01:39:40.920 --> 01:39:42.120
Jak najbardziej tak.

01:39:42.280 --> 01:39:45.120
Zasuwałem i betonowymi
drzwiami jeszcze przed wojną.

01:39:45.240 --> 01:39:48.120
Podobnie w szkołach schrony istniały.

01:39:48.600 --> 01:39:50.320
Ja zdecydowanie lata 20.

01:39:50.400 --> 01:39:53.840
Jestem też po pierwszej wojnie.

01:39:55.880 --> 01:39:59.400
W kontekście tego
na terenie stoczni nie jestem

01:39:59.480 --> 01:40:02.680
pewien, ale tak faktycznie budowano.

01:40:04.480 --> 01:40:09.000
Też się zetknąłem przy ulicy
Chrzanowskiego i na Aniołkach też jest

01:40:09.080 --> 01:40:13.640
taki właśnie, co sugeruje, że dobudowany
na zewnątrz kamienicy z wejściem.

01:40:13.720 --> 01:40:20.040
Ale, ale, ale po konstrukcji mógł też
powstać Właśnie jeszcze, jeszcze, jeszcze

01:40:20.120 --> 01:40:24.040
przed wojną
czasami nie ma po prostu materiałów.

01:40:24.120 --> 01:40:29.440
One są bardzo podobne do siebie i tak,
No tutaj ja też przyznam, że

01:40:30.120 --> 01:40:34.440
że nie specjalizuję się, dużo pytań
dostaję na temat schronów

01:40:34.520 --> 01:40:35.360
przeciwlotniczych.

01:40:35.440 --> 01:40:39.520
Natomiast
pomimo że fortyfikacje mogło się wydawać

01:40:39.600 --> 01:40:44.280
dość wąską specjalizacją, to też w ramach
tej wąskiej specjalizacji

01:40:44.480 --> 01:40:45.520
jeszcze ma się tak.

01:40:46.040 --> 01:40:48.560
Także nie mam tu pełnej wiedzy.

01:40:48.640 --> 01:40:54.240
I nie, nie badam ich jakoś aktualnie,
żeby coś więcej na ten temat powiedzieć.

01:40:54.360 --> 01:40:57.280
Tak, tak na 100%.
No właśnie.

01:40:57.840 --> 01:41:02.160
Straż pożarna zrobiła taką
interaktywną mapę schronień.

01:41:02.560 --> 01:41:04.680
Ona jest dostępna do tej pory w sieci.

01:41:05.080 --> 01:41:10.080
Jeżeli by Państwo chcieli sprawdzić, gdzie
jest najbliższe miejsce schronienia, to na

01:41:10.160 --> 01:41:14.280
tej mapie sporządzone przez
straż pożarną można znaleźć.

01:41:14.400 --> 01:41:16.560
Często to są bardzo nietypowe miejsca.

01:41:16.920 --> 01:41:21.800
Większość piwnic budynków
budowanych w latach 50.

01:41:21.880 --> 01:41:23.080
Do lat 70.

01:41:23.160 --> 01:41:25.360
Spełnia takie warunki miejsca schronienia.

01:41:25.920 --> 01:41:27.400
Szczególnie w punkt 10.

01:41:28.520 --> 01:41:29.320
Tak, tak.
Tak.

01:41:29.880 --> 01:41:33.920
Wbrew pozorom część tych obiektów ma
specjalnie wydzielone

01:41:34.000 --> 01:41:35.200
takie miejsca schronienia.

01:41:35.280 --> 01:41:39.360
One są specjalnie zaprojektowane
i są odporne na wybuchy.

01:41:41.600 --> 01:41:41.880
Tak.

01:41:43.080 --> 01:41:46.320
Da się wejść.
Do szkoły z serii Szkoły Tysiąclecia też.

01:41:46.640 --> 01:41:51.120
Tak Często jak państwo spacerujecie, to są
takie nietypowe betonowe

01:41:51.200 --> 01:41:52.840
grzybki na podwórkach.

01:41:53.560 --> 01:41:58.880
To jest system ewakuacji z miejsca
schronienia w danym budynku i

01:41:58.960 --> 01:42:01.080
też element systemu wentylacji.

01:42:02.920 --> 01:42:07.640
Tak, tak, ta odległość była nawet
wyliczana specjalnym wzorem w zależności

01:42:08.720 --> 01:42:10.080
od wysokości budynku.

01:42:10.280 --> 01:42:14.160
Gdyby on się zawalił, to żeby nie
przysypał tego, tego wyjścia, żeby

01:42:14.240 --> 01:42:16.120
można było się wydostać z tego schronu.

01:42:17.240 --> 01:42:19.280
Wszystko zamurowane.
No teraz rzeczywiście.

01:42:19.360 --> 01:42:24.600
No z reguły takie
to były pomieszczenia, takie o podwójnej

01:42:24.680 --> 01:42:27.880
funkcji często, czyli po prostu na co
dzień piwnice, a

01:42:28.440 --> 01:42:34.480
pewnie na czas jakichś tam
mobilizacji to je opróżniano i obrona

01:42:34.560 --> 01:42:38.320
cywilna jak jeszcze była,
o to dbała i wtedy pewnie.

01:42:38.640 --> 01:42:41.640
Cywilna jeszcze miała jakąś ewidencję, ale
została zlikwidowana parę lat

01:42:41.720 --> 01:42:42.920
temu i nie wiadomo co dalej.

01:42:43.280 --> 01:42:48.240
Tak więc tam chyba do lat,
nie wiem, do końca lat 60.

01:42:48.320 --> 01:42:53.320
Czegoś tutaj nie wiem, ale
dokładnie istniał chyba przepis, że

01:42:53.840 --> 01:42:55.720
każdy budynek mieszkalny.

01:42:55.880 --> 01:42:58.760
Dopóki w prawie budowlanym
do budowy schronu.

01:42:58.840 --> 01:43:01.800
Wtedy kiedy budowali schrony w.

01:43:01.880 --> 01:43:05.600
Szwecji chyba coś dalej
podobnego funkcjonuje nadal.

01:43:05.680 --> 01:43:10.640
Więc są jakieś takie na przykład
garaże podziemne o podwójnej funkcji.

01:43:11.920 --> 01:43:14.000
No słyszałem na czas wojny także.

01:43:14.440 --> 01:43:19.040
No ale to Szwecja ma trochę inną, inną
tradycję, jeżeli chodzi o taką taką.

01:43:21.680 --> 01:43:24.360
No, obronę, powiedzmy kraju.

01:43:26.960 --> 01:43:27.880
Bardzo dziękuję.

01:43:28.760 --> 01:43:29.360
Dziękuję bardzo.