WEBVTT

00:00:00.800 --> 00:00:04.160
Taki główny układ urbanistyczny wyspy,

00:00:04.240 --> 00:00:08.040
który
ukształtował się do końca czternastego

00:00:08.120 --> 00:00:12.920
wieku i on się składał z przechodzącej
przez całą długość wyspy.

00:00:13.000 --> 00:00:18.200
Ulicy Chmielnej, która znajdowała się na
zapleczu

00:00:18.280 --> 00:00:24.680
tych spichlerzy, które tutaj stały,
szczytowo ustawione do Starej Motławy.

00:00:24.760 --> 00:00:30.640
I tak naprawdę te spichlerze
były takimi budynkami dosyć typowymi.

00:00:30.720 --> 00:00:32.520
Mówi się, że te pierwsze spichlerze,

00:00:32.600 --> 00:00:37.160
jeszcze średniowieczne, one swoimi
rozmiarami nawiązywać miały do budynków

00:00:37.240 --> 00:00:43.800
mieszkalnych, natomiast już bardzo szybko
zaczęły rosnąć i wytworzył się taki

00:00:43.880 --> 00:00:49.480
typowy układ
funkcjonalny, który potem w zasadzie

00:00:49.560 --> 00:00:52.520
niezmiennie przez wieki
będzie nam towarzyszył.

00:00:52.600 --> 00:00:57.680
I taki typowy spichlerz, jaki tutaj możemy
w tym rzędzie zobaczyć.

00:00:57.760 --> 00:01:03.600
On znajdował się między Motławy a ulicą

00:01:03.680 --> 00:01:08.360
Chmielna, natomiast wejścia
znajdowały się po obu stronach.

00:01:08.440 --> 00:01:11.640
Czyli od strony Motławy znajdował się taki

00:01:11.720 --> 00:01:17.440
pomost, a od strony ulicy Chmielnej
dojazd wozami, więc można było.

00:01:17.520 --> 00:01:21.640
Z obu stron znajdowały się wejścia, czasem
po dwa, nawet po trzy, w zależności od

00:01:21.720 --> 00:01:26.360
szerokości spichlerza i z obu stron
można było te towary wnosić i wynosić.

00:01:26.440 --> 00:01:31.400
Taki typowy spichlerz był
kilka kondygnacji.

00:01:33.360 --> 00:01:35.800
Z dwuspadowym dachem.

00:01:35.880 --> 00:01:39.720
Jeżeli ten spichlerz był szerszy, to.

00:01:41.320 --> 00:01:44.120
To poddasze mogło być też dwu kondygnacji.

00:01:44.200 --> 00:01:47.560
Tam również znajdowały
się przestrzenie składowe.

00:01:47.640 --> 00:01:51.680
I te spichlerze na początku
miały konstrukcję szkieletową.

00:01:51.760 --> 00:01:57.040
W późniejszym czasie coraz częściej
występowały spichlerze murowane i w

00:01:57.120 --> 00:02:02.000
dziewiętnastym wieku znowu
wrócono do tańszego szkieletu.

00:02:02.080 --> 00:02:07.240
Natomiast niezależnie od konstrukcji murów
zewnętrznych, środkowa

00:02:07.320 --> 00:02:11.600
środkowa konstrukcja tych
spichlerzy była drewniana.

00:02:11.680 --> 00:02:14.840
Znajdowały się tam drewniane
stropy przy szerszych spichlerza.

00:02:14.920 --> 00:02:16.600
One były.

00:02:16.720 --> 00:02:24.000
Te belki stropowe były,
były oparte na pociągach.

00:02:24.080 --> 00:02:31.600
Jeden albo dwa rzędy tych dwa rzędy
słupów podtrzymujących te pociągi.

00:02:31.680 --> 00:02:34.560
Taki układ można zobaczyć w jedynym

00:02:34.640 --> 00:02:39.440
zachowanym spichlerzu
spichlerzu Błękitne Baranek.

00:02:39.520 --> 00:02:44.400
I pomiędzy tymi kondygnacja znajdowały się
takie

00:02:45.040 --> 00:02:53.800
takie strome drabiny, jasne schody, ale
także windy, kołowrotki, które umożliwiały

00:02:53.880 --> 00:03:00.480
wciąganie towarów wyżej, a także specjalne
dziury w podłogach, które umożliwiały

00:03:00.560 --> 00:03:03.840
zasypywanie tego zboża z
kondygnacji na kondygnacje.

00:03:03.920 --> 00:03:07.440
Więc mamy tutaj też ten rząd spichlerzy,

00:03:07.520 --> 00:03:10.600
spichlerzy tych takich
wzdłuż ulicy Chmielnej.

00:03:10.680 --> 00:03:13.320
Ale oprócz tego widzimy już wyraźnie tutaj

00:03:13.400 --> 00:03:18.800
krystalizować taki
system tych ulic poprzecznych,

00:03:18.880 --> 00:03:23.200
wzdłuż których również budowano
w późniejszym czasie spichlerze.

00:03:23.280 --> 00:03:25.360
Natomiast to, co widać tutaj, to to, że

00:03:25.440 --> 00:03:31.280
nawet w okresie tego złotego wieku Gdańska
ta zabudowa Wyspy Spichrzów nie była

00:03:31.360 --> 00:03:35.600
zabudowę zabudową bardzo
gęstą na całym terenie.

00:03:35.680 --> 00:03:41.400
Ona się przede wszystkim skupiała właśnie
wzdłuż nabrzeża, wzdłuż ulicy stąd pewnej,

00:03:41.480 --> 00:03:46.040
która była przedłużeniem tego głównego
traktu ulicy Długiej i Długiego Targu.

00:03:46.120 --> 00:03:52.360
Natomiast zwłaszcza tutaj, w tej środkowej
i południowej części wyspy, na skraju

00:03:52.440 --> 00:03:55.160
wschodnim, ta zabudowa była
dużo bardziej rozrzucona.

00:03:55.240 --> 00:04:00.520
Tam znajdowały się tereny składowe.

00:04:01.160 --> 00:04:08.920
Dla drewna i to, co widać jeszcze tutaj,
na tym, na tym widoku sztokholmskim to

00:04:09.000 --> 00:04:13.000
wysepka na południowym
skraju wyspa Smolarek.

00:04:13.080 --> 00:04:20.440
To tutaj przeniesiono po ogromnym
pożarze w 485 roku dwór Smolnej.

00:04:20.520 --> 00:04:25.680
Obok niego znajdował się dwór Popiela.

00:04:25.800 --> 00:04:33.040
To co widać tutaj jeszcze to
taki usypany w początkach 16 wieku wał

00:04:33.120 --> 00:04:37.680
pochłaniający tą część miasta
od wschodu tak zwany psi wał.

00:04:37.760 --> 00:04:43.360
Widać tutaj również bramę
prostą, pewną jeszcze bez.

00:04:43.560 --> 00:04:47.920
Jeszcze płasko
zakończoną oraz cztery mosty

00:04:48.000 --> 00:04:56.120
most Zielony, Boston Gniewny,
Most Krowi i Most Samotników.

00:04:56.200 --> 00:04:58.760
Albo Matrix.

00:04:58.840 --> 00:05:01.120
Przepraszam bardzo, albo most na szopy.

00:05:01.200 --> 00:05:03.640
Te mosty wszystkie były mostami zwodzony.

00:05:03.720 --> 00:05:08.040
Jedyny most, który nie był zwodzony, to
był most prowadzący na wyspę Stolarnia.

00:05:08.120 --> 00:05:10.720
Tu jeszcze tego, czego nie ma.

00:05:10.800 --> 00:05:14.160
Nie ma tutaj dwóch mostów w ciągu ulicy

00:05:14.240 --> 00:05:18.960
Toruńskiej, które pojawią się
dopiero nam troszeczkę później.

00:05:19.040 --> 00:05:22.960
To, co tutaj widać na rycinach Mateusza,

00:05:23.040 --> 00:05:27.960
to będzie właśnie
przedstawiony ten dwór Smolny.

00:05:28.040 --> 00:05:29.880
Na tej osobnej wysepce,

00:05:29.960 --> 00:05:36.280
na drugiej rycinie mamy
pokazany dwór Popiela, który

00:05:36.360 --> 00:05:43.000
składał się z takich parterowych
budynków ustawionych wokół dziedzińca.

00:05:43.080 --> 00:05:48.840
Tutaj znajdowały się nabrzeża o dwóch
wysokościach, żeby można było załadować

00:05:48.920 --> 00:05:52.960
zarówno łodzie wiślane, jak i
jak i jednostki.

00:05:53.040 --> 00:05:54.920
Pełnomocnikiem.

00:05:56.560 --> 00:06:00.320
I widzimy następny budynek, taki bardzo

00:06:00.400 --> 00:06:06.080
charakterystyczny, którego nie było na
tym widoku sztokholmskim.

00:06:06.160 --> 00:06:09.760
To jest stara pakowania, transportowana

00:06:09.840 --> 00:06:16.760
przez Mateusza Adasia, ale ona jest
troszeczkę wcześniejsza już tutaj, na tej.

00:06:16.960 --> 00:06:18.600
Na tej rycinie już

00:06:18.680 --> 00:06:24.040
ponad 100 lat istnienia i ta stara
była takim spichlerze trochę innego typu,

00:06:24.120 --> 00:06:28.920
ponieważ tutaj przechowywano
tak zwane towary drobnicę owe, czyli

00:06:29.000 --> 00:06:32.240
takie, które były w opakowaniach
jednostkowych, czyli np.

00:06:32.320 --> 00:06:34.800
jakieś beczki.

00:06:34.880 --> 00:06:38.520
Beczki z winem.

00:06:38.600 --> 00:06:41.080
I ten budynek.

00:06:41.080 --> 00:06:42.880
Nie wiem, czy państwo kojarzą gdzie on.

00:06:42.960 --> 00:06:45.000
Gdzie on się znajdował?

00:06:45.080 --> 00:06:54.120
Na południe od bramy stąd pewnej Tutaj
mamy widoczną ulicę Spichrzów ową.

00:06:54.480 --> 00:06:57.080
Tutaj ulicę Żytnią i dwa takie

00:06:57.160 --> 00:07:03.600
charakterystyczne średniowieczne
murowane gotyckie spichlerze.

00:07:03.680 --> 00:07:06.840
Ten tutaj to będzie szara Gęś.

00:07:06.920 --> 00:07:12.360
Ten widoczny w tym miejscu to
tańczący niedźwiedź.

00:07:12.600 --> 00:07:17.000
Szara Gęś przetrwała do
drugiej wojny światowej.

00:07:17.080 --> 00:07:21.280
Tańczący niedźwiedź znika mniej więcej
w połowie dziewiętnastego wieku.

00:07:21.360 --> 00:07:24.440
Tutaj uwagę zwraca fakt, że mimo iż mówimy

00:07:24.520 --> 00:07:31.320
o budynku o bardzo
praktycznej funkcji utylitarne funkcji, to

00:07:31.400 --> 00:07:38.800
proszę zobaczyć, że ten spichlerz był
całkiem ładnie zdobiony.

00:07:38.880 --> 00:07:44.360
Mamy tutaj do czynienia z profilowana
cegłą, czyli takie rozwiązanie naprawdę

00:07:44.440 --> 00:07:48.080
nie tanie, A mówimy o
terenie przemysłowym.

00:07:48.160 --> 00:07:54.360
Mówimy o budynku,
który służy do składowania towarów.

00:07:54.520 --> 00:07:57.280
I jeśli mówimy jeszcze o tych budynkach,

00:07:57.360 --> 00:08:04.840
takich innych niż spichlerze historycznie,
to warto powiedzieć o małym.

00:08:04.920 --> 00:08:07.040
Żurawie go tutaj średnio widać, ale to

00:08:07.120 --> 00:08:10.400
jest w ogóle jedyne w zasadzie
przedstawienie, jakim dysponujemy.

00:08:10.480 --> 00:08:12.600
To jest ten budynek.

00:08:12.680 --> 00:08:21.720
Widać, że jest to taka wieża
o wielo bocznym kształcie z wysięgnika.

00:08:21.800 --> 00:08:24.280
I ten mały żuraw.

00:08:24.360 --> 00:08:29.680
On dotrwa do wojen napoleońskich,
potem już nie zostanie odbudowany.

00:08:29.760 --> 00:08:32.120
Tu jeszcze taka ciekawostka na tej

00:08:32.200 --> 00:08:36.520
akwareli Zygmunta w ogóle można
zobaczyć bramę z tą wiedzą.

00:08:36.600 --> 00:08:41.200
Już Państwo widzą, że tym
razem jest zwieńczona inaczej.

00:08:41.280 --> 00:08:44.880
Ale przede wszystkim uwagę zwraca.

00:08:44.960 --> 00:08:46.120
Attyki.

00:08:46.200 --> 00:08:49.840
Taka renesansowa attyki,
która nam się pojawiła.

00:08:49.920 --> 00:08:52.520
Ona pojawiła się i znikła, bo potem już

00:08:52.600 --> 00:08:57.640
jej na późniejszych
przedstawieniach państwo nie znajdą.

00:08:57.920 --> 00:09:03.720
I ostatni taki budynek, bardzo niepozorny.

00:09:03.800 --> 00:09:08.560
To jest budynek wagi żelaza i
tutaj jest to takie.

00:09:08.640 --> 00:09:11.680
To jest taki prostokątny, parterowy

00:09:11.760 --> 00:09:14.960
budynek, przykryty
cztero składowym dachem.

00:09:15.040 --> 00:09:15.720
No, malutki.

00:09:15.800 --> 00:09:21.320
Na tej całej rycinie to jest w zasadzie
tutaj tylko w narożniku.

00:09:21.400 --> 00:09:28.320
My ten budynek znamy z planów, nie znamy
go z żadnego innego przedstawienia.

00:09:28.400 --> 00:09:30.920
Zresztą nie był.
Można sobie popatrzeć, nie był zbyt

00:09:31.000 --> 00:09:35.560
atrakcyjny, więc nic dziwnego, że
nigdy specjalnie nie sportretował.

00:09:35.640 --> 00:09:38.160
Ten budynek wagi żelaza przetrwa mniej

00:09:38.240 --> 00:09:42.200
więcej do lat 60 tych
dziewiętnastego wieku.

00:09:42.280 --> 00:09:44.080
I tutaj państwo mogą zobaczyć, jak ta

00:09:44.080 --> 00:09:47.560
Wyspa Spichrzów wyglądała na początku
dziewiętnastego wieku, bo ta liczba

00:09:47.640 --> 00:09:50.720
spichlerzy historycznie
będzie się zmieniać.

00:09:50.800 --> 00:09:55.320
Mówi się, że w czasach krzyżackich
to mogło być około 120 spichlerzy.

00:09:55.400 --> 00:09:59.120
Ona będzie rosnąć tak naprawdę swoje.

00:09:59.200 --> 00:10:01.320
Jeden z takich.

00:10:01.400 --> 00:10:06.400
Jedną z takich wyżyn osiągnie w tym złotym
wieku w latach czterdziestych

00:10:06.480 --> 00:10:12.360
siedemnastego wieku będzie
tych spichlerzy 315.

00:10:12.520 --> 00:10:17.160
Ale pamiętajmy również o tym, że w
międzyczasie mamy różnego rodzaju pożary,

00:10:17.240 --> 00:10:21.960
więc te spichlerze nam się
pojawiają, ale nam też znikają.

00:10:22.040 --> 00:10:30.560
I na początku dziewiętnastego wieku było
ich około trzystu, może nieco więcej.

00:10:30.640 --> 00:10:35.120
To jest bardzo trudno ustalić, bo te
źródła podają nam sprzeczne informacje.

00:10:35.200 --> 00:10:40.600
Ale proszę zobaczyć, że mimo tych ponad
300 spichlerzy nadal mamy taką sytuację,

00:10:40.680 --> 00:10:46.800
że ta strona południowo
wschodnia jest stosunkowo pusta.

00:10:46.880 --> 00:10:50.520
Tutaj wręcz nie wiem, czy to jest
widoczne, ale w tych miejscach mamy takie

00:10:50.600 --> 00:10:56.480
zaznaczone na zielono tereny
Zielone ogrody, czyli.

00:10:56.760 --> 00:11:02.000
Mamy zabudowę w tej części
to są właśnie spichlerze.

00:11:02.080 --> 00:11:06.680
Tu mamy na czerwono zaznaczone
tą starą pakowanie.

00:11:06.760 --> 00:11:11.200
W tym miejscu Państwo mogą
zobaczyć ta waga żelaza.

00:11:11.280 --> 00:11:13.320
Mały żuraw.

00:11:13.400 --> 00:11:20.240
Tak to wygląda przed zniszczeniem wojsk
przed wojnami napoleońskich, które dla

00:11:20.320 --> 00:11:28.320
Wyspy Spichrzów będą takim, możnaby
powiedzieć, końcem tego dobrobytu.

00:11:28.400 --> 00:11:31.440
Ponieważ podczas wojen napoleońskich

00:11:31.520 --> 00:11:36.480
po pierwsze
już podczas

00:11:36.560 --> 00:11:43.120
pierwszego Wolnego Miasta Gdańska, kiedy w
Gdańsku stacjonują oddziały francuskie,

00:11:43.200 --> 00:11:49.280
uchylony zostanie zakaz
spędzania na wyspie nocy.

00:11:49.360 --> 00:11:52.120
Ten zakaz z przyczyn przeciwpożarowych,

00:11:52.200 --> 00:12:01.400
utrzymywany przez całe wieki, bo tutaj
Wyspa Spichrzów na noc była zamykana.

00:12:01.480 --> 00:12:06.200
Tego terenu strzegli
strzegła specjalna, tak zwana Straż

00:12:06.280 --> 00:12:11.120
Spichrzów, a w tym towarzyszyły
strażnikom psy.

00:12:11.200 --> 00:12:17.280
Te psy, które zapisały się dosyć,

00:12:17.360 --> 00:12:21.840
można by powiedzieć mocno
w wyobraźni ówczesnych gdańszczan.

00:12:21.840 --> 00:12:24.720
Nie wiem, czy państwo czytali
wspomnienia Joanny Schopenhauer.

00:12:24.800 --> 00:12:27.400
Ona przytacza dosyć takie wstrząsające

00:12:27.480 --> 00:12:34.760
opisy drapieżności tych
tych zwierząt, które miały wyspę chronić.

00:12:34.840 --> 00:12:36.440
Można by to, powiedzmy, uznać za taką

00:12:36.520 --> 00:12:41.880
legendę miejską, ale to się
pojawia w wielu miejscach i.

00:12:42.760 --> 00:12:47.800
Zwłaszcza, bo te psy jeszcze
po wojnach napoleońskich.

00:12:47.880 --> 00:12:50.800
One już bardzo znikają
przed wojnami napoleońskich.

00:12:50.880 --> 00:12:56.120
Ale jeszcze wódz w swojej kronice opowiada
o tym, że

00:12:56.200 --> 00:13:00.680
wszystko dobrze można było się tam na tą
wyspę nie zapuszczać, ale kiedy zimą

00:13:00.760 --> 00:13:06.280
miotła zamarzła, to te psy
łaziły na drugą stronę po lodzie i to już

00:13:06.360 --> 00:13:12.320
w ogóle nie było wtedy zabawne, bo to nie
zależało od nikogo, kto padnie ich ofiarą.

00:13:12.400 --> 00:13:17.360
Więc w okresie tego pierwszego
wolnego miasta te psy znikają.

00:13:17.440 --> 00:13:20.920
Znika ten zakaz spędzenia nocy,

00:13:21.000 --> 00:13:26.160
co zresztą gdańszczan się nie
podoba, bo obawiają się pożarów.

00:13:26.240 --> 00:13:30.920
I mają rację, bo zaraz potem,

00:13:31.000 --> 00:13:36.960
już w 1808 roku, ofiarą pada
największy spichlerz na wyspie.

00:13:37.040 --> 00:13:39.240
Czyli spichlerz wielbłąd.

00:13:39.320 --> 00:13:44.520
58 metrów długości nigdy
nie zostanie odbudowany.

00:13:44.600 --> 00:13:50.120
I tak naprawdę dopiero
dopiero oblężenie Gdańska.

00:13:50.200 --> 00:13:53.160
To drugie jest rzeczywiście
tragedią dla Wyspy Spichrzów.

00:13:53.240 --> 00:14:01.520
Tutaj państwo mają plan
z 21 roku, z 1821 roku pokazujący

00:14:01.600 --> 00:14:04.840
spichlerze na wyspie
podzielone na trzy kategorie.

00:14:04.920 --> 00:14:08.880
Te fioletowe to są te,
które przetrwały oblężenie.

00:14:08.960 --> 00:14:10.880
Te czerwone to te, które odbudowano.

00:14:10.960 --> 00:14:15.120
Natomiast tutaj mamy sporo
spichlerzy, które pozostają w ruinie.

00:14:15.200 --> 00:14:19.640
Ta wyspa nigdy już nie dojdzie do
czasów z powrotem swojej świetności.

00:14:19.720 --> 00:14:25.720
W połowie dziewiętnastego wieku
tych spichlerzy będzie 175 jedynie.

00:14:25.800 --> 00:14:30.040
I 19 wiek to w ogóle są.

00:14:30.120 --> 00:14:35.240
To jest taki moment, kiedy Wyspa
Spichrzów będzie się gwałtownie zmieniać.

00:14:35.320 --> 00:14:38.840
Ona Gdańsk po pierwsze będzie cały czas

00:14:38.920 --> 00:14:42.320
przez dziewiętnasty wiek się próbował
pozbierać po

00:14:42.400 --> 00:14:47.040
długach z okresu wojen napoleońskich,
odbudować się ze zniszczeń, ale po drugie

00:14:47.120 --> 00:14:52.560
jednak coraz większe wielkości, coraz
większe jednostki pływające powodują, że

00:14:52.640 --> 00:14:55.160
coraz trudniej będzie im
wpływać na wody Motławy.

00:14:55.240 --> 00:15:01.320
Więc ten środek ciężkości gdańskiego portu
przeniesie się bliżej ujścia Wisły

00:15:01.400 --> 00:15:09.160
i Wyspa Spichrzów będzie stanie
się taką dzielnicą przemysłową.

00:15:09.240 --> 00:15:12.320
Skalę przemysłową już w
nowym tego słowa znaczeniu.

00:15:12.400 --> 00:15:16.280
I tutaj państwo pokazuje taki ciekawy
plan z Archiwum Państwowego w Gdańsku.

00:15:16.360 --> 00:15:17.920
To jest plan.

00:15:18.240 --> 00:15:24.720
Przemian tego południowego krańca wyspy.

00:15:24.800 --> 00:15:26.280
Czyli państwo mogą tu zobaczyć.

00:15:26.360 --> 00:15:28.280
Jeszcze widać tą wyspę Smolarka.

00:15:28.360 --> 00:15:29.920
A prawda?

00:15:30.800 --> 00:15:37.240
A tutaj mamy już nowe rozwiązanie wód
Motławy, czyli wzdłuż ulicy Toruńskiej.

00:15:37.320 --> 00:15:38.840
Przekop zostanie kanał.

00:15:38.920 --> 00:15:42.560
Ta Stara Motławy będzie
basenem bez odpływu.

00:15:42.640 --> 00:15:47.080
Natomiast na tym terenie powstanie
pierwszy w Gdańsku dworzec kolejowy, a w

00:15:47.160 --> 00:15:51.880
tym miejscu pierwsza w Gdańsku gazownia
dworzec kolejowy.

00:15:51.960 --> 00:15:54.440
Tutaj widać bardzo
dobrze na planie Budzego.

00:15:54.520 --> 00:15:59.720
Proszę zobaczyć, że tak jak zwykle mamy do
czynienia z jednym dużym budynkiem dworca.

00:15:59.800 --> 00:16:02.000
Tutaj tych budynków było

00:16:02.080 --> 00:16:07.000
więcej, ale mniejszych, ponieważ
ten teren nie nadawał się na.

00:16:07.080 --> 00:16:12.120
Ze względu na to, że tutaj były te tereny
podmokłe, te prace ziemne, grunt był

00:16:12.200 --> 00:16:15.760
niestabilny, trzeba było
to inaczej rozwiązać.

00:16:15.840 --> 00:16:18.240
Tu państwo mogą zobaczyć

00:16:18.320 --> 00:16:25.920
te właśnie rozwiązanie, czyli budynek
ten, z którego korzystali przyjeżdżający.

00:16:26.000 --> 00:16:33.320
Dalsze budynki dworca wszystko to spięte
peronem, a to już rozbudowa z lat 70 tych.

00:16:33.400 --> 00:16:35.400
To jest widać ta stara część.

00:16:35.480 --> 00:16:39.600
A tutaj nowe całkiem skrzydło.

00:16:40.120 --> 00:16:41.400
M.

00:16:41.600 --> 00:16:46.560
To jest też moment, proszę
państwa, kiedy na Wyspie Spichrzów.

00:16:46.720 --> 00:16:48.880
Pojawią się.

00:16:49.720 --> 00:16:55.240
To jest ten moment, kiedy po pierwsze
tamta funkcja portowa będzie zanikać, ale

00:16:55.320 --> 00:17:01.840
po drugie w tym samym momencie
populacja Gdańska będzie rosnąć i okaże

00:17:01.920 --> 00:17:08.480
się, że niezbędne będą nowe
tereny pod zabudowę mieszkalną.

00:17:08.560 --> 00:17:14.280
I te dwa ze sobą połączone czynniki
spowodują, że Wyspa Spichrzów stanie się

00:17:14.360 --> 00:17:18.520
w miarę atrakcyjnym miejscem dla
nowego budownictwa mieszkalnego.

00:17:18.600 --> 00:17:21.760
Ale najpierw trzeba znieść i to następuje.

00:17:21.840 --> 00:17:29.000
W 1863 roku zakaz przebywania na wyspie
w nocy, bo on został przywrócony po

00:17:29.080 --> 00:17:34.960
wojnach napoleońskich i to otworzy
możliwości nowego zagospodarowania.

00:17:35.040 --> 00:17:41.880
Ja państwu tutaj pokazuję taki przykład
niedużego budynku, bo te pierwsze domy

00:17:41.960 --> 00:17:47.160
mieszkalne to nie będą takie kamienice
z prawdziwego zdarzenia.

00:17:47.240 --> 00:17:51.040
To będą budynki, które
łączą w sobie kilka funkcji.

00:17:51.120 --> 00:17:54.760
Czyli tutaj mamy dom należący do stolarza.

00:17:54.840 --> 00:18:00.040
On będzie mieszkać na
piętrze, będzie miał swój.

00:18:00.120 --> 00:18:03.080
Warsztat na parterze, a obok w sąsiednim

00:18:03.160 --> 00:18:07.560
spichlerzu, bo to był stolarz,
będzie miał magazyn trumien.

00:18:07.640 --> 00:18:13.520
Tutaj państwo mogą zobaczyć jeszcze
jeden przykład takiego wykorzystania.

00:18:14.120 --> 00:18:20.880
Takiej funkcji mieszanej, czyli budynek
dobudowano dwa piętra do magazynu win

00:18:20.960 --> 00:18:24.760
i to wygląda jakby to była zwykła,
taka trzyosobowa kamienica.

00:18:24.840 --> 00:18:26.960
Ale proszę państwa, tutaj na parterze jest

00:18:27.040 --> 00:18:31.280
tylko klatka schodowa, tylko wejście, a
tak naprawdę cała reszta jest po prostu

00:18:31.360 --> 00:18:34.840
tak, jak była magazynem,
to jest nadal magazynem.

00:18:35.600 --> 00:18:37.720
I oczywiście pojawią się też zwykłe

00:18:37.800 --> 00:18:41.160
kamienice mieszkalne,
zwłaszcza już w latach 80 tych.

00:18:41.240 --> 00:18:44.800
W międzyczasie na Wyspie Spichrzów
również doprowadzono kanalizację.

00:18:44.880 --> 00:18:46.840
Tej kanalizacji nie było w pierwszym

00:18:46.920 --> 00:18:50.880
etapie kanalizacja miasta, bo się wydawało
wtedy, że nie będzie to potrzebne.

00:18:50.960 --> 00:18:53.480
Ale bardzo szybko, wraz

00:18:53.560 --> 00:18:57.960
ze wzrastającą ilością
zabudowy mieszkalnej

00:18:58.040 --> 00:19:03.080
doprowadzono kanalizację i już można na
tej wyspie w miarę wygodnie mieszkać.

00:19:03.160 --> 00:19:06.440
Tu można zobaczyć kamienicę
należącą do Alexa Freya.

00:19:06.520 --> 00:19:09.080
To był taki jeden z najbardziej znanych w

00:19:09.080 --> 00:19:11.200
tamtych czasach
przedsiębiorców budowlanych.

00:19:11.270 --> 00:19:15.320
I on zbudował kamienicę na miejscu jednego
z tych terenów zielonych, które państwo

00:19:15.400 --> 00:19:19.640
widzieli na poprzedniej,
na poprzednim planie.

00:19:19.720 --> 00:19:21.160
I.

00:19:21.640 --> 00:19:24.680
Ponieważ tam było dosyć dużo miejsca.

00:19:24.760 --> 00:19:28.960
I tak naprawdę swoje mieszkanie to
największe miał na parterze z wyjściem do

00:19:29.040 --> 00:19:36.040
ogrodu, a powyżej powyżej znajdowały
się mieszkania na wynajem.

00:19:36.120 --> 00:19:42.200
Te mieszkania dosyć akurat wygodne, ale
tam się zdarzały takie pato deweloperski.

00:19:42.280 --> 00:19:45.200
Znamy taką kamienicę, w której była 16

00:19:45.280 --> 00:19:49.360
mieszkań i żadne nie było większe
niż 18 metrów kwadratowych.

00:19:49.440 --> 00:19:53.320
Więc ta zabudowa mieszkalna
też wyglądała różnie.

00:19:53.400 --> 00:19:56.040
I państwo mogą zobaczyć, że patrzymy od

00:19:56.120 --> 00:19:59.720
strony Dolnego Miasta i widzimy, że ta
Wyspa Spichrzów, ona wcale nam nie

00:19:59.800 --> 00:20:04.960
przypomina tej Wyspy Spichrzów, jaką
tak stereotypowo mamy w głowie, prawda?

00:20:05.040 --> 00:20:10.040
My byśmy widzieli raczej coś takiego,
czyli te spichlerze, które pamiętamy.

00:20:10.120 --> 00:20:13.440
A to zdjęcie pokazuje jeszcze.

00:20:13.520 --> 00:20:19.040
Z tego powodu, że proszę zwrócić uwagę
na to, że jeżeli patrzymy z góry,

00:20:19.120 --> 00:20:24.880
to ta zabudowa wyspy naprawdę nawet na
tym cyplu północnym nie była taka gęsta.

00:20:24.960 --> 00:20:29.280
Proszę zobaczyć, że tutaj mamy
sporo szpar między tymi spichlerzy.

00:20:29.360 --> 00:20:35.640
My mamy sporo placów składowych, nawet
tutaj, naprzeciwko głównego miasta.

00:20:35.720 --> 00:20:39.360
To państwo tak pokazuje, żeby był odnośnik

00:20:39.440 --> 00:20:43.200
do tego, co potem, o czym
będziemy za chwilę mówić.

00:20:43.280 --> 00:20:45.360
I tak naprawdę prawda

00:20:45.440 --> 00:20:51.400
była gdzieś pośrodku, czyli na Wyspie
Spichrzów aż do drugiej wojny światowej.

00:20:51.480 --> 00:20:53.720
Ta mieszkańców była w zasadzie

00:20:53.800 --> 00:20:57.640
przemieszane z tymi
historycznymi spichlerza.

00:20:57.720 --> 00:21:02.280
Tutaj widać
Walter Geist w swoim opracowaniu pokazuje

00:21:02.360 --> 00:21:05.320
dokładnie, gdzie te
budynki mieszkaniowe są.

00:21:05.400 --> 00:21:09.240
Czyli te niebieskie to są właśnie
budynki mieszkaniowe.

00:21:09.320 --> 00:21:11.200
Ale to nie tylko tutaj.

00:21:11.280 --> 00:21:13.760
Mamy na wyspie budynki mieszkaniowe.

00:21:13.840 --> 00:21:22.320
Mamy taką inwestycję, jedną z najbardziej
najlepiej rozpoznawalnych, przedwojennych.

00:21:22.400 --> 00:21:24.200
To jest budynek Miejskiej Kasy

00:21:24.280 --> 00:21:28.320
Oszczędnościowej z końca
dziewiętnastego wieku.

00:21:28.400 --> 00:21:32.840
To jest projekt
berlińskiej firmy Und Bosman.

00:21:32.920 --> 00:21:35.240
To jest ta sama firma, która w Gdańsku w

00:21:35.320 --> 00:21:38.560
tym samym czasie będzie
budować Wielką Synagogę.

00:21:38.640 --> 00:21:43.320
I mamy tutaj oczywiście ten
styl renesansu niemieckiego.

00:21:43.400 --> 00:21:44.560
To nie jest przypadek.

00:21:44.640 --> 00:21:49.480
On wtedy był kojarzony nie tylko z tą
przeszłością miasta i

00:21:49.560 --> 00:21:55.280
z tą przeszłością Złotego Wieku,
ale też ponieważ był kreowany przez.

00:21:55.360 --> 00:22:02.280
Przez Niemców jako taki styl
oficjalny cesarstwa, więc pokazywał, że ta

00:22:02.360 --> 00:22:07.600
chlubną przeszłość łączy się z dobrą
przeszłość, z dobrą przyszłością.

00:22:07.680 --> 00:22:09.120
Przepraszam.

00:22:09.200 --> 00:22:12.400
I już ostatnie dwa obiekty.

00:22:12.520 --> 00:22:14.320
Przedwojenne.

00:22:14.400 --> 00:22:17.000
To są obiekty z okresu
Wolnego Miasta Gdańska.

00:22:17.080 --> 00:22:20.800
To jest moment, kiedy to utworzenie
Wolnego Miasta Gdańska spowodowało

00:22:20.880 --> 00:22:25.880
niesamowite zapotrzebowanie
na nowe budynki biurowe.

00:22:25.960 --> 00:22:30.000
I jeden z takich pierwszych dużych
biurowców, jeden z największych

00:22:30.080 --> 00:22:37.960
powierzchniowo budynków na wyspie to
był biurowiec przy ulicy Żytniej 4/6.

00:22:38.040 --> 00:22:40.600
Państwo mogą nie kojarzyć tej elewacji,

00:22:40.680 --> 00:22:44.760
ale podejrzewam, że państwo kojarzą jak on
wygląda dzisiaj, bo to jest biurowiec,

00:22:44.840 --> 00:22:48.360
który powstał w takiej
nowoczesnej, żelbetowe konstrukcji.

00:22:48.440 --> 00:22:51.360
On przetrwał drugą wojnę światową, tyle że

00:22:51.440 --> 00:22:58.080
został po wojnie obniżony o kondygnację,
zwieńczony dwuspadowym dachem.

00:22:58.160 --> 00:23:01.920
I to jest ta izba skarbowa, którą
państwo mają przy ulicy Żytniej.

00:23:02.000 --> 00:23:06.120
Taki bardzo niepozorny budynek,
ale polecam, żeby tam się przejść i

00:23:06.200 --> 00:23:12.040
zobaczyć wejście do tego budynku, bo ono
przetrwało dokładnie zniszczenia wojenne.

00:23:12.120 --> 00:23:16.720
I drugi budynek, taki najbardziej chyba.

00:23:17.840 --> 00:23:23.400
Najbardziej awangardowa
realizacja przedwojennego Gdańska.

00:23:23.480 --> 00:23:25.280
Tutaj w centrum.

00:23:25.360 --> 00:23:29.800
Biurowiec Fujitsu należący
do firmy Fischer Nikiel.

00:23:29.880 --> 00:23:32.120
Proszę zobaczyć jak on niesamowicie

00:23:32.200 --> 00:23:38.920
wygląda w całej tej
w otoczeniu tych spichlerzy.

00:23:39.000 --> 00:23:43.760
Tak naprawdę wygląda tak abstrakcyjnie, że

00:23:44.440 --> 00:23:49.200
ja później dopiero zauważyłam, jak już
patrzyłam wielokrotnie na pocztówki, że

00:23:49.280 --> 00:23:54.080
można go zobaczyć na wielu pocztówkach,
ale umysł jakoś go wycina, bo on na tyle

00:23:54.160 --> 00:23:59.080
nie pasuje do tego otoczenia, że
my go po prostu nie zauważamy.

00:23:59.160 --> 00:24:04.360
A w prasie chwalono,
że pięknie się wpisał.

00:24:04.920 --> 00:24:11.120
I proszę państwa, to
jeśli chodzi o tą część przedwojenną.

00:24:11.200 --> 00:24:12.280
To tyle.

00:24:12.310 --> 00:24:14.160
My wiemy, że druga wojna światowa dla

00:24:14.240 --> 00:24:16.960
Gdańska to jest w zasadzie
koniec wszystkiego.

00:24:17.040 --> 00:24:22.560
Ten 45 piąty rok to nie tylko gigantyczne
zniszczenia miasta, praktycznie 90

00:24:22.640 --> 00:24:27.800
procentowe, ale też oczywiście
zmiana struktury mieszkańców.

00:24:27.880 --> 00:24:33.360
Więc nie ma tej ciągłości historycznej.

00:24:33.440 --> 00:24:36.320
No i dla Wyspy Spichrzów to właśnie

00:24:36.400 --> 00:24:42.040
oznacza po pierwsze ogromne zniszczenie
tej substancji materialnej, ale po drugie

00:24:42.120 --> 00:24:46.480
następne wiele lat czekania
na pomysł na zagospodarowanie.

00:24:46.560 --> 00:24:48.800
Mamy koniec drugiej wojny światowej.

00:24:48.880 --> 00:24:49.880
Tu pokazujemy zdjęcie.

00:24:49.960 --> 00:24:53.360
Trochę późniejsza, ale pokazuje
trochę skalę zniszczeń.

00:24:53.440 --> 00:24:56.240
Wyspa staje się poza pojedynczymi

00:24:56.320 --> 00:25:03.600
budynkami, które przetrwały zazwyczaj jako
ruiny mniej lub bardziej uszkodzone.

00:25:03.680 --> 00:25:08.120
Staje się placem nie zabudowanym.

00:25:08.240 --> 00:25:11.560
Priorytetem
w pierwszych latach pierwszych dekadach

00:25:11.640 --> 00:25:16.040
odbudowy Gdańska było przede wszystkim
główne miasto oczywiście i dzielnice,

00:25:16.120 --> 00:25:20.120
które zaplanowano pod
cele mieszkaniowe, a więc np.

00:25:20.200 --> 00:25:23.240
Stare Stare Miasto czy.

00:25:23.720 --> 00:25:26.920
Sama wyspa miała pełnić raczej cele

00:25:27.000 --> 00:25:32.560
magazynowe składowe, więc
odsunięto ją trochę w tych planach i.

00:25:33.080 --> 00:25:34.960
W powstających nowych koncepcjach

00:25:35.040 --> 00:25:39.160
zagospodarowania Śródmieścia ona raczej
jest na pewnego rodzaju marginesie, na

00:25:39.240 --> 00:25:45.280
uboczu, czasami nie jest w
ogóle objęta tymi tymi planami.

00:25:45.840 --> 00:25:49.880
Na początku
bardzo ważne były kwestie komunikacyjne,

00:25:49.960 --> 00:25:54.840
odtworzenie mostów, ponieważ przez wyspę
trzeba pamiętać przebiegała droga wylotowa

00:25:54.920 --> 00:26:01.880
z Gdańska przez ulicę tą główną i dalej
nowymi długimi ogrodami.

00:26:03.720 --> 00:26:07.920
Ciekawym pomysłem też z przełomu lat
czterdziestych i pięćdziesiątych, który

00:26:08.000 --> 00:26:13.120
prawdopodobnie był podtrzymywany nawet do
końca lat 50 tych, a może i dłużej, była

00:26:13.200 --> 00:26:19.160
koncepcja budowy dworca Szybkiej Kolei
Miejskiej na Dolnym Mieście, na nabrzeżu

00:26:19.240 --> 00:26:23.440
Dolnego Miasta, na
wysokości ulicy Jaglanej.

00:26:23.520 --> 00:26:28.240
To miało być taka linia
SKM ki, która miała biec właśnie w

00:26:28.320 --> 00:26:33.520
kierunku północno wschodnim i ona
miała też w pewien sposób obsługiwać.

00:26:33.600 --> 00:26:36.840
Odbudowano Wyspę Spichrzów.

00:26:36.920 --> 00:26:40.280
Pierwsze lata
zagospodarowania wyspy to oczywiście

00:26:40.360 --> 00:26:43.120
odbudowa zniszczonych
obiektów i ich adaptacja.

00:26:43.200 --> 00:26:48.880
Niekiedy te stare
zabudowania włączono w nowe założenia.

00:26:48.960 --> 00:26:55.680
Często ten okres to jest taki ciekawy
moment, kiedy

00:26:55.760 --> 00:27:02.320
można zobaczyć takie balansowanie pomiędzy
formami modernistycznym a historyzmu.

00:27:02.400 --> 00:27:03.560
I to widać m.
in.

00:27:03.560 --> 00:27:04.960
na zmieniających się projektach.

00:27:05.040 --> 00:27:06.680
Często te nowe budynki

00:27:06.760 --> 00:27:12.160
w projektach wstępnych są modernistyczne,
mają płaskie dachy, a

00:27:12.240 --> 00:27:17.280
w projektach realizacyjnych dostają
jakieś elementy właśnie historyzmu.

00:27:17.360 --> 00:27:19.440
Bardzo często są to trójkątne szczyty.

00:27:19.520 --> 00:27:22.840
I tutaj mamy
przykład takiej pierwszej ważnej

00:27:22.920 --> 00:27:28.240
realizacji biurowiec i magazyn elektro
montażu przy ulicy Chmielnej, niedaleko

00:27:28.320 --> 00:27:35.520
Zielonego Mostu, który wykorzystywał
wspomniany wcześniej biurowiec Instytutu.

00:27:36.880 --> 00:27:39.880
Pierwotnie miał być odbudowany w
oryginalnej stylistyce, z płaskimi

00:27:39.960 --> 00:27:45.560
dachami, ale ostatecznie nadano mu właśnie
takie trójkątne szczyty i

00:27:45.640 --> 00:27:52.040
rysunek szkieletowej konstrukcji, które
miały nawiązywać do form historycznych.

00:27:52.120 --> 00:27:57.120
Bardzo ciekawą realizacją był też magazyn
Centrali Handlowej Przemysłu Drzewnego

00:27:57.200 --> 00:28:02.400
przy ulicy Chmielnej w
południowej części wyspy, który.

00:28:03.120 --> 00:28:06.960
Który powstał w oparciu o zachowane

00:28:07.080 --> 00:28:13.360
mury dawnego spichlerza
i odbudowano go w ciekawy sposób, z jednej

00:28:13.440 --> 00:28:18.280
strony przedłużając
połać dachu spichlerza.

00:28:18.360 --> 00:28:24.320
Pierwotnie 3 osiowy, wysoki budynek z
dosyć krótkim, ale dwuspadowym dachem.

00:28:24.400 --> 00:28:25.880
Z jednej strony ten dach przedłużono,

00:28:25.960 --> 00:28:29.720
natomiast z drugiej dobudowano do
niego prostopadłą ścienną bryłę.

00:28:29.800 --> 00:28:34.480
Na planie litery L
o płaskich dachach, która

00:28:34.560 --> 00:28:38.320
siłą rzeczy kontrastowała mocno z tą
pierwotną strukturą, natomiast

00:28:38.400 --> 00:28:42.280
jednocześnie wchodziła z nią w dialog
poprzez zastosowanie cegły

00:28:42.360 --> 00:28:48.320
i poprzez opracowanie
okien w tej elewacji od ulicy Chmielnej.

00:28:48.400 --> 00:28:52.920
Ta forma okien nawiązuje w pewien
sposób do okien pierwotnych.

00:28:53.000 --> 00:28:55.480
Struktura budynku jest oczywiście

00:28:55.640 --> 00:29:01.800
niewidoczna obecnie, ponieważ został
nie tak dawno dosyć mocno przebudowany.

00:29:02.280 --> 00:29:05.760
W latach pięćdziesiątych wzniesiono

00:29:05.840 --> 00:29:09.160
bardzo ważną inwestycję budynek
biurowy i magazyn kwarcu.

00:29:09.240 --> 00:29:15.440
Obecnie hotel Kubus
również w południowej części wyspy.

00:29:16.080 --> 00:29:19.840
Projekt wstępny z 49 roku zakładał
realizację, jak to Państwo widzicie

00:29:19.920 --> 00:29:26.080
modernistycznego gmachu o dwóch częściach
wyższa od strony Starej Motławy.

00:29:26.160 --> 00:29:30.400
Obie te części miały płaskie dachy.

00:29:30.480 --> 00:29:34.720
Ostatecznie też
nadano im właśnie tą bardziej histeryzuje

00:29:34.800 --> 00:29:42.840
formę trójkątne szczyty, dwuspadowy dachy,
a także ze względu na uwagi konserwatora,

00:29:42.920 --> 00:29:47.960
który nakazywał dostosowanie elewacji
do charakteru zabytkowego spichlerzy.

00:29:48.040 --> 00:29:51.280
Zmniejszono liczbę okien i też.

00:29:52.920 --> 00:29:54.400
Właśnie zyskał on taki

00:29:54.480 --> 00:29:57.960
charakter, natomiast był on jeszcze
ten pierwotny, modernistyczny.

00:29:58.040 --> 00:30:01.080
Był widoczny w elewacji bocznej,

00:30:01.480 --> 00:30:07.160
w której widać jeszcze taki
rysunek tej żelbetowe konstrukcji.

00:30:07.240 --> 00:30:10.920
Na tym pierwszym zdjęciu jest widoczne.

00:30:12.600 --> 00:30:15.400
Pod koniec lat 50 tych

00:30:15.480 --> 00:30:21.040
powstały dwie inwestycje ważne dla wyspy
inwestycje komunikacyjne.

00:30:21.120 --> 00:30:22.280
Pierwszą z 58.

00:30:22.360 --> 00:30:26.920
Oddano do użytku
tak zwany most Bailey na starej Nowej

00:30:27.000 --> 00:30:32.200
Motławy pomiędzy ulicami
Pszenną a ulicą Szopy.

00:30:32.280 --> 00:30:34.440
To był tymczasowy most, który służył

00:30:34.520 --> 00:30:38.840
tramwajami pieszym,
a po drugiej stronie na Starej Motławy

00:30:38.920 --> 00:30:44.440
wzniesiono nowoczesny most Motławy,
który oddano do użytku rok później.

00:30:44.520 --> 00:30:47.200
One były ważne, ponieważ dzięki nim

00:30:47.280 --> 00:30:50.520
inwestycje na wyspie
też mogły przyspieszyć.

00:30:50.600 --> 00:30:52.240
W pewnym momencie.

00:30:53.320 --> 00:30:56.920
To zbiegło się z
momentem, kiedy Główne miasto już jest

00:30:57.000 --> 00:31:00.040
w zaawansowanej odbudowie,
że tak się wyrażę.

00:31:00.120 --> 00:31:04.880
Podobnie jak Stare Miasto i
można już było przenieść

00:31:04.960 --> 00:31:09.320
zainteresowanie projektantów
na kolejne partie Śródmieścia.

00:31:10.720 --> 00:31:12.920
Wtedy też zaczynają pojawiać się pomysły

00:31:13.000 --> 00:31:19.280
na nowe funkcje na wyspie, między innymi
funkcje obsługi żeglugi, funkcje

00:31:19.360 --> 00:31:22.960
hotelowe, usługowe, ale przede
wszystkim funkcje handlowe.

00:31:23.040 --> 00:31:27.760
Między innymi planowano stworzenie hali
targowej wraz z placem targowym, które

00:31:27.840 --> 00:31:30.920
miały mieścić się w
okolicach ulicy Owsianej.

00:31:31.000 --> 00:31:35.240
Tam już wtedy znajdowało się jedno
z największych w Gdańsku targowisk.

00:31:36.160 --> 00:31:38.480
W 59 roku powstały.

00:31:38.560 --> 00:31:39.840
Może jeszcze wrócę.

00:31:39.920 --> 00:31:43.800
Powstały wytyczne pierwsze wytyczne
konserwatorskie dla wyspy autorstwa

00:31:43.880 --> 00:31:48.520
Ryszarda Masłowskiego i Jerzego
Stankiewicza, w których.

00:31:48.600 --> 00:31:53.120
Postulowano odtworzenie pierwotnego układu
urbanistycznego, ale co będzie bardzo

00:31:53.200 --> 00:31:58.760
ważne dla dalszych
dalszych dyskusji na temat wyspy.

00:31:58.840 --> 00:32:01.240
Postulowano też odtworzenie przede

00:32:01.320 --> 00:32:06.560
wszystkim architektury na
nabrzeżu Starej Motławy.

00:32:07.000 --> 00:32:08.800
Ona miała.

00:32:08.880 --> 00:32:12.000
Co ciekawe, w tych wytycznych jest

00:32:12.360 --> 00:32:16.120
określone to, że miała być to zabudowa w
charakterze, a więc nie jest jasno

00:32:16.200 --> 00:32:20.440
powiedziane, czy miała być to wierna
rekonstrukcja, czy też raczej dopuszczano

00:32:20.520 --> 00:32:26.800
nowoczesną architekturę w różny
sposób nawiązującą do dawnej.

00:32:29.320 --> 00:32:31.280
I to jest też moment, kiedy pod koniec lat

00:32:31.360 --> 00:32:38.400
50 tych po odwilży do głosu dochodzą coraz
bardziej śmiałe koncepcje w architekturze.

00:32:38.480 --> 00:32:44.040
Architekci zachłysnęli się modernizmem
i to też widać w

00:32:44.120 --> 00:32:48.600
budowanym Śródmieściu, gdzie również
pomimo takiej konserwatywnej

00:32:48.680 --> 00:32:55.520
stylistyki odbudowy śródmieścia, zaczynają
się pojawiać też modernistyczne pomysły.

00:32:55.600 --> 00:32:58.680
Na początku lat sześćdziesiątych
opracowano plan zagospodarowania

00:32:58.760 --> 00:33:01.720
śródmieścia,
który obejmował Wyspę Spichrzów.

00:33:01.800 --> 00:33:04.560
Jego autorami cały zespół

00:33:04.640 --> 00:33:08.000
zespół pod kierunkiem Ireny
Balcerowicz i Stanisława Michela.

00:33:08.080 --> 00:33:12.280
Za zabudowę wyspy odpowiadał
Romuald Kokoszka.

00:33:12.360 --> 00:33:17.040
Jej realizacja miała rozpocząć się
w połowie lat sześćdziesiątych.

00:33:17.120 --> 00:33:19.200
I tutaj pokazujemy taką makietę, która

00:33:19.280 --> 00:33:26.200
jest wizją Gdańska
przyszłości, niedalekiej przyszłości,

00:33:26.280 --> 00:33:31.560
wizją bardzo śmiałą, można wręcz
powiedzieć dość futurystyczną, pełną

00:33:31.640 --> 00:33:37.200
modernistycznych gmachów
rozdzielonych przestrzeniami zielonymi,

00:33:37.280 --> 00:33:43.240
ale też pawilonów usługowych
czy ciągami komunikacyjnymi.

00:33:44.280 --> 00:33:46.200
I cały obszar podzielono na dwie części

00:33:46.280 --> 00:33:51.680
część północną, którą przeznaczono pod
administrację Gospodarki morskiej i

00:33:51.760 --> 00:33:57.760
południową pod cele handlowe,
którą rozdzielała trasa wz.

00:33:57.840 --> 00:34:01.840
Już wtedy realizowana.

00:34:02.040 --> 00:34:03.560
Ta koncepcja, też widoczna na tej

00:34:03.640 --> 00:34:08.000
makiecie, znowu podtrzymała postulat
odtworzenia tej architektury.

00:34:08.080 --> 00:34:10.400
Zabudowy nabrzeża Starej Motławy,

00:34:10.480 --> 00:34:16.120
szczególnie na północnym cyplu,
która miała z kolei stanowić taki parawan

00:34:16.200 --> 00:34:20.800
niejako dla modernistycznych
gmachów w głębi wyspy.

00:34:21.040 --> 00:34:27.680
Tutaj pojawia się ta idea, aby
ten widok Motławy jednak był odbudowany, a

00:34:27.760 --> 00:34:34.240
za tą architekturą można
realizować bardziej śmiałe pomysły.

00:34:34.360 --> 00:34:37.520
Na działce po dawnej Szparka, czyli

00:34:37.600 --> 00:34:42.400
działce koło mostu Zielonego
miał stanąć modernistyczny pawilon.

00:34:42.400 --> 00:34:43.520
O nim jeszcze zaraz powiem.

00:34:43.600 --> 00:34:47.880
Natomiast w południowej części
podtrzymał postulat realizacji tego

00:34:47.960 --> 00:34:53.640
targowiska i hal targowych, targowych,
przemysłowo spożywczej i rybnej.

00:34:53.720 --> 00:34:58.680
I teraz co miało powstać przy
moście Zielonym

00:34:58.760 --> 00:35:02.600
już na początku lat 50 tych, a więc
jeszcze przed tą

00:35:02.680 --> 00:35:06.960
koncepcją, planowano wzniesienie tam
dworca żeglugi, początkowo od dworca

00:35:07.040 --> 00:35:10.920
żeglugi przybrzeżnej, następnie
dworca Żeglugi Gdańskiej.

00:35:11.640 --> 00:35:15.480
Najstarszy projekt tego
założenia pochodzi z 53 r.

00:35:15.560 --> 00:35:17.640
i utrzymany był jeszcze w stylistyce

00:35:17.720 --> 00:35:22.480
socjalistycznej, nawiązującej
do architektury dawnego Gdańska.

00:35:22.560 --> 00:35:24.920
Natomiast w połowie lat sześćdziesiątych

00:35:25.000 --> 00:35:30.320
powstał projekt modernistyczny,
składający się z dwóch części piętrowego

00:35:30.400 --> 00:35:34.480
pawilonu, przeszklony pawilonu
modernistycznego z

00:35:34.560 --> 00:35:38.520
poczekalnia, kasami, częścią
gastronomiczną i

00:35:38.600 --> 00:35:42.480
sześcio kondygnacji innego
budynku administracyjnego, podzielonego na

00:35:42.560 --> 00:35:49.440
moduły nawiązujące do form dawnych
spichlerzy, ale w nowoczesnej stylistyce.

00:35:49.560 --> 00:35:54.280
Budynek ten nigdy nie został zrealizowany,
ale sama idea budowy dworca w tym miejscu

00:35:54.360 --> 00:36:00.120
przy Moście Zielonym przetrwa
właściwie do końca lat 80 tych.

00:36:00.640 --> 00:36:04.120
Kolejnym bardzo ważnym obiektem, który.

00:36:04.200 --> 00:36:09.440
Wpisywał się w koncepcję stworzenia
takiego architektonicznego parawanu.

00:36:09.520 --> 00:36:11.560
Wzdłuż Starej Motławy

00:36:11.640 --> 00:36:16.680
był gmach Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych projektu Szczepana Bauma.

00:36:17.120 --> 00:36:19.120
Projekty powstały w latach 70 tych.

00:36:19.200 --> 00:36:21.880
Realizacja trwała aż do końca lat 80.

00:36:21.960 --> 00:36:24.440
Lat 80 tych i 90 tych.

00:36:25.640 --> 00:36:30.680
Pierwotny projekt
był nowoczesny, jeśli chodzi o styl.

00:36:30.750 --> 00:36:34.800
Był to modernistyczny budynek, który do
tej dawnej architektury nawiązywał poprzez

00:36:34.880 --> 00:36:40.280
właśnie taki podział na 4 moduły
za pomocą trójkątnych szczytów.

00:36:40.360 --> 00:36:43.560
Ale proszę zwrócić uwagę, że.

00:36:45.840 --> 00:36:51.400
Oprócz tych modułów mamy też nawiązanie do
konstrukcji szaf hurtowych, jednak nie

00:36:51.480 --> 00:36:54.800
poprzez imitację albo
odtworzenie,

00:36:54.880 --> 00:36:59.240
a raczej twórcze przetworzenie
tej struktury szafy kultowej.

00:36:59.320 --> 00:37:04.920
Mamy tutaj długie ciągi okien i
pionowe podziały, które mają tę.

00:37:05.680 --> 00:37:11.200
Szachownicę nie odtwarzać,
ale raczej do nich nawiązywać.

00:37:11.600 --> 00:37:15.560
I co ciekawe,
może wrócę jeszcze do tego slajdu.

00:37:15.640 --> 00:37:19.040
Ten projekt ostatecznie
napotkał na szereg.

00:37:19.120 --> 00:37:21.720
Ta inwestycja napotkała na szereg
różnego rodzaju przeciwności.

00:37:21.800 --> 00:37:25.520
Była
bardzo wolno realizowana i ostatecznie

00:37:25.600 --> 00:37:29.280
powstała według zmienionego
projektu autorstwa.

00:37:29.600 --> 00:37:32.320
80.
Która nadała budynkowi

00:37:32.400 --> 00:37:37.520
jakby bazowała na projekcie Bauma,
ale nadała mu taką histeryzuje szatę.

00:37:37.600 --> 00:37:40.080
Później był jeszcze dodatkowo rozbudowany.

00:37:40.160 --> 00:37:42.840
Natomiast co jest ciekawe, to ta szata

00:37:42.920 --> 00:37:48.840
była nałożona tylko od strony wody, od
strony Motławy, od strony ulicy Chmielnej.

00:37:48.920 --> 00:37:52.800
Ta koncepcja jest nadal czytelna.

00:37:52.880 --> 00:37:54.800
Pokłosiem cały czas trwających dyskusji

00:37:54.880 --> 00:38:02.760
nad kształtem wyspy był
ogłoszony w 72 roku konkurs SARP na.

00:38:02.840 --> 00:38:05.720
Ważny jest sam tytuł tego konkursu.

00:38:05.800 --> 00:38:08.120
Koncepcja ukształtowania części centrum

00:38:08.200 --> 00:38:11.320
ogólno miejskiego Gdańska
na Wyspie Spichrzów.

00:38:11.400 --> 00:38:14.360
Program konkursu obejmował cztery główne

00:38:14.440 --> 00:38:18.960
elementy, które determinowały
ostateczny kształt nadesłanych prac.

00:38:19.040 --> 00:38:22.000
Po pierwsze zaprojektowanie Dworca Żeglugi

00:38:22.080 --> 00:38:26.280
Gdańskiej z infrastrukturą i zapleczem,
a więc już znany nam element.

00:38:26.360 --> 00:38:29.400
Drugi bardzo ważny Dom Marynarza.

00:38:29.480 --> 00:38:34.760
Był to kompleks o bogatym programie
funkcjonalnym, który obejmował budowę

00:38:34.840 --> 00:38:40.720
hotelu, części gastronomicznej, kina,
basenu, sauny i sali gimnastycznej.

00:38:40.800 --> 00:38:43.520
A więc bardzo bogaty program.

00:38:44.440 --> 00:38:46.440
Który miał być też ujęty w tych pracach.

00:38:46.520 --> 00:38:50.120
Ponadto musiały one przewidywać budowę

00:38:50.200 --> 00:38:54.920
biurowców dla przedsiębiorstw związanych z
portem, a także infrastrukturę

00:38:55.000 --> 00:38:58.880
infrastruktury uzupełniającej, a więc
gastronomii, usług,

00:38:58.960 --> 00:39:05.960
infrastruktury handlowej z targowiskiem
i Super samem oraz poczty i parkingów.

00:39:06.360 --> 00:39:08.520
Od początku zaznaczono, że

00:39:08.600 --> 00:39:13.800
ten konkurs miał dać pewnego rodzaju
wytyczne do zabudowy,

00:39:13.880 --> 00:39:18.760
niż proponować konkretne projekty
realizacyjne, więc chodziło raczej o to

00:39:18.840 --> 00:39:27.080
sposób myślenia o terenie Gdańska, a nie
faktycznie projekty do zrealizowania.

00:39:27.160 --> 00:39:31.520
Nadesłano prace na konkurs,
nadesłano 20 zespołów.

00:39:31.600 --> 00:39:34.640
Przyznano trzy główne
nagrody i wyróżnienia.

00:39:34.720 --> 00:39:40.280
Wszystkie prezentowały bardzo odważne,
niekiedy wręcz futurystyczne wizje

00:39:40.360 --> 00:39:46.360
złożone z modernistycznych,
modernistycznej architektury.

00:39:46.440 --> 00:39:50.680
Różniły się pod kątem gęstości zabudowy

00:39:50.760 --> 00:39:59.720
od takiej bardzo gęstej zabudowy, po nieco
luźniejszą i.

00:40:00.880 --> 00:40:05.360
Główną nagrodę przyznano Zespołowi
pracowników Politechniki Gdańskiej.

00:40:05.440 --> 00:40:09.560
Zespół Jan Bartek Wiejski, Adam
Walczyk i Narcyz Sienkiewicz.

00:40:09.640 --> 00:40:11.720
Według tej koncepcji przy w północnej

00:40:11.800 --> 00:40:15.880
części przy moście Zielonym miał
znaleźć się dworzec żeglugi.

00:40:15.960 --> 00:40:18.720
A więc utrzymano tą lokalizację.

00:40:18.800 --> 00:40:23.760
Ciekawie rozwiązano zabudowę
Cypla Północnego.

00:40:23.840 --> 00:40:28.480
Miała tam stanąć taka dosyć zwarta
zabudowa, która jednak bardzo silnie

00:40:28.560 --> 00:40:33.040
zrywała z tymi historycznymi
sylwetkami spichlerzy.

00:40:33.120 --> 00:40:39.480
To były prostopadłościanu bryły, które do
dawnej zabudowy nawiązywały właściwie do

00:40:39.560 --> 00:40:44.520
dawnego rytmu poprzez zróżnicowanie
wysokości poszczególnych części,

00:40:44.600 --> 00:40:50.440
a więc tworzyły one bardzo odważną,
modernistyczną sylwetkę.

00:40:50.520 --> 00:40:52.400
Wyspy Spichrzów od tej najbardziej

00:40:52.480 --> 00:40:57.640
reprezentacyjnej części, a więc
naprzeciwko długiego obrzeża

00:40:57.720 --> 00:41:02.880
kompleks Domu Marynarza znalazł się
w centralnej części, w głębi wyspy.

00:41:02.960 --> 00:41:05.480
Nie wiem, czy go państwo tutaj widzą.

00:41:06.040 --> 00:41:07.880
Chyba tak.

00:41:09.120 --> 00:41:10.920
W tej części wyspy

00:41:11.000 --> 00:41:16.240
kompleks Domu marynarza z tym takim
bogatym programem funkcjonalnym,

00:41:16.960 --> 00:41:20.600
a w części południowej miały
znaleźć się takie biurowce.

00:41:20.680 --> 00:41:24.920
Tutaj już dopuszczano pewnego rodzaju
wysokościowe,

00:41:25.040 --> 00:41:31.600
chociaż akurat w tej koncepcji zwycięskiej
ta wysokość architektury nie przytłacza

00:41:31.680 --> 00:41:35.400
w żaden sposób Głównego Miasta, jest
do niego w pewien sposób dostosowana.

00:41:35.480 --> 00:41:39.600
Tutaj jeszcze pokazuję właśnie ten
Dom marynarza.

00:41:39.680 --> 00:41:46.080
I koncepcja to niestety
nie zmieściło się na planszy biurowców.

00:41:51.280 --> 00:41:57.280
I tutaj jeszcze dwa wyróżnienia, bo
one były takie najbardziej, że tak powiem.

00:42:00.480 --> 00:42:03.680
Można było popuścić wodze
fantazji w tych pracach.

00:42:03.760 --> 00:42:09.000
Niektóre z nich zakładały budowę
właśnie wysokości otoczonych zielenią.

00:42:09.080 --> 00:42:14.200
Bardzo takie odstające od tego, co
znamy na wyspie.

00:42:17.520 --> 00:42:23.080
Na podstawie zwycięskiej pracy konkursowej
stworzono wytyczne dla zabudowy wyspy.

00:42:23.160 --> 00:42:27.040
Jednak szybko okazało się, że nie
da się ich w pełni zrealizować.

00:42:27.120 --> 00:42:29.880
Już w 1974 r.

00:42:29.960 --> 00:42:32.520
miasto wydało zgodę na budowę hotelu

00:42:32.600 --> 00:42:38.480
Novotel, który stanął w miejscu
dawnego planowanego domu marynarza.

00:42:38.560 --> 00:42:42.760
Była to realizacja wbrew
ustaleniom konkursowym.

00:42:42.840 --> 00:42:46.280
Budowa spotkała się ze zdecydowaną krytyką

00:42:46.360 --> 00:42:50.640
zarówno środowiska
architektonicznego, jak i prasy.

00:42:51.800 --> 00:42:53.280
Krytykowano m.
in.

00:42:53.360 --> 00:42:54.800
architekturę samego hotelu.

00:42:54.880 --> 00:43:00.920
Ponieważ był to budynek seryjny
francuskiej firmy hotelarskiej, która

00:43:01.000 --> 00:43:05.400
te projekty, z
których korzystano one były przeznaczone

00:43:05.480 --> 00:43:11.280
pod budowę na obrzeżach miasta,
przy arteriach wylotowych z miasta.

00:43:11.360 --> 00:43:14.840
Więc też podnoszono
argument, że to nie jest architektura

00:43:14.920 --> 00:43:19.720
przystające do centrum
dużego miasta, jakim był Gdańsk.

00:43:20.720 --> 00:43:24.280
Natomiast pomimo złamania tego jawnego
złamania tych wytycznych konkursowych

00:43:24.360 --> 00:43:32.480
ustaleń konkursowych, nadal utrzymywano
koncepcję realizację tych ustaleń.

00:43:32.560 --> 00:43:36.280
I tutaj pokazujemy
ten zespół właśnie zwycięski.

00:43:36.360 --> 00:43:39.080
Był zapraszany do dalszego projektowania.

00:43:39.160 --> 00:43:46.880
To jest koncepcja z lat 80 tych, ale
on się zmieniały wraz z kolejnymi latami.

00:43:47.000 --> 00:43:49.000
Szczególnie estetyka.

00:43:49.080 --> 00:43:53.520
Tutaj widać już wchodzi postmodernizm,
postmodernistyczna estetyka.

00:43:53.600 --> 00:43:57.840
Ale nadal ten zespół walczył
z wiejskimi Sienkiewicz.

00:43:57.920 --> 00:44:02.440
Chcą realizować swoje założenie.

00:44:04.320 --> 00:44:09.480
To jest też okres, kiedy powstają
mniejsze projekty dla wyspy.

00:44:09.560 --> 00:44:13.880
Jednym z ciekawszych, który chcielibyśmy
pokazać, jest niezrealizowany niestety

00:44:13.960 --> 00:44:19.200
konkurs projekt
galerii z Papu Związku Polskich Artystów

00:44:19.280 --> 00:44:24.400
Plastyków, który miał
powstać przy ulicy Żytniej.

00:44:25.160 --> 00:44:26.960
Autorstwa Romualda Kokoszki.

00:44:27.040 --> 00:44:30.560
Zakładał on
odbudowanie, częściową rekonstrukcję i

00:44:30.640 --> 00:44:35.160
odbudowanie ruin spichlerzy, które
się zachowały przy ulicy Żytniej.

00:44:35.240 --> 00:44:41.200
Na potrzeby galerii w tej nowej części
miały powstać sale wystawiennicze.

00:44:41.920 --> 00:44:48.640
I do nich dobudowano taką nowoczesną,
ale dosyć minimalistyczną bryłę.

00:44:49.760 --> 00:44:51.440
Projekt zamienny

00:44:51.520 --> 00:44:55.720
po różnego rodzaju uwagach konserwatora
zakładał już wierne odtworzenie tych

00:44:55.800 --> 00:45:00.240
spichlerzy, ale nawet on nie
został ostatecznie zrealizowany.

00:45:00.560 --> 00:45:06.480
Połowa lat siedemdziesiątych to też okres,
kiedy do głosu coraz silniej dochodzą.

00:45:08.240 --> 00:45:12.000
Głosy środowisk konserwatywnych,

00:45:12.080 --> 00:45:20.480
konserwatywnych postulują wierną
rekonstrukcję dawnych zabudowań.

00:45:20.560 --> 00:45:24.800
Te dyskusje pojawiają się już
po ogłoszeniu wyników konkursu.

00:45:25.600 --> 00:45:30.440
Pojawiają się głosy krytyczne,
przede wszystkim

00:45:30.520 --> 00:45:35.960
mówiące o tym, że zerwanie z historyczną
siatką ulic jest czymś negatywnym.

00:45:36.040 --> 00:45:38.200
Nie powinno być realizowane.

00:45:38.280 --> 00:45:41.440
Powinno się trzymać dawnego układu ulic.

00:45:41.520 --> 00:45:43.240
I te dyskusje w

00:45:43.320 --> 00:45:47.840
drugiej połowie lat 70 tych inicjuje
Towarzystwo Przyjaciół Gdańska.

00:45:47.920 --> 00:45:49.320
Stanisław, Michel, Janusz Ciemno.

00:45:49.400 --> 00:45:53.080
Wiązki prezentują
nowy program zagospodarowania wyspy i oni

00:45:53.160 --> 00:45:58.640
w kolejnych latach będą ten program
rozwijali, nieco zmodyfikowali.

00:45:58.720 --> 00:46:04.440
I tutaj pokazujemy właśnie rysunek z
drugiej połowy lat osiemdziesiątych.

00:46:04.880 --> 00:46:07.280
To jest oczywiście ulica niepewna,

00:46:07.360 --> 00:46:11.000
który ostatecznie zostanie
zrealizowany w latach 90 tych.

00:46:11.080 --> 00:46:13.000
Ten zespół pod kierunkiem Michela i Ciemno

00:46:13.080 --> 00:46:17.600
Jońskiego wychodzi z założenia, że
trochę podtrzymywany.

00:46:17.680 --> 00:46:19.960
Podtrzymane założenie wcześniejsze,

00:46:20.040 --> 00:46:24.640
że Stara Motławy ma być znowu
centrum Gdańska, tętniące życiem.

00:46:24.720 --> 00:46:29.760
Ale mówią tutaj, że
ta stara Motławy ma otrzymać wierną,

00:46:29.840 --> 00:46:34.720
wiernie zrekonstruowana
szatę architektoniczną.

00:46:34.840 --> 00:46:35.920
Nadal podtrzymuje.

00:46:36.000 --> 00:46:40.360
Podtrzymany jest postulat, że ma być ona
swego rodzaju parawanem dla

00:46:40.440 --> 00:46:44.480
nowocześniejszych obiektów, które
mogłyby stanąć w głębi założenia.

00:46:45.040 --> 00:46:49.360
Natomiast co istotne, znowu podnosi się

00:46:49.720 --> 00:46:53.360
tę ideę, aby
architektura powstająca na wyspie nie

00:46:53.440 --> 00:46:59.600
przewyższała swoimi gabarytami
tej, która już jest na głównym mieście.

00:46:59.680 --> 00:47:05.240
I z takich jeszcze ciekawych może
elementów, które tutaj się pojawiają.

00:47:05.320 --> 00:47:07.320
W założeniu to

00:47:07.400 --> 00:47:12.280
idea utworzenia w południowej części wyspy
kompleksu targów i kompleksu

00:47:12.360 --> 00:47:18.840
wystawiennicze i handlowego,
gdzie miały stanąć już takie obiekty

00:47:19.000 --> 00:47:23.200
Luźna zabudowa, a więc
obiekty otoczone też zielenią.

00:47:23.680 --> 00:47:27.440
I idea stworzenia placu basenu wodnego, na

00:47:27.520 --> 00:47:31.920
którym można było prowadzić
sprzedaż z barku, barek i kutrów.

00:47:32.000 --> 00:47:37.200
On miał być zrealizowany w
południowej części Wyspy Spichrzów.

00:47:38.600 --> 00:47:41.800
I to już kończąc tą część.

00:47:41.880 --> 00:47:45.920
Właśnie takie konserwatywne.

00:47:46.880 --> 00:47:52.480
Myślenie, takie dążenie do
coraz większych rekonstrukcji.

00:47:52.560 --> 00:47:57.720
Przykładem tego jest chociażby
podjęta odbudowa kompleksu spichlerzy.

00:47:57.800 --> 00:48:01.120
Mały i duży gródek, Kotwica i Biały Anioł.

00:48:01.200 --> 00:48:06.080
W latach 80 tych na potrzeby Akademii
Muzycznej, która jednak nigdy nie została

00:48:06.080 --> 00:48:08.360
w pełni ukończona, to te
dwa spichlerze małe i duże.

00:48:08.440 --> 00:48:11.640
Gródek odbudowano, ale jak wiemy,

00:48:11.720 --> 00:48:17.720
przez długi czas one nie były
dostosowane do żadnych nowych funkcji.

00:48:17.800 --> 00:48:23.520
I przechodzimy do transformacji
ustrojowej, która tak naprawdę wymusiła

00:48:23.600 --> 00:48:30.600
znowu całkowitą zmianę podejścia do
tematu zagospodarowania terenu wyspy.

00:48:30.680 --> 00:48:33.680
W tamtym momencie akurat

00:48:33.760 --> 00:48:38.640
ukończono w 89 roku
szczegółowy plan zagospodarowania

00:48:38.720 --> 00:48:42.320
śródmieścia Gdańska,
który uwzględniał Wyspę Spichrzów.

00:48:42.400 --> 00:48:47.400
Autorami był Michel, Stanisław Michel i
Stefan Filip, ale okazało się, że ten

00:48:47.480 --> 00:48:51.440
plan, który właśnie został ukończony, jest
całkowicie nieprzystosowany,

00:48:51.520 --> 00:48:59.440
nieprzystający do nowej rzeczywistości
ekonomiczno politycznej, gdzie nagle

00:48:59.520 --> 00:49:06.360
zleceniodawca, państwo przestało pełnić
funkcję zleceniodawcy i inwestora.

00:49:06.440 --> 00:49:08.160
I z jednej strony

00:49:08.240 --> 00:49:13.320
ta transformacja ustrojowa
pojawiła się jako taka ogromna szansa na

00:49:13.400 --> 00:49:19.560
to, że pojawią się zewnętrzni nowi
inwestorzy, a z drugiej strony pojawiła

00:49:19.640 --> 00:49:24.840
się obawa, że sytuacja wymknie się spod
kontroli, że miasto nie będzie dłużej w

00:49:24.920 --> 00:49:29.520
stanie tak naprawdę mieć wpływu
na to, co na tej wyspie powstanie.

00:49:29.600 --> 00:49:31.800
Ale w tej pierwszej fazie

00:49:31.880 --> 00:49:37.240
mamy takie zachłyśnięcie się
tym, co się dzieje w Polsce, zachłyśnięcie

00:49:37.320 --> 00:49:44.040
się otwarciem na te idee
Zachodu i w 89 roku.

00:49:44.120 --> 00:49:50.920
Przejawem tego, tego otwarcia
nowego jest zaproszenie do Gdańska.

00:49:51.560 --> 00:49:54.960
Urbanistów z zachodniej Europy

00:49:55.040 --> 00:50:00.520
na seminarium poświęcone właśnie
zagospodarowaniu Wyspy Spichrzów.

00:50:00.600 --> 00:50:06.720
Tutaj mają listę 15 15
zespołów projektowych.

00:50:06.800 --> 00:50:09.240
Wśród nich można odnaleźć również

00:50:09.320 --> 00:50:13.680
Stanisława Michela i Stefana Filipa,
bo oni również zostali zaproszeni.

00:50:13.760 --> 00:50:19.920
Ponieważ ideą było
zobaczenie różnych wizji

00:50:20.000 --> 00:50:25.760
i przede wszystkim skorzystanie z tego, że
osoby z zewnątrz, a także studenci oni

00:50:25.840 --> 00:50:30.520
przyniosą taką świeżość myślenia,
nieskażoną ani takim lokalnym

00:50:30.600 --> 00:50:36.160
konserwatyzmem, ani podejściem
konserwatorskich, bo to miało być.

00:50:36.240 --> 00:50:38.360
To miała być taka dyskusja w zasadzie w

00:50:38.440 --> 00:50:45.000
założeniu akademicka, pokazująca
możliwe wszystkie podejścia do tematu.

00:50:45.080 --> 00:50:50.840
I te podejścia do tematu rzeczywiście były
bardzo różne od takich bardzo projektów

00:50:50.920 --> 00:50:54.720
zachowawczych, po
niesamowicie śmiałe koncepcje.

00:50:54.800 --> 00:50:56.960
Między innymi tutaj państwo mogą zobaczyć

00:50:57.040 --> 00:51:01.760
taką potężną,
potężną dominantę architektoniczną w

00:51:01.840 --> 00:51:09.280
postaci wieży spinającą dwie
części po dwa lata ze sobą tutaj.

00:51:09.360 --> 00:51:11.960
Mają też inną taką śmiałą koncepcję w

00:51:12.040 --> 00:51:18.960
postaci dziewięciu wysokości owców
po zupełnie inne myślenie o wyspie.

00:51:19.040 --> 00:51:25.440
Tutaj mamy takie archetypy wieczne
myślenie o mieście jako

00:51:25.520 --> 00:51:30.720
bo to jest, proszę państwa, to jest cypel
północny, który został zaaranżowany jako

00:51:30.800 --> 00:51:37.560
takie małe historyczne miasteczko, gdzie
mamy zabudowę pierzei ową, mamy

00:51:37.640 --> 00:51:41.200
kamieniczki, mamy plac
miejski, mamy jakąś świątynie.

00:51:41.280 --> 00:51:44.200
Czyli to jest takie myślenie o archetypem

00:51:44.280 --> 00:51:50.720
miasta oraz takie projekty, które już
wtedy widziały

00:51:50.800 --> 00:51:56.120
ogromny potencjał tego terenu jako terenu
zabudowanego, czyli projekty, które

00:51:56.200 --> 00:52:02.160
chciały, aby
zostawić tylko i wyłącznie zabudowę,

00:52:02.240 --> 00:52:09.200
obrzeża, natomiast wnętrze
wypełnić zielenią i.

00:52:09.600 --> 00:52:11.560
Tu jeszcze się cofnę

00:52:11.640 --> 00:52:17.680
i pokłosiem tamtego seminarium było
zwrócenie rzeczywiście władz uwagi władz

00:52:17.760 --> 00:52:23.320
miasta na niesamowity potencjał,
który tkwi w tym terenie.

00:52:23.400 --> 00:52:27.760
I miasto decyduje się na
powołanie tak zwanej agencji ds.

00:52:27.840 --> 00:52:34.480
Wyspy Spichrzów, której
będzie pod kierunkiem Katarzyny Rutkowski,

00:52:34.560 --> 00:52:37.520
która była jedną z
uczestniczek seminarium.

00:52:37.600 --> 00:52:40.000
I idea jest taka, że

00:52:40.080 --> 00:52:44.800
zadaniem tej agencji miało być takie
kompleksowe przygotowanie terenów Wyspy

00:52:44.880 --> 00:52:48.840
Spichrzów pod nowe inwestycje,
czyli między innymi

00:52:48.920 --> 00:52:53.320
uporządkowanie regulacji prawnych,
uporządkowanie kwestii własności tych

00:52:53.400 --> 00:52:59.520
terenów, budowa niezbędnej infrastruktury,
ale również sporządzenie miejscowego planu

00:52:59.600 --> 00:53:03.880
zagospodarowania przestrzennego, które
będzie taką platformą

00:53:03.960 --> 00:53:09.480
negocjacji między miastem a potencjalnymi
potencjalnymi inwestorami.

00:53:09.560 --> 00:53:15.440
I ci inwestorzy rzeczywiście
się pojawiają w tamtym czasie.

00:53:15.520 --> 00:53:21.680
Jednym z takich pierwszych dużych
inwestorów poważnych będzie

00:53:21.760 --> 00:53:25.520
będzie amerykański koncern Hart
Group, który będzie chciał.

00:53:25.600 --> 00:53:28.400
Na początek kupuje działkę pomiędzy mostem

00:53:28.480 --> 00:53:33.760
zielonym a Spichlerz AM Deo, ale oni
mają pod budowę hotelu w tym miejscu.

00:53:33.840 --> 00:53:36.360
Ale Amerykanie mają dużo większe plany.

00:53:36.360 --> 00:53:38.360
Oni będą tutaj chcieli zbudować nie tylko

00:53:38.440 --> 00:53:43.880
200 apartamentów, budynki biurowe, ale też
Multikino, amfiteatr, przystań jachtowy.

00:53:43.960 --> 00:53:50.280
I tu państwo widzą pierwszy projekt,
który Amerykanie tutaj przedstawili.

00:53:50.360 --> 00:53:56.160
Ten projekt został został
skrytykowany mocno przez konserwatora.

00:53:56.240 --> 00:53:59.440
Następnie Amerykanie się zwracają do Alter

00:53:59.520 --> 00:54:03.720
Polis, które jest
gdańskim lokalnym biurem projektowym, o

00:54:03.800 --> 00:54:09.320
sporządzenie alternatywnego projektu,
który miałby większą szansę na realizację.

00:54:09.400 --> 00:54:17.320
I do tej realizacji miało dojść
tak naprawdę jeszcze w 96 roku.

00:54:17.400 --> 00:54:20.680
W gazetach pisano, że to już, że to zaraz.

00:54:20.760 --> 00:54:24.280
I ostatecznie inwestor się wycofuje.

00:54:24.360 --> 00:54:29.480
Natomiast pierwszą paradoksalnie
inwestycją, którą udało się na wyspie

00:54:29.560 --> 00:54:33.960
zrealizować, to jest zabudowa
południowej pierzei ulicy.

00:54:34.040 --> 00:54:36.320
Z tą I to jest zabudowa, która

00:54:36.400 --> 00:54:43.280
to jest inwestycja, która sięga projektem
jeszcze poprzedniej rzeczywistości.

00:54:43.360 --> 00:54:46.360
To jest inwestycja, która została

00:54:46.440 --> 00:54:51.960
zaplanowana pod koniec lat 80 tych,
a ukończona dopiero w 97 roku.

00:54:52.040 --> 00:54:52.600
Dlaczego?

00:54:52.680 --> 00:54:56.360
Ponieważ ta zmiana,
ta transformacja ustrojowa,

00:54:56.440 --> 00:55:00.920
powołanie Agencji do spraw Wyspy Spichrzów
spowodowało, że wszystkie

00:55:01.000 --> 00:55:06.520
inwestycje, które miały na wyspie się
rozpocząć, zostały zatrzymane.

00:55:06.600 --> 00:55:10.640
To nie dotyczyło tylko i wyłącznie ulicy
Biernej, ale też innych inwestycji.

00:55:10.720 --> 00:55:14.120
Między innymi straż pożarna miała
powstać w południowej części.

00:55:14.200 --> 00:55:16.000
To wszystko zatrzymano do czasu

00:55:16.080 --> 00:55:20.240
sporządzenia nowego
planu zagospodarowania.

00:55:20.320 --> 00:55:23.000
Ostatecznie ulica stąd powstała.

00:55:23.080 --> 00:55:24.600
Ta mierzeja powstała.

00:55:24.680 --> 00:55:28.920
I tutaj mamy do czynienia
z takim już nowym nurtem.

00:55:29.000 --> 00:55:33.920
Ta ulica stąd jest przejawem takiego
nostalgii, takiej nostalgicznej trochę

00:55:34.000 --> 00:55:38.200
tęsknoty za utraconym pięknem
przedwojennego Gdańska.

00:55:38.280 --> 00:55:41.040
Więc w założeniu cała ta Mierzeja miała

00:55:41.120 --> 00:55:46.160
nawiązywać do zabudowy, która tutaj się
znajdowała bezpośrednio przed drugą wojną

00:55:46.240 --> 00:55:50.720
światową, czyli wystylizowany
ten kompleks na 42 kamienice.

00:55:50.800 --> 00:55:54.880
Natomiast te kamienice nie stanowią.

00:55:54.960 --> 00:55:58.240
Odbudowy sensu stricto.

00:55:58.320 --> 00:56:02.160
Te kamienice zostały dostosowane z jednej

00:56:02.240 --> 00:56:08.200
strony do nowych funkcji, ale z drugiej
strony do takiej wyidealizowanej wizji

00:56:08.280 --> 00:56:12.880
estetycznej,
zgodnie z którą między innymi ten budynek

00:56:12.960 --> 00:56:20.520
narożny obniżono o jedną kondygnację w
stosunku do jego przedwojennego oryginału.

00:56:20.600 --> 00:56:24.440
I tu nie możemy mówić, bo w innych
przypadkach tutaj państwo mają.

00:56:24.520 --> 00:56:29.120
Między innymi to jest ten malutki
domek, który pokazywałam wcześniej.

00:56:29.200 --> 00:56:33.720
Który zostaje podwyższony,
żeby tą zabudowę w miarę wyrównać.

00:56:33.800 --> 00:56:36.240
No ale podwyższenie to
ekonomicznie się opłaca.

00:56:36.320 --> 00:56:42.720
Obniżanie budynku ekonomicznie nie ma
uzasadnienia, więc tutaj chodziło tylko i

00:56:42.800 --> 00:56:47.200
wyłącznie o kwestie
estetyczne, Ale na tej samej zasadzie

00:56:47.280 --> 00:56:52.880
budynek po drugiej stronie tego kompleksu,
który przed wojną był takim bardzo prostym

00:56:52.960 --> 00:56:59.960
w formie ceglanym biurowca
przy odbudowie wyposażono w takie.

00:57:00.040 --> 00:57:05.160
W takiej szkieletowej konstrukcji wykusz.

00:57:05.240 --> 00:57:08.640
Ale chyba najlepszym przykładem tego

00:57:08.720 --> 00:57:14.640
dążenia do malowniczo ści jest
ten wewnętrzny dziedziniec.

00:57:15.120 --> 00:57:19.680
W tym kompleksie, na poziomie drugiego
piętra znajduje się taka wewnętrzna

00:57:19.760 --> 00:57:26.840
uliczka, którą właśnie wystylizowana na
taką sielankowa przestrzeń, bo mamy

00:57:26.920 --> 00:57:34.880
uliczkę z zielenią, z małą architekturą,
z której bezpośrednio wejścia prowadzą do

00:57:34.960 --> 00:57:39.480
tych mniejszych, skróconych o
dwie kondygnacje kamieniczek.

00:57:39.560 --> 00:57:41.480
Ponieważ ten kompleks w założeniu miał

00:57:41.560 --> 00:57:45.240
mieć usługi na tych dwóch pierwszych
kondygnacjach, a wyżej to miały być

00:57:45.320 --> 00:57:52.440
funkcje mieszkalne i kompleks to będzie
budził od samego początku skrajne emocje.

00:57:52.520 --> 00:57:56.800
Od entuzjazmu, który się wyrazi

00:57:56.880 --> 00:58:01.760
poprzez wręczenie twórcom Medalu
Tysiąclecia Miasta Gdańska,

00:58:01.840 --> 00:58:09.120
po krytykę, zarzucając temu kompleksow
fasadowość i kreowanie pseudo historii.

00:58:09.200 --> 00:58:13.520
Ale ulica Gniewna pokaże taki potencjał

00:58:13.600 --> 00:58:18.960
drzemiący w tej rekonstrukcji
i to będzie rozpalać.

00:58:19.040 --> 00:58:20.960
Przez najbliższe

00:58:21.040 --> 00:58:27.720
dekady wyobraźnię tych konserwatywnych
środowisk gdańskich, skupionych przede

00:58:27.800 --> 00:58:33.760
wszystkim wokół Stanisława
Michela i profesora Janusza Lisa.

00:58:34.600 --> 00:58:37.960
Tempo realizacji ulicy.

00:58:38.040 --> 00:58:48.080
Z jednej na pewien czas na wyspie zapanuje
marazm i dopiero na początku XXI wieku.

00:58:48.800 --> 00:58:50.560
Firma Grey International w

00:58:50.640 --> 00:58:59.120
porozumieniu z miastem będzie opracowywać
koncepcje dla całego terenu.

00:58:59.200 --> 00:59:01.960
Francuzi byli zainteresowani południową

00:59:02.040 --> 00:59:08.360
częścią, natomiast oni stwierdzili, że
taki plan tylko dla południa nie ma sensu.

00:59:08.440 --> 00:59:11.040
Trzeba tą wyspę potraktować kompleksowo i

00:59:11.120 --> 00:59:16.080
mimo, że nie mieli tutaj na północy
działek, to postanowili włączyć też ten

00:59:16.160 --> 00:59:22.800
cypel północny, a także tereny dawnego
dworca kolejowego, które

00:59:23.360 --> 00:59:30.080
do tego czasu zwykle były
wyłączane, wyłączane z opracowań i.

00:59:30.320 --> 00:59:34.760
Z tych wszystkich projektów,
bo jest pięć zespołów, pracuje.

00:59:34.840 --> 00:59:38.920
Te projekty są łączone w jeden

00:59:39.000 --> 00:59:43.280
duży projekt, który jest
prezentowany w 2006 roku.

00:59:43.360 --> 00:59:50.360
I takie elementy tego projektu to
jest między innymi dominanta na cyplu.

00:59:50.440 --> 00:59:53.240
To docelowo miało być Muzeum bursztynu.

00:59:53.320 --> 00:59:59.080
Takim elementem miało być spięcie
tych podzielonych dwóch części wyspy.

00:59:59.160 --> 01:00:04.200
Galerią handlową, która miała znajdować
się nad Podwale przed Miejskim.

01:00:04.280 --> 01:00:09.160
Ale również
te koncepcje Grey International miały na

01:00:09.240 --> 01:00:13.720
celu przywrócenie tej
oryginalnej siatki ulic.

01:00:13.800 --> 01:00:16.920
Ale po drugie wykreowanie nowych,

01:00:17.000 --> 01:00:21.600
atrakcyjnych przestrzeni publicznych,
przede wszystkim komnat wodnych.

01:00:21.680 --> 01:00:24.040
I dwie najważniejsze to był tak zwany plac

01:00:24.120 --> 01:00:29.760
wodny, który miał się znaleźć w
południowej części wyspy oraz

01:00:29.840 --> 01:00:37.320
takie zejścia do wody
znajdujące się wzdłuż tego kanału,

01:00:37.400 --> 01:00:42.640
który łączy Starą i Nową Motławy
przy ulicy Toruńskiej.

01:00:42.720 --> 01:00:45.440
I te koncepcje posłużyły do sporządzenia

01:00:45.520 --> 01:00:50.160
sześciu miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego.

01:00:50.240 --> 01:00:53.040
Tych elementów, które

01:00:53.120 --> 01:00:59.680
które zostały ostatecznie zawarte, nie
było dużo, ale mimo wszystko plac tutaj,

01:00:59.760 --> 01:01:04.800
który państwo zobaczą,
to są te pierwsze inwestycje,

01:01:04.880 --> 01:01:10.760
które zrealizowano w południowej
części wyspy, w okolice ulicy Jaglanej.

01:01:10.840 --> 01:01:18.840
Ten plac to jest między innymi właśnie
pokłosie tego konkursu Grey International.

01:01:18.920 --> 01:01:22.200
A w międzyczasie miasto postanowiło

01:01:22.280 --> 01:01:28.920
podejść do zagospodarowania
tego północnego cyplu.

01:01:29.000 --> 01:01:34.640
W modelu partnerstwa publiczno prywatnego.

01:01:34.720 --> 01:01:40.240
I w 2007 roku
ogłoszono Międzynarodowy otwarty konkurs

01:01:40.320 --> 01:01:45.440
na koncepcję zagospodarowania
właśnie tego tego terenu.

01:01:45.520 --> 01:01:47.480
Ale zainteresowanie nie było duże.

01:01:47.560 --> 01:01:53.480
Spłynęły tak naprawdę tylko dwie koncepcje
i okazało się, że żeby zwabić inwestorów,

01:01:53.560 --> 01:01:59.600
miasto będzie musiało doinwestować, czyli
między innymi wykupić najpierw takie

01:01:59.680 --> 01:02:03.480
kluczowe działki, które jeszcze
blokowały tę inwestycję.

01:02:03.560 --> 01:02:10.120
I dopiero po rozpisaniu jeszcze
raz konkursu w 2010 roku.

01:02:10.200 --> 01:02:15.560
Udaje się
znaleźć pierwszego inwestora i to będzie

01:02:15.640 --> 01:02:23.600
spółka Polnord, która od razu rozpisuje
wewnętrzny konkurs architektoniczny.

01:02:23.680 --> 01:02:26.040
I to, co państwo widzą tutaj, to jest

01:02:26.120 --> 01:02:32.160
ta koncepcja, która zwyciężyła
koncepcja pracowni MAD.

01:02:32.240 --> 01:02:42.240
Tutaj mamy jeszcze można zobaczyć kilka
innych koncepcji z tego samego konkursu.

01:02:42.320 --> 01:02:45.920
Większość tych projektów zakładała

01:02:46.000 --> 01:02:53.320
zagospodarowanie zabudowę tych działek
praktycznie do maksymalnej wysokości.

01:02:53.400 --> 01:02:58.280
Tutaj pokazuję Państwu dwie, które w miarę
się jeszcze z tego,

01:02:58.360 --> 01:03:04.640
z tego, z tych trójkątnych
szczytów próbowały jakoś wyrwać.

01:03:04.720 --> 01:03:06.960
Tu państwo mogą zobaczyć też,

01:03:07.040 --> 01:03:14.480
jak myślano o tym samym cyplu,
który miał być taką dominantą.

01:03:14.560 --> 01:03:20.480
Stety albo niestety w 2011
roku Polnord się wycofuje.

01:03:20.560 --> 01:03:27.560
Jest jeszcze ostatnia, ostatnia taka
ciekawa koncepcja na ten sam cypel.

01:03:27.640 --> 01:03:34.360
Ponoć wycofuje się z tego
jeszcze jeden konkurs.

01:03:34.440 --> 01:03:35.440
Rozpisać.

01:03:35.520 --> 01:03:40.920
I tu państwo mogą zobaczyć
już to, co mamy dzisiaj.

01:03:41.000 --> 01:03:49.440
To jest już wynik tego
następnego konkursu w 2015 roku.

01:03:49.520 --> 01:03:53.280
To, co państwo widzą tutaj,
to Pracownia Kwadrat.

01:03:53.360 --> 01:03:57.880
To jest pierwszy etap zagospodarowania
cypla przez grenadierów.

01:03:57.960 --> 01:04:01.120
Drugi etap zakładał

01:04:01.200 --> 01:04:09.000
odbudowę ścian zewnętrznych spichlerzy,
długa droga i dominantę w postaci hotelu.

01:04:09.080 --> 01:04:14.560
To też jest takie rozwiązanie, które
miało być rozwiązaniem kompromisowym.

01:04:14.640 --> 01:04:16.880
Czyli, że z jednej strony damy coś tym

01:04:16.960 --> 01:04:21.480
tradycjonalistą, z drugiej strony
coś tym orędownikiem modernizmu.

01:04:21.480 --> 01:04:23.120
No ale jest to takie rozwiązanie, które

01:04:23.200 --> 01:04:28.440
chyba nie do końca
usatysfakcjonowało każdą ze stron.

01:04:28.520 --> 01:04:33.000
No i aktualnie jesteśmy
świadkami tego ostatniego etapu.

01:04:33.080 --> 01:04:34.920
Na naszych oczach w zasadzie już się

01:04:35.000 --> 01:04:38.960
finalizuje zabudowa
całego północnego cypla.

01:04:39.040 --> 01:04:46.200
Tak wyglądało to na
na wizualizacjach, tak ma wyglądać.

01:04:46.280 --> 01:04:49.080
Tak miał wyglądać tzw.

01:04:49.160 --> 01:04:51.000
plac miejski.

01:04:51.080 --> 01:04:54.000
Proszę państwa, pod ziemią, ponieważ tutaj

01:04:54.080 --> 01:04:58.600
mamy takie samo myślenie o przestrzeni,
które mieliśmy już przy okazji.

01:04:58.680 --> 01:05:00.440
Ulice są gniewne, czyli kreujemy

01:05:00.520 --> 01:05:03.240
atrakcyjną przestrzeń,
ale nie dla każdego.

01:05:03.320 --> 01:05:08.840
Dla tych, którzy wykupią
sobie tutaj mieszkanie.

01:05:08.920 --> 01:05:14.360
A jak to będzie wyglądać to państwo
chyba już też sami widzieli.

01:05:14.440 --> 01:05:20.920
A na ostateczne rozstrzygnięcie
to poczekamy jeszcze kilka tygodni i

01:05:21.000 --> 01:05:28.560
będziemy mogli chyba ocenić to wszystko,
co myśmy dla Państwa tutaj przygotowali.

01:05:28.640 --> 01:05:32.280
A teraz jesteśmy otwarci na dyskusję.

01:05:32.360 --> 01:05:37.040
Dziękujemy pięknie za wspaniałą
prezentację i pasjonującą opowieść.

01:05:37.120 --> 01:05:40.280
I jeżeli ktoś z Państwa ma
pytanie, to jest czas i okazja.

01:05:40.360 --> 01:05:41.840
Już widzę tak.

01:05:41.920 --> 01:05:43.520
Ponieważ.

01:05:44.200 --> 01:05:46.280
Państwo bardzo starannie.

01:05:46.360 --> 01:05:49.480
Jestem pełen uznania.

01:05:50.880 --> 01:05:58.520
Przedstawili cały proces od 45
roku dziejów Wyspy Spichrzów.

01:06:01.120 --> 01:06:05.960
Również i takie momenty, które które nie

01:06:06.040 --> 01:06:10.640
są szerzej znane, może
są znane tylko w kręgu.

01:06:10.720 --> 01:06:13.080
W tej chwili jeszcze paru osób żyjących

01:06:13.160 --> 01:06:19.760
tak jak ja, które się
angażowały w ten temat bezpośrednio.

01:06:19.840 --> 01:06:27.800
W związku z tym chciałbym
zapytać, jaki był powód, że wymieniając

01:06:27.880 --> 01:06:33.480
bardzo szczegółowo
wszystkie te zdarzenia, etapy, nawet

01:06:33.560 --> 01:06:40.760
incydenty związane z
historią Wyspy Spichrzów, po 45 roku

01:06:40.840 --> 01:06:49.360
pominęli Państwo konkurs, który miasto
ogłosiło i przeprowadziło w 1991 roku.

01:06:49.440 --> 01:06:52.160
I to był jedyny konkurs tak naprawdę

01:06:52.240 --> 01:06:56.440
urbanistyczny na
Wyspie Spichrzów, ponieważ

01:06:56.520 --> 01:07:02.120
dotyczył sporządzenia planu regulacyjnego
Wyspy Spichrzów, czyli czegoś, co jest

01:07:02.200 --> 01:07:06.880
istotą każdego miejscowego planu
przestrzennego zagospodarowania.

01:07:06.960 --> 01:07:15.720
Ten konkurs Urząd Miasta ogłosił i ten
konkurs został rozstrzygnięty 91 roku.

01:07:16.480 --> 01:07:24.040
I na podstawie
nagrodzonej pracy pierwszej nagrody.

01:07:25.640 --> 01:07:30.840
Którą zdobyła firma Alter Polis.

01:07:31.560 --> 01:07:35.720
Potoczyły się nowe prace
urbanistyczne, tzn.

01:07:35.800 --> 01:07:37.280
dlaczego to jest takie ważne?

01:07:37.360 --> 01:07:42.520
Dlatego, że
od 10 drugiego roku, który państwo

01:07:42.600 --> 01:07:48.800
pokazali, od tej koncepcji
związanej z profesorem Gruszką owskim.

01:07:48.880 --> 01:07:52.720
Przede wszystkim do.

01:07:53.160 --> 01:08:00.840
W 1991 roku nie było żadnego
projektu stricte urbanistycznego, ponieważ

01:08:00.920 --> 01:08:06.480
te wszystkie wcześniejsze koncepcje to
były jakieś fantazje architektoniczne,

01:08:06.560 --> 01:08:17.200
łącznie z tym konkursem z 754 roku, który
wygrali Sienkiewicz, Walczyk i Wiejski.

01:08:18.200 --> 01:08:24.640
Natomiast nie było dokumentu, nie powstało
coś, co stało się dokumentem urzędowym.

01:08:24.720 --> 01:08:27.760
Dopiero w 91 roku rozstrzygnięty konkurs

01:08:27.840 --> 01:08:32.200
dał podstawę
w postaci właśnie tego planu regulacyjnego

01:08:32.280 --> 01:08:38.600
i na tej podstawie dopiero
zaczęto procedować plan miejscowy.

01:08:42.240 --> 01:08:48.480
Ta historia ma stronę stricte
urbanistyczna, która dla profesjonalistów

01:08:48.560 --> 01:08:51.720
urbanistów takich jak
ja jest bardzo ważna.

01:08:51.800 --> 01:08:57.800
Nie tylko to, co jest tak efektowne modele
architektoniczne, wizje, szkice, ale.

01:08:57.880 --> 01:09:02.400
Ale to, że to ta wyspa w tej chwili,

01:09:02.480 --> 01:09:07.200
ciągu ostatnich 15 lat mogła
się dynamicznie zabudować.

01:09:07.280 --> 01:09:12.080
Jest to zasługa planu urbanistycznego,
bez którego by tego nie było.

01:09:12.160 --> 01:09:16.120
To taka uwaga na wstępie, bo

01:09:16.200 --> 01:09:20.680
bardzo mi zabrakło tej
informacji o konkursie z 91 roku.

01:09:20.720 --> 01:09:23.960
Dziękuję bardzo.
Ja bym zresztą bardzo chętnie.

01:09:24.040 --> 01:09:27.120
Jakby Pan miał coś do uzupełnienia, to

01:09:27.200 --> 01:09:33.600
chętnie też jakieś informacje od Pana
na ten temat.

01:09:33.680 --> 01:09:34.800
Weźmiemy.

01:09:34.880 --> 01:09:38.400
W każdym razie tutaj ze względu na bardzo

01:09:38.480 --> 01:09:41.480
ograniczone ramy czasowe, w
których i tak się nie zmieściliśmy.

01:09:41.560 --> 01:09:48.360
Dzięki mnie to, bo kolega Szymon bardzo
ładnie się trzymał planu czasowego.

01:09:49.000 --> 01:09:51.520
Musieliśmy niestety wybrać.

01:09:51.600 --> 01:09:57.120
Był to wybór subiektywny i być może
właśnie nieco niesatysfakcjonujące.

01:09:57.200 --> 01:09:58.480
Ja tylko dodam, bo to jest oczywiście

01:09:58.560 --> 01:10:04.400
prawda, co pan powiedział, że wcześniej
tych ustaleń nie było.

01:10:04.480 --> 01:10:05.960
Natomiast

01:10:06.320 --> 01:10:10.640
ta koncepcja
z wiejskiego Walczaka i Sienkiewicza, ona

01:10:10.720 --> 01:10:15.320
też pod koniec lat siedemdziesiątych
oni opracowali projekt urbanistyczny.

01:10:15.400 --> 01:10:17.000
I to,

01:10:17.400 --> 01:10:21.280
co nie jest, on dotyczył tylko części
północnej, bo to był pierwszy etap tej

01:10:21.360 --> 01:10:25.800
realizacji i on był gdzieś tam wstępnie
zatwierdzany, ale faktycznie nie został

01:10:25.880 --> 01:10:29.600
ostatecznie wprowadzony
w życie, zrealizowany.

01:10:29.680 --> 01:10:32.480
Dzień dobry, dziękuję za dobry wykład.

01:10:32.560 --> 01:10:34.720
Ja mam ten przywilej, że mieszkam i patrzę

01:10:34.800 --> 01:10:39.600
z okien swojego pokoju na Wyspie
Spichrzów i widzę, jak ona rośnie.

01:10:39.680 --> 01:10:41.840
Bardzo wysoko rośnie.

01:10:41.920 --> 01:10:45.000
Chciałabym zapytać Państwa o dwie rzeczy.

01:10:45.080 --> 01:10:50.520
Pierwsze dlaczego
na Wyspie Spichrzów są balkony, które

01:10:50.600 --> 01:10:53.040
na głównym Mieście praktycznie
w ogóle nie występują.

01:10:53.120 --> 01:10:57.280
Nie wiem czy Państwo macie taką wiadomość,
ale to jest bardzo ciekawe, bo w czasie

01:10:57.360 --> 01:11:01.400
kiedy mamy do czynienia z turystyką,
fikcją, czyli taką turystyką bardzo

01:11:01.480 --> 01:11:06.320
niekiedy niesmaczną, to wiele rzeczy można
zobaczyć na Wyspie Spichrzów, która stała

01:11:06.400 --> 01:11:10.400
się tak naprawdę miejscem, gdzie nie ma
mieszkańców, może za wyjątkiem

01:11:10.480 --> 01:11:17.040
restauracji, a są krótkie albo
bardzo, bardzo.

01:11:18.560 --> 01:11:22.440
Interesujące historie, ale to
może zostawię to już Państwu.

01:11:22.520 --> 01:11:26.400
I druga rzecz czy państwo
pokusili się o takie porównanie?

01:11:26.480 --> 01:11:28.520
Jak mocno w tej chwili jest zagęszczona

01:11:28.600 --> 01:11:33.560
Wyspa Spichrzów Spichrzów
w odniesieniu do tego, co było chociażby

01:11:33.640 --> 01:11:37.360
wtedy, kiedy ona miała tu swoje pierwotne
przeznaczenie, czyli magazynowe.

01:11:37.440 --> 01:11:39.480
Czy możemy się pokusić o taką analogię,

01:11:39.560 --> 01:11:42.320
czy porównanie Jak wygląda
dzisiejsza zabudowa?

01:11:42.400 --> 01:11:45.520
Ta zabudowa związana z

01:11:45.600 --> 01:11:50.760
najmem na krótki i na krótki okres czasu,
Do tego jak wyglądał wyglądały

01:11:50.840 --> 01:11:54.320
powierzchnie magazynowe
chociażby w Złotym Wieku?

01:11:54.400 --> 01:12:00.040
Gdzie było tych spichlerzy tak jak Pani
powiedziała ponad 300.

01:12:00.120 --> 01:12:03.400
Ja powiem inaczej nawet nie
będziemy się cofać do złotego wieku.

01:12:03.480 --> 01:12:09.040
Ja Państwu pokazałam to zdjęcie lotnicze
specjalnie z premedytacją.

01:12:09.120 --> 01:12:14.720
To było zdjęcie lotnicze, gdzie jeszcze na
nim nie ma Spichlerza Deo, który powstaje

01:12:14.800 --> 01:12:18.760
po pożarze w 30 roku i
który na Wyspie Spichrzów.

01:12:18.840 --> 01:12:24.400
Gdybyśmy tak sobie popatrzyli na tą
historyczną panoramę Starej Motławy,

01:12:24.480 --> 01:12:29.160
to widzimy, że Spichlerz Deo
jest dominantą wysokościowej.

01:12:29.240 --> 01:12:36.440
I tą dominantę wysokościowe potraktowano
jako punkt odniesienia dla wysokości.

01:12:36.520 --> 01:12:38.960
Dokładnie tutaj widać on wręcz tak

01:12:39.040 --> 01:12:49.320
naprawdę wydaje się poniżej niektórych
dokładnie niektórych z tych szczytów i.

01:12:50.720 --> 01:12:57.840
Ja powiem tak z mojego punktu widzenia
błędem w ogóle konserwatorskich

01:12:57.920 --> 01:13:05.160
było trzymanie się w takim stopniu tej
średniowiecznej, średniowiecznej,

01:13:05.240 --> 01:13:12.360
historycznej siatki ulic,
ponieważ nie da się stworzyć.

01:13:12.440 --> 01:13:18.040
Przestrzeni, w której chciałoby się
przebywać, przestrzeni miejskiej,

01:13:18.120 --> 01:13:21.640
przestrzeni, która jest
przyjazna użytkownikowi.

01:13:21.720 --> 01:13:25.360
Jeżeli będziemy bazować na siatce ulic

01:13:25.440 --> 01:13:29.040
dawnej dzielnicy przemysłowej,
to po pierwsze.

01:13:29.120 --> 01:13:31.680
Ale potem jeżeli jeszcze podwyższyć

01:13:31.760 --> 01:13:37.480
gabaryty całej zabudowy,
to zostaniemy z kanonami.

01:13:41.960 --> 01:13:46.120
A co do tych balkonów to trudne pytanie.

01:13:46.200 --> 01:13:50.040
Myślę, że przede wszystkim kwestia zmiany
funkcji, która

01:13:50.120 --> 01:13:53.480
znajduje się na wyspie, a więc
wprowadzenie funkcji mieszkalnej, czyli

01:13:53.560 --> 01:13:57.800
tak jak Pani powiedziała
w teorii mieszkalnej.

01:13:58.120 --> 01:13:59.520
Stąd też te balkony się pojawiły.

01:13:59.600 --> 01:14:05.080
Aczkolwiek faktycznie
tutaj na tym odcinku od Zielonego Mostu do

01:14:05.160 --> 01:14:11.240
cypla nigdy nie było, więc to jest
nowy dodatek.

01:14:11.320 --> 01:14:13.480
Ja myślę, że w ogóle to jest taka kwestia

01:14:13.560 --> 01:14:19.400
tego, że w pewnym momencie te wytyczne
konserwatorskie, które się zmieniały,

01:14:19.480 --> 01:14:24.800
one robiły się coraz luźniejsze, jeśli
chodzi o formy architektoniczne

01:14:24.880 --> 01:14:32.320
przy utrzymaniu właśnie tej urbanistyki,
co było pewnego rodzaju ślepym zaułkiem,

01:14:32.400 --> 01:14:35.760
bo
tak naprawdę

01:14:35.840 --> 01:14:43.760
kawałkami myślę, że być może dało się
zrobić tak, aby forma architektoniczna

01:14:43.840 --> 01:14:53.080
też była mniej zależna od inwestora i
jego powiedzmy funduszy ograniczonych, a.

01:14:53.680 --> 01:14:55.120
Trzymała wyższy poziom.

01:14:55.200 --> 01:14:57.160
Natomiast tylko dodam, bo

01:14:57.240 --> 01:15:03.000
w tych koncepcjach walczaka i wiejskiego
około roku 89, tam też

01:15:03.080 --> 01:15:07.600
pojawia się między innymi hotel właśnie
właściwie w tym miejscu, który widzimy na

01:15:07.680 --> 01:15:13.800
zdjęciu i też ma balkony, ale to są raczej
nie balkony, a lodzie, więc są w linii

01:15:13.880 --> 01:15:18.480
zabudowy i balkony się pojawiają
bardziej z boku już w głębi wyspy.

01:15:18.560 --> 01:15:23.120
Więc tutaj natomiast
taka luźna myśl, bo jak teraz sobie

01:15:23.200 --> 01:15:30.320
popatrzyłam na to akurat na to ujęcie,
to a propo tych balkonów.

01:15:30.400 --> 01:15:37.080
Jeżeli popatrzymy na historyczne ryciny
pokazujące nabrzeże Wyspy Spichrzów z

01:15:37.160 --> 01:15:44.400
otwartymi okiennicami przez spichlerze, to
te otwarte okiennice też budowały takie,

01:15:44.480 --> 01:15:51.320
można by powiedzieć takie
bryły wystające poza lico spichlerza.

01:15:51.400 --> 01:15:56.840
Akurat tutaj, tak na poczekaniu, w tej
prezentacji takiego ujęcia nie mam.

01:15:56.920 --> 01:16:00.280
Ale nie żebym tutaj chciała być adwokatem

01:16:00.360 --> 01:16:05.360
diabła, ale tak mi się wydaje, że
to może też miało jakiś wpływ.

01:16:05.440 --> 01:16:09.520
Jak państwo sądzą, czy te
poprzednie projekty architektoniczne.

01:16:09.600 --> 01:16:14.520
One miały otworzyć Wyspę Spichrzów dla
mieszkańców, czy to miało być miejsce

01:16:14.600 --> 01:16:20.160
takie stricte turystyczne, Bo w tej chwili
jakby ja jako mieszkaniec Gdańska,

01:16:20.240 --> 01:16:23.840
to nie mam po co tam łazić, no po co tam
chodzić W czasie jarmarku sobie przejdę

01:16:23.920 --> 01:16:28.040
tak tutaj z Głównego miasta
na Dolne Miasto,

01:16:28.120 --> 01:16:33.120
na te starocie i ulicą tą gniewną, a
między tymi właśnie tak jak Pani to ładnie

01:16:33.200 --> 01:16:38.480
określiła kanonami betonowymi i
tam co tam szukać, co tam robić?

01:16:38.560 --> 01:16:42.480
Co tam mieszkaniec Gdańska ma
zobaczyć ciekawego?

01:16:42.560 --> 01:16:44.800
No to jest typowo

01:16:44.880 --> 01:16:50.200
takie miejsce dla turystów, żeby
przyjechać i stamtąd mieć bazę wypadową,

01:16:50.280 --> 01:16:53.640
żeby sobie pochodzić tutaj po Głównym
Mieście czy po Starym Mieście.

01:16:53.720 --> 01:16:58.000
No ale jak to było w fazie
tych pierwszych koncepcji

01:16:58.080 --> 01:17:02.480
architektonicznych i czy w ogóle
zakładano, że to ma być teren?

01:17:02.560 --> 01:17:04.600
Przeznaczone dla mieszkańców.

01:17:04.680 --> 01:17:06.200
Rozumiem, że sięgamy jeszcze do tych

01:17:06.280 --> 01:17:09.560
dawnych, dawnych, czyli
modernistycznych itd.

01:17:09.640 --> 01:17:13.080
No to tak co to miało być?

01:17:13.160 --> 01:17:15.760
Te funkcje się zmieniały przede wszystkim

01:17:15.840 --> 01:17:21.880
to raz, że różne koncepcje zakładały też
różne momenty,

01:17:21.960 --> 01:17:28.680
różne dekady zakładały różnego rodzaju
funkcje, ale na przykład w latach 60 tych,

01:17:28.760 --> 01:17:32.640
tak jak wspomniałem, tam przewidywano
różnego rodzaju funkcje usługowe,

01:17:32.720 --> 01:17:37.320
handlowe, więc
to z jednej strony też biurowe.

01:17:37.880 --> 01:17:42.520
Mniej tych hotelowych
wtedy jeszcze się pojawia.

01:17:42.600 --> 01:17:44.920
Więc to miała być w pewien
sposób dla mieszkańców.

01:17:45.000 --> 01:17:48.040
Na pewno nie.

01:17:48.120 --> 01:17:53.680
To nie miała być taka dzielnica,
przynajmniej ta północna część,

01:17:53.760 --> 01:17:58.360
chyba bardzo tętniąca życiem,
bo jednak to były takie budynki.

01:17:58.440 --> 01:17:59.440
Powiedziałbym nieistotne.

01:17:59.520 --> 01:18:03.200
Dworzec żeglugi jasne, mógł być
istotny, ale nie dla wszystkich.

01:18:04.480 --> 01:18:07.960
Tego więcej pojawia się już w koncepcji.

01:18:09.280 --> 01:18:12.760
Zespołu.
Michal Ciemne, Błoński, Filip.

01:18:13.720 --> 01:18:16.560
Trochę funkcji kulturalnych
też tam dochodzi.

01:18:16.640 --> 01:18:19.080
No i na pewno podczas tego seminarium

01:18:19.160 --> 01:18:25.800
Wyspa Spichrzów 1989
Szereg prac pokazuje bardzo różnego

01:18:25.880 --> 01:18:29.360
rodzaju funkcje, które na
wyspie mogłyby się mieścić.

01:18:29.440 --> 01:18:34.320
I jest wiele takich koncepcji, które mówią
o tym, że tam trzeba wprowadzić funkcje

01:18:34.400 --> 01:18:38.880
przemieszanie funkcji, funkcje
mieszkalne, usługowe, kulturalne.

01:18:38.960 --> 01:18:40.480
Pojawiają się koncepcje stworzenia tam

01:18:40.560 --> 01:18:44.440
różnego rodzaju teatrów,
instytucji kultury.

01:18:45.760 --> 01:18:49.280
Uniwersyteckich itd, itd.

01:18:49.360 --> 01:18:51.880
Znaczy ja myślę, że tutaj też mamy do

01:18:51.960 --> 01:18:57.800
czynienia ze zmianą czasów troszeczkę,
bo to już widać było w tej

01:18:57.880 --> 01:19:03.360
koncepcji ulicy pewnej, gdzie mieliśmy z
jednej strony funkcję mieszkaniową, ale z

01:19:03.440 --> 01:19:09.000
drugiej strony te przestrzenie publiczne
miały być tak naprawdę przestrzenią taką

01:19:09.080 --> 01:19:13.080
pół prywatną, dostępną tylko
i wyłącznie dla mieszkańca.

01:19:13.160 --> 01:19:17.360
I to jest ta zmiana,
zmiana myślenia, to jest ten zwrot, który

01:19:17.440 --> 01:19:21.960
będzie potem kontynuowany do dnia
dzisiejszego w kierunku osiedli

01:19:22.040 --> 01:19:26.720
zamkniętych, przestrzeni, które są po
prostu dla przeciętnego człowieka

01:19:26.800 --> 01:19:32.960
niedostępne, przestrzeni, które trzeba
omijać, bo będziemy musieli nakładać

01:19:33.040 --> 01:19:39.080
setki metrów, żeby po prostu
ominąć jakieś zamknięte tereny.

01:19:39.160 --> 01:19:46.000
Więc to raz, że zmieniło się myślenie
o tym, co jest dla mieszkańca.

01:19:46.070 --> 01:19:47.720
Bo czy mówimy o mieszkańcu jako o

01:19:47.800 --> 01:19:52.520
mieszkańcu tego domu, czy mówimy o
mieszkańcu jako o mieszkańcu całego

01:19:52.600 --> 01:19:57.240
miasta, który też mógłby chcieć
skorzystać z tej przestrzeni?

01:19:57.320 --> 01:19:59.840
I to jest, mam wrażenie, że ta zmiana,

01:19:59.920 --> 01:20:05.640
ta postmodernistyczna zmiana, która
tutaj dochodzi właśnie w latach 90 tych.

01:20:05.720 --> 01:20:12.400
Ale druga kwestia jest taka, że myślę, że
nikt w ogóle nie przewidywał, że

01:20:12.480 --> 01:20:18.440
w ostatnich
kilku, kilkunastu latach zrobi się

01:20:18.520 --> 01:20:25.960
na całym świecie, dokona się ta rewolucja,
która nagle spowoduje, że coś, co jest

01:20:26.040 --> 01:20:32.960
mieszkaniem na rynku nieruchomości,
tak naprawdę mieszkaniem nie jest.

01:20:33.120 --> 01:20:38.880
I stąd w zasadzie już dzisiaj nie
wiadomo, kto buduje mieszkania.

01:20:38.960 --> 01:20:42.640
To zależy w większości od lokalizacji.

01:20:42.720 --> 01:20:46.880
Bo czy to będzie krótkoterminowy hotel?

01:20:46.960 --> 01:20:51.640
Czy to będzie miejsce, gdzie się wprowadzi
rodzina z dziećmi,

01:20:51.720 --> 01:20:56.800
to w zasadzie teraz tylko i wyłącznie
zależy od ceny i od lokalizacji.

01:20:56.880 --> 01:20:59.120
I to myślę, że nie do końca zostało.

01:20:59.200 --> 01:21:03.520
Było do przewidzenia jeszcze na etapie.

01:21:03.600 --> 01:21:07.720
Budowania i planowania Wyspy Spichrzów.

01:21:07.800 --> 01:21:10.280
To jeszcze jedno pytanie.

01:21:10.360 --> 01:21:11.520
Jedna rzecz mnie natchnęła.

01:21:11.540 --> 01:21:13.640
Pani powiedziała, że ta inwestycja to jest

01:21:13.720 --> 01:21:16.400
inwestycja w partnerstwie
publiczno prywatnym.

01:21:16.480 --> 01:21:19.360
Zatem jeżeli publicznym i mamy, mamy wkład

01:21:19.440 --> 01:21:25.040
miasta, to pytanie, które zadał mój
przedmówca, w zasadzie powinno się

01:21:25.120 --> 01:21:29.800
odnosić do władz miasta, jaką przestrzeń
publiczną chciano zapewnić mieszkańcom.

01:21:29.880 --> 01:21:33.880
Bo proszę zwrócić uwagę, tam nie ma
żadnego budynku użyteczności publicznej.

01:21:33.960 --> 01:21:39.040
Jeżeli chodzi o kulturę, to też
nie wiem, że coś jest.

01:21:39.120 --> 01:21:40.600
Ja nie mam takiej wiedzy.

01:21:40.680 --> 01:21:43.280
Ja mogę powiedzieć

01:21:43.360 --> 01:21:48.320
z punktu widzenia osoby, która tak jakby
znała założenia tego

01:21:48.400 --> 01:21:54.760
partnerstwa publiczno prywatnego, że
Granada została zobowiązana do przebudowy

01:21:54.840 --> 01:22:02.120
skrzyżowania ulicy Chmielnej spod wałem,
została zobowiązana do budowy kładki.

01:22:02.200 --> 01:22:07.920
Do remontu długiego obrzeża, co ma miejsce
teraz do budowy mariny i do

01:22:08.000 --> 01:22:12.520
przekształcenia mostu
gniewnego w most zwodzony.

01:22:12.600 --> 01:22:19.280
Więc to były te tak jakby założenia, to
co mieszkańcy mieli na tym skorzystać.

01:22:19.360 --> 01:22:21.800
Ja Państwu pokazywałam też

01:22:21.880 --> 01:22:25.720
tą przestrzeń publiczną, która została
szumnie w projekcie nazwana Placem

01:22:25.800 --> 01:22:31.120
Miejskim, a jest chyba po prostu
podziemną galerią handlową.

01:22:31.200 --> 01:22:33.840
Teraz szukałam ostatnio na stronie

01:22:33.920 --> 01:22:38.160
inwestora i już tych
wizualizacji w ogóle nie ma.

01:22:38.240 --> 01:22:41.600
To już są tylko te zewnętrzne.

01:22:41.800 --> 01:22:44.520
Więc już nawet nie ma nadziei chyba.

01:22:44.600 --> 01:22:46.320
Ale zobaczymy.

01:22:48.640 --> 01:22:51.640
Dobrze, to będziemy już
kończyć nasze spotkanie.

01:22:51.720 --> 01:22:57.320
Na koniec pytanie ode mnie kiedy
możemy książki się spodziewać?

01:22:58.440 --> 01:22:59.840
To ciężkie pytanie.

01:22:59.920 --> 01:23:07.160
Mamy nadzieję na przełom roku albo
przełom tego i kolejnego roku.

01:23:07.200 --> 01:23:10.240
Kiedy będziemy tak.
Bardzo jeszcze bezpieczni.

01:23:10.320 --> 01:23:11.880
Mówię ostrożnie.

01:23:11.960 --> 01:23:16.200
Jasne, będziemy informować,
jeżeli już książka się ukaże.

01:23:16.280 --> 01:23:18.560
Natomiast znacznie szybciej, bo szóstego

01:23:18.640 --> 01:23:23.640
czerwca, zapraszam Państwa na
promocję książki Zaspa Przymorze.

01:23:23.720 --> 01:23:26.760
To piąty tom naszej serii dzielnicowej.

01:23:26.840 --> 01:23:31.200
Spotkanie promocyjne odbędzie
się tutaj o godzinie 17.

01:23:31.280 --> 01:23:33.120
Szósty czerwca.

01:23:33.200 --> 01:23:36.840
I wtedy tę książkę będzie można nabyć.

01:23:36.920 --> 01:23:43.480
18 artykułów Szymona 2 moje
i także innych badaczy także zachęcam, na

01:23:43.560 --> 01:23:46.240
pewno warto to do wglądu,
jeżeli ktoś chce zobaczyć.

01:23:46.320 --> 01:23:50.280
Natomiast jeszcze 25 maja, w sobotę tą

01:23:50.360 --> 01:23:56.480
następną zapraszam do Katowni, gdzie na
sali sądowej otworzymy wystawę o

01:23:56.560 --> 01:23:59.360
Grunwaldzkiej Dzielnicy
Mieszkaniowej i kto?

01:23:59.430 --> 01:24:01.080
Godzina dwunasta.
Także zapraszam.

01:24:01.160 --> 01:24:06.280
Wystawa będzie czynna do końca września
i zachęcam do przyjścia.

01:24:06.360 --> 01:24:08.600
Dziękuję Państwu i do
widzenia, mam nadzieję.