WEBVTT 00:00:15.310 --> 00:00:19.570 Wybory to emocje. Marketing to emocje. Kampania to emocje i myślę, 00:00:19.580 --> 00:00:24.100 że tutaj już dzisiaj doskonale widać, że partie uderzają w ten 00:00:24.110 --> 00:00:29.720 element emocji. Czyli strach, przerażenie, obawa, gwarancja 00:00:29.730 --> 00:00:32.010 poczucia bezpieczeństwa. 00:00:32.020 --> 00:00:37.320 Kto więcej zagwarantuje, kto więcej obieca, kto rozbudzi wyższy 00:00:37.330 --> 00:00:41.760 poziom emocji, ten może odnieść sukces. Oni, ci posłowie nie 00:00:41.770 --> 00:00:45.310 wykazali się często żadną aktywnością, nie organizują spotkań, 00:00:45.320 --> 00:00:48.200 nie próbują zdawać relacji z tego, czego dokonali na półmetku kampanii. 00:00:48.370 --> 00:00:53.250 Oni nagle wyrastają niczym grzyby po deszczu z pączkami, 00:00:53.260 --> 00:00:58.270 z kawą, herbatą z ciastkiem na dwa miesiące, na miesiąc przed 00:00:58.280 --> 00:01:01.810 wyborami. Metoda D'Hondta dla obu partii jest korzystna i dlatego 00:01:01.860 --> 00:01:06.190 od wielu lat nie podejmuje się żadnych prób wprowadzenia jakichkolwiek 00:01:06.200 --> 00:01:06.500 zmian. 00:01:06.770 --> 00:01:10.090 Metoda D'Hondta to jest metoda, która generuje coś, co my, politolodzy 00:01:10.100 --> 00:01:11.950 określamy mianem Efektu Mateusza. 00:01:12.130 --> 00:01:15.190 To jest takie zdanie wyrwane trochę z Ewangelii Świętego Mateusza, 00:01:15.200 --> 00:01:17.690 które brzmi: "Kto ma temu będzie dane, 00:01:17.880 --> 00:01:20.990 kto zaś nie ma zabrane mu będzie". Znają go wszyscy trójmiejscy 00:01:21.000 --> 00:01:24.890 dziennikarze, znają politycy, wychował całe rzesze studentów, 00:01:24.900 --> 00:01:28.870 którym z pasją i zaangażowaniem opowiada o tajnikach polskiej 00:01:28.880 --> 00:01:30.590 nie tylko polityki. 00:01:30.600 --> 00:01:34.140 Dzisiaj w studiu doktor Jarosław Och, politolog z Uniwersytetu 00:01:34.150 --> 00:01:36.210 Gdańskiego. Dzień dobry, panie doktorze. Dzień dobry, pani. 00:01:36.220 --> 00:01:39.390 Dzień dobry Państwu. Czy politolog powinien wiedzieć, kto wygra 00:01:39.400 --> 00:01:41.140 zbliżające wybory? 00:01:42.370 --> 00:01:45.360 Tego pytania obawiam się najbardziej, to jest pytanie ulubione, które zadają dziennikarze. 00:01:46.790 --> 00:01:50.420 W przekonaniu opinii publicznej, w przekonaniu członków 00:01:50.430 --> 00:01:53.760 swojej rodziny, sąsiadów, przyjaciół, znajomych, studentów, 00:01:53.770 --> 00:01:54.740 powinienem wiedzieć. 00:01:55.120 --> 00:01:58.000 Natomiast, kiedy to pytanie pada, mówię bardzo szczerze, że 00:01:58.010 --> 00:02:01.550 gdyby dzisiaj o to zapytać jakiegokolwiek politologa 00:02:01.620 --> 00:02:05.180 z dorobkiem, z doświadczeniem, to na to pytanie nie udzieli odpowiedzi. 00:02:05.190 --> 00:02:08.840 Po pierwsze dlatego, że zostało jeszcze do końca kampanii 40 00:02:08.850 --> 00:02:12.700 kilka dni. Rzeczywistość polska, w tym również i ta kampanijna 00:02:12.710 --> 00:02:16.520 obecna uczy, że wydarzyć się mogą niewiarygodnie spektakularne 00:02:16.960 --> 00:02:20.600 sytuacje, które mogą mieć mniejszy, bądź też większy wpływ na 00:02:20.880 --> 00:02:21.860 wynik wyborów. 00:02:22.090 --> 00:02:27.060 Po drugie, bardzo trudno oszacować wynik wyborów, bo politycy 00:02:27.070 --> 00:02:31.700 w Polsce niezwykle często zaskakują nas nie do końca przemyślanymi 00:02:31.710 --> 00:02:33.040 decyzjami wyborczymi. 00:02:33.310 --> 00:02:36.160 Ja często studentom tłumaczę, że to nie jest problem polegający 00:02:36.170 --> 00:02:40.730 na tym, że my jesteśmy słabi metodologicznie, że politologia 00:02:40.740 --> 00:02:45.080 nie ma takich sposobów, za pomocą których można by udzielić 00:02:45.090 --> 00:02:46.020 odpowiedzi na to pytanie. 00:02:46.310 --> 00:02:50.100 My po prostu, nie jesteśmy w stanie przewidzieć często irracjonalnych 00:02:50.110 --> 00:02:53.220 działań, tak zwanych elit politycznych. I to jest drugi element, 00:02:53.230 --> 00:02:55.410 który powoduje, że trudno przewidzieć wynik wyborów. 00:02:55.590 --> 00:02:58.260 Wreszcie po trzecie, myślę, że główny problem polega również 00:02:58.270 --> 00:03:01.280 na tym, że do końca nie wiemy, jak zachowa się tak zwana opinia 00:03:01.290 --> 00:03:02.580 publiczna, wyborcy. 00:03:03.550 --> 00:03:07.220 To jest tak, że Pan rozumie procesy, które się odbywają, 00:03:07.230 --> 00:03:11.960 nie wiem, to opiera się Pan na tych sondażach, które są publikowane, 00:03:12.280 --> 00:03:15.440 na jakiś takich bardziej skomplikowanych diagnozach, które 00:03:15.450 --> 00:03:19.240 też są co czasami co jakiś czas publikowane, badaniach socjologicznych, 00:03:19.250 --> 00:03:22.460 nie wiem, danych GUS-u? Czy, nie wiem, jeździ Pan po Polsce co jakiś 00:03:22.470 --> 00:03:26.200 czas i słucha to tu, to tam, co mówi ta Polska A, B? 00:03:27.620 --> 00:03:31.920 Na pewno, głównym dla mnie źródłem pozyskiwania informacji, 00:03:31.930 --> 00:03:35.230 budowania prognoz są sondaże. Przy czym nie wszystkie. 00:03:35.270 --> 00:03:40.760 Myślę, że wszyscy zawodowcy mają sondażownie ulubione. Sondażownie 00:03:40.770 --> 00:03:42.300 są mniej i bardziej wiarygodne. 00:03:42.350 --> 00:03:46.080 Ja mam takie, którym jestem w stanie zaufać. I też od lat mówię 00:03:46.090 --> 00:03:49.000 studentom, że jeden sondaż absolutnie nie nadaje się do komentowania, 00:03:49.010 --> 00:03:51.680 że trzeba czekać i wyznaczać tendencję. 00:03:51.690 --> 00:03:55.310 One dopiero cokolwiek nam mówią.ale oczywiście bardzo chętnie 00:03:56.120 --> 00:03:59.000 nadstawiam przysłowiowego ucha, kiedy jestem w warzywniaku, 00:03:59.010 --> 00:04:03.100 kiedy jestem w sklepie i kiedy mam tylko możliwość posłuchania 00:04:03.110 --> 00:04:06.100 tego, co mówią zwykli ludzie, obywatele. 00:04:06.400 --> 00:04:09.180 Ich głos jest również istotny i ważny, bo de facto to oni będą 00:04:09.190 --> 00:04:12.020 kreowali i podejmowali decyzje wyborcze. 00:04:12.390 --> 00:04:15.970 Do tego dochodzi jeszcze jeden problem, wiarygodności na przykład 00:04:15.980 --> 00:04:19.150 sondaży. Bo sondaże są przeprowadzane różnymi metodami. 00:04:19.510 --> 00:04:23.110 Natomiast, nigdy nie mamy pewności, czy respondenci w sondażach 00:04:23.120 --> 00:04:26.600 odpowiadali zgodnie ze swoimi przekonaniami. 00:04:27.020 --> 00:04:30.610 Są znane w historii polityki takie sytuacje 00:04:30.620 --> 00:04:31.140 kiedy 00:04:32.460 --> 00:04:35.260 respondenci odpowiadali, bo poprawność 00:04:35.270 --> 00:04:39.920 polityczna nakazywała mówić to, co mówili. Ale też 00:04:39.930 --> 00:04:42.900 nigdy nie wiemy, jaka część tych, którzy udzielali na przykład 00:04:42.910 --> 00:04:46.340 odpowiedzi prawdziwych, pójdzie na wybory, a wszyscy wiemy, 00:04:46.540 --> 00:04:49.300 że w Polsce mamy bardzo poważny problem z frekwencją wyborczą. 00:04:49.370 --> 00:04:52.530 Ona też będzie wpływała na ostateczny wynik wyborów. 00:04:53.840 --> 00:04:57.540 A jak to jest z badaniami, które robią partie na bieżąco? Oni są tacy mądrzy, te partie i 00:04:57.550 --> 00:05:00.000 ci sztabowcy są tacy mądrzy, bo oni wszystko badają? 00:05:00.520 --> 00:05:03.870 Nie. Mam wrażenie, że badania, które przeprowadzają partie polityczne, 00:05:03.880 --> 00:05:06.680 to jest element PR-u, marketingu politycznego. 00:05:07.030 --> 00:05:10.840 Kiedy dzisiaj patrzę na badania, które robi partia, a to widzę 00:05:10.850 --> 00:05:14.820 w tych badaniach wynik tej partii zdecydowanie lepszy od badań 00:05:14.830 --> 00:05:19.660 ośrodków profesjonalnych. Kiedy robi badania partia dokładnie 00:05:19.670 --> 00:05:20.590 ten sam mechanizm. 00:05:20.690 --> 00:05:25.020 Ja osobiście tego typu badań nie biorę w istotny sposób pod uwagę 00:05:25.030 --> 00:05:29.190 i traktuje jako element PR-u politycznego. A w 2023 roku, 00:05:29.200 --> 00:05:32.640 w październiku tego roku, kto wygra wybory? Kto 00:05:32.650 --> 00:05:36.640 więcej obieca, kto przekona, że jest gwarantem czegoś, kto 00:05:36.650 --> 00:05:40.860 opowie jakąś nową historię, czy kto bardziej wyczuje nastroje, 00:05:40.930 --> 00:05:44.930 a kto może bardziej nastraszy? Wybory to emocje, marketing to emocje, 00:05:44.940 --> 00:05:49.560 kampania to emocje. I myślę, że tutaj już dzisiaj doskonale widać, 00:05:49.870 --> 00:05:54.490 że partie uderzają w ten element emocji, czyli strach, przerażenie, 00:05:54.570 --> 00:05:58.690 obawa, gwarancja poczucia bezpieczeństwa. 00:05:59.380 --> 00:06:04.810 Kto więcej zagwarantuje, kto więcej obieca, kto rozbudzi wyższy 00:06:04.820 --> 00:06:05.710 poziom emocji 00:06:06.110 --> 00:06:10.210 ten może odnieść sukces. Ale też na pytanie, wracając do pierwszego 00:06:10.220 --> 00:06:15.270 pytania, kto wygra wybory? Od kilkunastu tygodni 00:06:15.740 --> 00:06:18.650 Przewrotnie mówię studentom, że nieformalnym zwycięzcą kampanii 00:06:18.660 --> 00:06:21.060 wyborczej i tych wyborów może być Konfederacja. 00:06:21.250 --> 00:06:24.410 Dlaczego? Wszystkie sondaże, którymi ja dysponuję, w tym również 00:06:24.420 --> 00:06:28.520 te najświeższe, cieplutkie, niemalże jeszcze z wczoraj, wskazują 00:06:28.530 --> 00:06:33.920 na to, że żadna z tych dwóch stron, tej trwającej od dwóch dekad, 00:06:33.930 --> 00:06:37.230 potyczki politycznej nie uzyska wyniku, który dawałby tej 00:06:37.270 --> 00:06:41.020 stronie możliwość stworzenia samodzielnego rządu większościowego. 00:06:41.030 --> 00:06:46.700 A Leszek Miller lata temu mówił, że polityka to arytmetyka. 00:06:46.960 --> 00:06:50.000 I użył takiego powiedzenia, że w Sejmie najbardziej wpływową 00:06:50.010 --> 00:06:54.300 damą jest arytmetyka. I to prawda, żeby przejąć władzę, trzeba 00:06:54.310 --> 00:06:57.930 dysponować większością 231 głosów. 00:06:58.050 --> 00:07:00.380 Oczywiście, jest możliwość stworzenia rządu mniejszościowego, 00:07:00.390 --> 00:07:04.660 ale na sondaże, patrząc na sondaże, dnia dzisiejszego, ani 00:07:04.670 --> 00:07:08.680 PiS nie dysponuje taką możliwością, ani Koalicja Obywatelska 00:07:08.850 --> 00:07:12.580 nawet z pozostałymi partiami opozycyjnymi. A więc problem 00:07:12.590 --> 00:07:17.150 polega na tym, czy uda się temu, kto będzie podejmował próbę 00:07:17.490 --> 00:07:21.300 przejęcia bądź utrzymania władzy przekonać do rządzenia Konfederację. 00:07:21.340 --> 00:07:23.080 Na to pytanie nikt nie zna 00:07:23.090 --> 00:07:28.400 odpowiedzi. Koalicja Obywatelska z Konfederacją? To jest do wyobrażenia? To trudno 00:07:28.410 --> 00:07:29.270 sobie wyobrazić. 00:07:29.280 --> 00:07:31.660 Ale polska polityka zaskakiwała 00:07:31.730 --> 00:07:34.550 nas wielokrotnie, Pani redaktor. Gdybyśmy się spotkali 00:07:34.560 --> 00:07:37.810 w tym studio trzy tygodnie temu i gdybyśmy na przykład powiedzieli 00:07:37.820 --> 00:07:41.190 o Michale Kołodziejczaku na listach KO, to uśmiechnęlibyśmy 00:07:41.200 --> 00:07:44.540 się i byśmy powiedzieli: niemożliwe. Mówimy 00:07:44.550 --> 00:07:47.630 o rozwiązaniach czysto teoretycznych i dlatego mówię że tym 00:07:47.640 --> 00:07:51.380 nieformalnym zwycięzcą może być Konfederacja. Bo bez niej de 00:07:51.390 --> 00:07:55.410 facto żaden układ większościowy nie powstanie, a jeżeli Konfederacja 00:07:55.420 --> 00:08:00.730 nie będzie chciała podjąć współpracy ani z PiS-em, ani z Koalicją 00:08:00.740 --> 00:08:03.980 Obywatelską i pozostałymi partiami opozycyjnymi, to oznacza 00:08:03.990 --> 00:08:06.630 że w perspektywie trzech miesięcy odbędą się kolejne wybory. 00:08:07.010 --> 00:08:11.250 O co i o kogo idzie gra i bój w tych wyborach parlamentarnych? 00:08:11.260 --> 00:08:15.110 O jaką grupę społeczną? No bo nie o twarde elektoraty, ona chodzą 00:08:15.120 --> 00:08:17.730 do wyborów. Ich nie trzeba właściwie przekonywać, dla nich nie 00:08:17.740 --> 00:08:22.200 trzeba by kampanii robić. Szanowni Państwo, wybory to jest zawsze 00:08:22.450 --> 00:08:26.810 walka o niezdecydowanych. I walka, po pierwsze, o to, aby ich uruchomić 00:08:26.820 --> 00:08:30.830 i zmotywować, by w niedzielę poszli na wybory. A po drugie, by 00:08:30.840 --> 00:08:35.350 uznali, że warto oddać głos. I to są rzeczy istotne i ważne. 00:08:35.700 --> 00:08:39.530 I myślę, że w tych wyborach dokładnie jest tak samo. Twardym elektoratem 00:08:39.570 --> 00:08:43.770 nie wygrywa się wyborów, trzeba mieć zdolność przekonania 00:08:43.780 --> 00:08:46.930 do głosowania tych, którzy najczęściej zostają w domu, albo 00:08:46.940 --> 00:08:49.300 tych, którzy jeszcze dzisiaj nie wiedzą, na kogo głosować. 00:08:49.550 --> 00:08:54.530 Więc, walka o głosy tych niezdecydowanych, o ten swoisty 00:08:54.540 --> 00:08:56.230 rząd dusz będzie trwała 00:08:56.240 --> 00:08:57.630 myślę do samego końca. 00:08:59.180 --> 00:09:02.900 Ale to jest tak, że rządzący zawsze mają więcej argumentów? Wydaje się, że to są te argumenty, które 00:09:02.910 --> 00:09:05.080 dzisiaj zaczynają odgrywać kluczową, istotną rolę. 00:09:05.090 --> 00:09:07.940 Tym głównym argumentem jest argument bezpieczeństwa socjalnego, 00:09:07.950 --> 00:09:11.520 finansowego, bezpieczeństwa w szerokim rozumieniu tego słowa. 00:09:11.910 --> 00:09:16.720 Tym argumentem na pewno jest próba stworzenia przekonania, 00:09:16.730 --> 00:09:21.740 że jak zagłosujecie na nas, to nastąpi petryfikacja, czyli utrzymanie 00:09:21.990 --> 00:09:26.580 tych wszystkich zdobyczy socjalnych, które są udziałem obywateli 00:09:26.590 --> 00:09:30.700 od kilku lat. Opozycji przychodzi to z dużo większym trudem, 00:09:30.710 --> 00:09:34.020 a nawet jeżeli opozycja prezentuje tego typu opinie, to nie 00:09:34.030 --> 00:09:35.540 zawsze bywa wiarygodna. 00:09:35.790 --> 00:09:39.040 Zresztą, chcę powiedzieć, że dla mnie największą słabością 00:09:39.050 --> 00:09:43.480 opozycji, przepraszam, że trochę wchodzę w nowe zagadnienie, 00:09:43.750 --> 00:09:49.090 jest przede wszystkim deficyt programowy. Znaczy, widzę w wystąpieniach 00:09:49.100 --> 00:09:52.670 liderów opozycji olbrzymie ładunki emocji. 00:09:52.720 --> 00:09:54.860 A to dlatego Pan mówi, że wybory i kampania to emocje. 00:09:54.950 --> 00:09:58.000 No tak, ale jest 00:09:59.440 --> 00:10:02.600 chyba część wyborców, którzy oczekują na konkrety. 00:10:03.110 --> 00:10:06.850 Ja tych konkretów za dużo ani nie widzę, ani nie słyszę. 00:10:07.250 --> 00:10:10.060 Myślę, że gdybyśmy wyszli dzisiaj na ulicę Gdańska 00:10:10.070 --> 00:10:14.960 i gdybyśmy zapytali przechodniów o pięć haseł programowych 00:10:14.970 --> 00:10:18.280 PiS-u, a następnie to samo pytanie zadali w kontekście pięciu 00:10:18.290 --> 00:10:21.850 hasło programowych Platformy, czy szerzej opozycji, to myślę, 00:10:21.860 --> 00:10:28.400 że przeciętny gdańszczanin odpowiedziałby dużo bardziej 00:10:28.410 --> 00:10:30.420 przekonywująco, dużo więcej 00:10:30.430 --> 00:10:33.800 wiedziałby o obietnicach PiS-u niż Platformy Obywatelskiej. 00:10:35.260 --> 00:10:39.340 A referendum faktycznie zamiesza w tych wyborach? Referendum jest instrumentem, który powiem 00:10:39.350 --> 00:10:44.470 w ten sposób odpalono po to, żeby zmobilizować elektorat, który 00:10:44.480 --> 00:10:46.770 może dać PiS-owi utrzymanie się przy władzy. 00:10:47.450 --> 00:10:50.330 Mojej wątpliwości tutaj żadnej nie ma. 00:10:50.580 --> 00:10:51.460 00:10:53.220 --> 00:10:56.980 Referendum już jest 00:10:57.170 --> 00:10:59.980 powiedziałbym uwikłane w pewnego typu problemy polityczne. 00:11:00.230 --> 00:11:04.060 Kiedy dzisiaj słyszę i widzę lament opozycji, głównie polityków 00:11:04.070 --> 00:11:07.930 Platformy, którzy krzyczą, jak to referendum jest wikłane 00:11:07.940 --> 00:11:12.120 w walkę polityczną, to przepraszam, ale nie zapominajmy o wyborach 00:11:12.290 --> 00:11:16.120 prezydenckich, w których o reelekcję walczył Bronisław Komorowski. 00:11:16.130 --> 00:11:20.800 On też wtedy próbował stworzyć nieco wyższy ładunek 00:11:20.810 --> 00:11:24.320 szansy na utrzymanie się na tym stanowisku przy pomocy referendum, 00:11:24.330 --> 00:11:27.330 które skończyło się totalną klapą, bo frekwencja wyniosła 00:11:27.340 --> 00:11:28.120 gdzieś tam w okolicach, 00:11:28.130 --> 00:11:32.750 z tego, co pamiętam ośmiu procent. Więc, niestety bolączką referendum 00:11:32.760 --> 00:11:36.600 w Polsce jest, niestety, to, że mamy problem związany z tym że ono 00:11:36.610 --> 00:11:40.750 bywa wikłane w spór polityczny. I tym razem jest, niestety, dokładnie 00:11:40.760 --> 00:11:43.970 tak samo, ale powtarzam z mojego punktu widzenia nihil novi, 00:11:43.980 --> 00:11:46.570 nic nowego. Politolog zna się na systemie wyborczym. 00:11:46.580 --> 00:11:50.710 My mamy system liczenia głosów D'Hondta. Coś jest z tym systemem 00:11:50.720 --> 00:11:51.320 nie tak? 00:11:51.360 --> 00:11:53.310 Tak. Jest z tym systemem coś nie tak. 00:11:53.320 --> 00:11:56.170 No, ale nie ma woli politycznej, bo pamiętajmy, 00:11:56.180 --> 00:11:59.730 że metoda D'Hondta to jest reguła ustawowa, czyli wystarczyłoby 00:11:59.740 --> 00:12:02.810 zebrać większość, przekonać do tego Senat, a później głowę 00:12:02.820 --> 00:12:04.310 państwa i można to zmienić. 00:12:04.580 --> 00:12:07.650 Tyle tylko, że te dwie największe partie polityczne w Polsce 00:12:07.660 --> 00:12:11.730 toczą spór o tysiące rzeczy, natomiast metoda D'Hondta dla obu 00:12:11.740 --> 00:12:15.540 partii jest korzystna. I dlatego od wielu lat nie podejmuje się 00:12:15.550 --> 00:12:18.370 żadnych prób wprowadzenia jakichkolwiek zmian. 00:12:18.650 --> 00:12:21.970 Metoda D'Hondta to jest metoda, która generuje coś, co my politolodzy 00:12:21.980 --> 00:12:25.330 określamy mianem Efektu Mateusza. To jest takie zdanie wyrwane 00:12:25.340 --> 00:12:28.710 trochę z Ewangelii Świętego Mateusza, które brzmi: kto ma, temu 00:12:28.720 --> 00:12:32.810 będzie dane, kto zaś nie ma zabrane mu będzie. I dokładnie ta metoda 00:12:32.820 --> 00:12:36.530 tak oddziaływuje, że te partie, które uzyskują dobry, wysoki 00:12:36.540 --> 00:12:41.370 wynik wyborczy, trudno tu wskazać na jakiś precyzyjny próg 00:12:41.380 --> 00:12:45.570 procentowy, ale szacuje się, że od 15-20 procent 00:12:45.700 --> 00:12:48.750 ta metoda daje dodatkowe, tak zwane bonusowe mandaty. Natomiast, 00:12:48.760 --> 00:12:52.580 te dodatkowe bonusowe mandaty są przydzielane kosztem partii 00:12:52.590 --> 00:12:56.230 średnich, a przede wszystkim słabych. To jest pewna dysproporcja. 00:12:56.780 --> 00:13:01.430 A z tego można wysnuć wniosek, że nie ma sensu głosować na Trzecią Drogę w przypadku opozycji 00:13:01.440 --> 00:13:05.300 lub Lewicę, no nie wiem, albo na Konfederację i tylko jest sens 00:13:05.310 --> 00:13:07.810 głosowania na dwie partie. No nie, absolutnie nie chciałbym tego 00:13:07.820 --> 00:13:13.320 powiedzieć. Natomiast, na pewno dzięki metodzie D'Hondta Platforma 00:13:13.330 --> 00:13:18.740 Obywatelska i PiS, czy PiS i Platforma z metody D'Hondta skorzystają 00:13:18.750 --> 00:13:22.660 w dużo większym stopniu niż wszystkie pozostałe partie polityczne. 00:13:22.900 --> 00:13:25.080 Czy to Trzecia Droga czy Konfederacja. 00:13:25.270 --> 00:13:27.720 No, bo powtarzam, przy tym poziomie poparcia, na które dzisiaj 00:13:27.730 --> 00:13:28.860 wskazują sondaże 00:13:29.200 --> 00:13:34.500 metoda D'Hondta właściwie nie zadziała korzystnie na te średnie 00:13:34.510 --> 00:13:35.660 i mniejsze ugrupowania. 00:13:36.030 --> 00:13:40.290 Gdzieś przeczytałam w Wyborczej taką opinię, że PiS może w skali 00:13:40.300 --> 00:13:43.540 kraju zdobyć mniej głosów niż Koalicja Obywatelska, a posłów 00:13:43.550 --> 00:13:45.140 i tak będzie mieć więcej. 00:13:45.150 --> 00:13:47.690 Mamy system wyborczy spaczony do tego stopnia, że wyborcy w 00:13:47.700 --> 00:13:50.480 Warszawie powinni jeździć, głosować do Sulejówka albo Sochaczewa, 00:13:50.890 --> 00:13:55.320 bo tam ich głos może więcej. No tak, to są problemy, o których mówimy od lat. 00:13:55.330 --> 00:13:58.380 Natomiast, my politolodzy, socjologowie polityki, prawnicy, 00:13:58.390 --> 00:14:02.320 konstytucjonaliści, my jesteśmy tymi, którzy zabierają głos, 00:14:02.330 --> 00:14:03.820 który podnoszą pewne problemy. Natomiast, nie mamy mocy sprawczej. 00:14:05.240 --> 00:14:08.090 Nie jesteśmy podmiotami decyzyjnymi. 00:14:08.100 --> 00:14:09.430 My nie jesteśmy ustawodawcami. 00:14:09.570 --> 00:14:12.470 Rzeczywiście jest tak, ale to znowu Pani redaktor nic nowego. 00:14:12.780 --> 00:14:16.450 Gdybyśmy w tej chwili zachęcili naszych odbiorców, naszych 00:14:16.460 --> 00:14:20.090 widzów do sięgnięcia do danych Państwowej Komisji Wyborczej 00:14:20.100 --> 00:14:22.550 to w roku 2019 w wyborach do Sejmu 00:14:22.710 --> 00:14:26.970 dokładnie mechanizm był taki sam. Tak zwana koalicja 00:14:27.390 --> 00:14:29.970 prawicowa, bo wtedy mówiliśmy o koalicji prawicowej, 00:14:30.450 --> 00:14:34.920 uzyskała o kilkaset tysięcy głosów mniej niż wszystkie partie 00:14:34.930 --> 00:14:39.160 opozycyjne, nawet wyłączając z tego Konfederację. A mimo wszystko 00:14:39.170 --> 00:14:42.200 to koalicja prawicowa miała większość w Sejmie, a nie opozycja. 00:14:42.410 --> 00:14:46.580 No tak działa system D'Hondta, ale zapewniam, że aby szczegółowo 00:14:46.590 --> 00:14:50.690 wyjaśnić ten mechanizm, potrzebne są godziny, a nie minuty rozmowy. 00:14:52.130 --> 00:14:55.610 A Jarosław Kaczyński to lepiej, żeby startował z tego Świętokrzyskiego 00:14:55.620 --> 00:14:56.230 niż z Warszawy? 00:14:56.240 --> 00:14:57.290 To jest bardziej opłacalne? 00:14:57.300 --> 00:15:01.810 Wczoraj o tym rozmawiałem ze znajomymi. Z punktu widzenia marketingowego 00:15:01.820 --> 00:15:04.580 to oczywiście narracja opozycji jest oczywista. 00:15:04.690 --> 00:15:06.570 Ucieczka, strach, przerażenie. 00:15:07.280 --> 00:15:11.930 Natomiast, z punktu widzenia powiedziałbym pragmatycznego, 00:15:12.180 --> 00:15:15.130 ma to pewien istotny sens. I myślę, że żaden politolog, żaden 00:15:15.140 --> 00:15:18.580 specjalista od systemów wyborczych tego nie będzie dezawuował. 00:15:19.000 --> 00:15:23.310 Kaczyński w okręgu, w którym prawdopodobnie wystartuje, będzie 00:15:23.320 --> 00:15:26.350 bardzo silną lokomotywą wyborczą, co może się przełożyć na 00:15:26.360 --> 00:15:30.450 kilka dodatkowych mandatów. A pamiętajmy o tym, że w kontekście 00:15:30.460 --> 00:15:34.970 wyniku wyborów każdy mandat na wagę złota. Każdy. A on może wygenerować 00:15:34.980 --> 00:15:38.710 kilka dodatkowych. Więc, to ma pewien sens i to nie jest działanie, 00:15:39.220 --> 00:15:44.640 które uznałbym tylko jako ucieczka, rejterada przed Tuskiem 00:15:44.650 --> 00:15:45.170 w Warszawie. 00:15:45.180 --> 00:15:48.100 Kiedyś mówiło się o spadochroniarzach i to nie było takie zbyt dobre 00:15:48.160 --> 00:15:51.610 określenie, ale teraz właściwie to już chyba nikogo nie dziwi. 00:15:52.170 --> 00:15:55.460 Katarzyna Kotula z Gdańska, Agnieszka Dziemianowicz-Bąk z 00:15:55.470 --> 00:15:58.720 Gdyni. Piotr Ikonowicz podobno z Gdańska. Taka norma? Pani redaktor, 00:15:58.730 --> 00:16:02.320 prawo na to pozwala, ale myślę również, że my wyborcy mamy bardzo 00:16:02.330 --> 00:16:06.450 solidny oręż działania, bo moglibyśmy tego typu kandydatom 00:16:06.460 --> 00:16:07.140 mówić "good bye". 00:16:07.440 --> 00:16:10.830 Dziękujemy, my was nie znamy. Co wyście zrobili dla naszego regionu? 00:16:11.100 --> 00:16:13.700 Oczywiście, z punktu widzenia konstrukcji konstytucyjnej 00:16:13.710 --> 00:16:15.260 poseł jest reprezentantem 00:16:16.420 --> 00:16:19.790 swoich wyborców, reprezentuje naród i tak dalej. 00:16:19.950 --> 00:16:23.530 Niemniej jednak myślę, że sensownie byłoby głosować na ludzi, 00:16:23.540 --> 00:16:24.440 których kojarzymy, 00:16:24.450 --> 00:16:28.730 znamy, o których coś wiemy, którzy wykazali pewną aktywność 00:16:28.740 --> 00:16:31.110 na rzecz problemów regionalnych. 00:16:31.160 --> 00:16:34.070 Nigdy nie byłem zwolennikiem tego typu rozwiązań. 00:16:34.080 --> 00:16:36.620 One oczywiście są obecne w polskiej polityce od lat. 00:16:36.840 --> 00:16:41.290 Może wyjątkiem są tutaj wybory samorządowe, ale też nie mówimy 00:16:41.300 --> 00:16:44.250 o stanowiskach wójta, burmistrza, prezydenta, bo tu też tak 00:16:44.260 --> 00:16:45.560 zwanego domicylu nie ma. 00:16:45.570 --> 00:16:48.490 To jest domicyl, czyli powiązanie kandydata z ziemią, jak to 00:16:48.500 --> 00:16:51.450 się mówi, z pewnym obszarem. Ale to często wynika z tego, że na co dzień 00:16:51.460 --> 00:16:54.350 się nie interesujemy polityką, dostajemy kartę do głosowania, 00:16:54.360 --> 00:17:01.160 nie znamy do końca tych nazwisk. To ja odwrócę kota ogonem i powiem, no 00:17:01.170 --> 00:17:06.900 a co robią politycy, aby nas sobą i swoimi dokonaniami zainteresować? 00:17:07.230 --> 00:17:10.540 To jest bardzo istotne zagadnienie i zawsze studentom mówię 00:17:10.550 --> 00:17:13.640 pytając ich na przykład o nazwiska posłów, że trochę wstyd, 00:17:13.650 --> 00:17:17.180 że studenci politologii mają z tym problem, ale od razu staram 00:17:17.190 --> 00:17:19.810 się być adwokatem diabła i mówię, skąd macie wiedzieć? 00:17:20.070 --> 00:17:24.520 Mijają trzy, cztery lata kadencji, oni ci posłowie nie wykazali 00:17:24.530 --> 00:17:27.800 się często żadną aktywnością, nie organizują spotkań, nie 00:17:27.810 --> 00:17:29.920 próbują zdawać relacji z tego, czego dokonali 00:17:29.930 --> 00:17:33.740 na półmetku kampanii. Oni nagli nagle wyrastają niczym grzyby 00:17:33.750 --> 00:17:39.740 po deszczu z pączkami z kawą, herbatą, z ciastkiem, na dwa miesiące 00:17:39.750 --> 00:17:43.300 na miesiąc, przed wyborami i to ludzi najzwyczajniej irytuje, 00:17:43.310 --> 00:17:47.270 bo chyba większość z nas ma poczucie, że tu nie chodzi o nasze 00:17:47.280 --> 00:17:47.770 sprawy. 00:17:47.780 --> 00:17:49.070 Tu nie chodzi o dobro wspólne. 00:17:49.280 --> 00:17:50.540 Tu chodzi o klasyczny marketing. 00:17:50.550 --> 00:17:54.670 Tu chodzi klasycznie o przypomnienie o sobie i pozyskanie sympatii 00:17:54.680 --> 00:17:57.010 wyborcy. Po tych jesiennych wyborach parlamentarnych wiosną 00:17:57.020 --> 00:17:58.040 będą wybory samorządowe. 00:17:58.050 --> 00:18:02.430 To będą ciekawsze wybory? No myślę, że będą dosyć ciekawe wybory, 00:18:02.440 --> 00:18:07.490 bo w tych wyborach, po pierwsze, na te wybory będzie w istotny 00:18:07.500 --> 00:18:12.680 sposób oddziaływać pewnego rodzaju wynik wyborów jesiennych. 00:18:13.160 --> 00:18:17.110 To po pierwsze. Na pewno będzie łatwiej do tych wyborów samorządowych 00:18:17.120 --> 00:18:21.240 pójść zwycięzcy wyborów parlamentarnych. Po drugie, to będą 00:18:21.250 --> 00:18:26.560 fajne i ważne i ciekawe wybory, bo tak naprawdę w bardzo wielu 00:18:26.620 --> 00:18:31.080 przypadkach może się okazać, że obecni włodarze miast, czyli 00:18:31.120 --> 00:18:35.060 władza wykonawcza prezydenci, wójtowie, burmistrzowie mogą 00:18:35.070 --> 00:18:39.370 zasilić Sejm, mogą zdobyć mandaty parlamentarne. No i ciekawe 00:18:39.380 --> 00:18:43.320 dla mnie przynajmniej będzie to, jak poradzą sobie w tej potyczce 00:18:43.670 --> 00:18:45.060 ich potencjalni następcy. 00:18:45.070 --> 00:18:46.770 Czy to będzie poparcie podobne, 00:18:46.780 --> 00:18:49.880 czy to będzie poparcie na nieco wyższym, może niższym poziomie. 00:18:51.330 --> 00:18:54.260 Mamy w Sopocie taką sytuację, że Jacek 00:18:54.270 --> 00:18:57.450 Karnowski wybiera się do Sejmu. Ale w skali kraju myślę, że 00:18:57.460 --> 00:18:59.900 takich sytuacji będzie nieco więcej. 00:19:00.110 --> 00:19:04.790 Tak, na pewno to będą ciekawe wybory. No myślę, że byłoby jeszcze 00:19:04.800 --> 00:19:07.590 ciekawiej, gdyby na przykład udało się opozycji przejąć władzę. 00:19:07.950 --> 00:19:09.250 Nie wiem, czy tak się stanie. 00:19:09.480 --> 00:19:13.330 Natomiast, z punktu widzenia politologicznego, no to by było 00:19:13.340 --> 00:19:18.110 mega ciekawe, bo nagle sprawdzilibyśmy, czy ten sukces opozycji 00:19:18.120 --> 00:19:20.780 w wyborach parlamentarnych przełoży się na sukces opozycji 00:19:21.000 --> 00:19:22.140 w wyborach samorządowych. 00:19:22.370 --> 00:19:25.890 A Pan, panie doktorze został politologiem z miłości do polityki? 00:19:25.900 --> 00:19:29.770 Czy można kochać politykę, czy raczej się fascynować tymi procesami, 00:19:29.960 --> 00:19:33.970 a nie brzydzić polityką, jak mówią niektórzy? Chyba z miłości. 00:19:34.570 --> 00:19:37.530 Mama opowiada mi, że kiedy byłem małym chłopcem, a byłem kiedyś 00:19:37.540 --> 00:19:43.840 małym chłopcem, to nie do końca siadamy przed telewizorem o 00:19:43.850 --> 00:19:47.660 godzinie 19.00, miektórzy pamiętają, że w telewizji 00:19:47.670 --> 00:19:49.960 publicznej o tej godzinie leciała Dobranocka. 00:19:50.340 --> 00:19:53.420 Ja nie zawsze oglądałem Dobranocki, natomiast zawsze siadałem 00:19:53.750 --> 00:19:56.280 przed telewizorem o godzinie 19.30, 00:19:56.600 --> 00:20:00.900 a jak nauczyłem się pisać, to mama kupiła mi zeszyt i sobie notowałem 00:20:00.910 --> 00:20:04.520 najważniejsze informacje, które wówczas pojawiały się wtedy, 00:20:04.530 --> 00:20:07.020 jeszcze przepraszam, w Dzienniku Telewizyjnym. Wiedziałem 00:20:07.030 --> 00:20:09.920 kto jest prezydentem Stanów Zjednoczonych, kto jest kanclerzem 00:20:09.930 --> 00:20:15.220 Niemiec i tak dalej. I to chyba było jakieś już od dziecka wysokie 00:20:15.230 --> 00:20:18.420 zainteresowanie procesami politycznymi. Nigdy nie myślałem, 00:20:18.430 --> 00:20:21.410 nigdy nie dopuszczałem myśli by zostać politykiem w rozumieniu 00:20:21.830 --> 00:20:25.580 aktywności, w rozumieniu podmiotowym. Mnie interesują 00:20:25.590 --> 00:20:31.630 fascynują mechanizmy, strategie. To wszystko, co 00:20:31.670 --> 00:20:36.440 powoduje, że próbuję odpowiadać na pytania, na które nie zawsze 00:20:36.450 --> 00:20:37.180 łatwo odpowiedzieć. 00:20:37.190 --> 00:20:38.360 Na przykład, kto wygra wybory. 00:20:39.060 --> 00:20:44.100 Ale teraz coraz trudniejsze są te odpowiedzi, bo dużo zmiennych? Tak. Coraz 00:20:44.110 --> 00:20:46.700 trudniej, ale przez to jest coraz bardziej ciekawie. 00:20:46.710 --> 00:20:51.920 No myślę, że byłoby bardzo nudno, gdyby nagle polska rzeczywistość 00:20:51.930 --> 00:20:52.960 polityczna była łatwa, 00:20:52.970 --> 00:20:56.160 prosta w diagnozie, przewidywalna, gdyby wszystko działo się 00:20:56.170 --> 00:20:59.680 w sposób uporządkowany. A niektórzy moi znajomi mówią, jak 00:20:59.690 --> 00:21:03.340 my tobie zazdrościmy, bo każdy dzień przynosi nowe sytuacje, 00:21:03.350 --> 00:21:06.660 których nikt nie jest w stanie przewidzieć. A czy tak się trochę zrobiło 00:21:06.670 --> 00:21:09.660 z politologami, tak trochę jak z dziennikarzami, że się część 00:21:09.710 --> 00:21:12.820 jakby trochę poustawiało, tak po jakiejś określonej stronie? 00:21:13.230 --> 00:21:17.630 Są eksperci od tej strony i od tej strony, że symetrystą się nie jest, 00:21:17.670 --> 00:21:21.100 to niepopularne jest teraz bycie symetrystą. 00:21:21.110 --> 00:21:26.120 Po pierwsze, politolodzy z natury rzeczy mają nierzadko bliski 00:21:26.160 --> 00:21:28.550 kontakt z politykami. 00:21:28.850 --> 00:21:32.120 Spotykamy się towarzysko, często to są w moim przypadku. 00:21:32.130 --> 00:21:36.100 ja mogę powiedzieć o sobie, byli studenci, to są ludzie, których 00:21:36.110 --> 00:21:40.140 spotykam na różnych szkoleniach, na różnych imprezach, na 00:21:40.150 --> 00:21:43.060 debatach, chociażby, które prowadziłem i będę prowadził. 00:21:43.430 --> 00:21:48.930 Więc, znamy się. I są takie sytuacje, kiedy niektórym politolog 00:21:48.940 --> 00:21:51.700 politycy składają bardzo intratne propozycje. 00:21:51.750 --> 00:21:53.970 No właśnie, pomagają też w kampanii, prawda? 00:21:54.010 --> 00:21:56.700 Ja też miałem takie propozycje, nawet nie tylko prowadzenia 00:21:56.710 --> 00:22:00.100 kampanii. W tym nie widziałbym nic złego, od tego jesteśmy, żeby 00:22:00.320 --> 00:22:03.340 swoją wiedzę teoretyczną przekładać na praktykę polityczną. 00:22:03.610 --> 00:22:06.420 Natomiast, to są często propozycje aktywności politycznej, 00:22:06.720 --> 00:22:08.460 czyli: 00:22:08.470 --> 00:22:13.340 zrób ten krok i przejdź od komentowania do bycia w polityce. I 00:22:13.350 --> 00:22:18.190 są tacy, jak ja, którzy zawsze skutecznie mówili - dziękuję, 00:22:18.310 --> 00:22:22.380 choć były to często propozycje niezwykle interesujące i niełatwo 00:22:22.390 --> 00:22:25.070 było od razu powiedzieć - nie, dziękuję. 00:22:25.490 --> 00:22:29.920 No i są tacy, którzy przechodzą tę granicę, która w mojej opinii 00:22:29.930 --> 00:22:33.200 jest dosyć ryzykowna i niebezpieczna, bo kiedy próbuje się 00:22:33.210 --> 00:22:37.230 wrócić do aktywności naukowej, eksperckiej, politologicznej, 00:22:37.530 --> 00:22:41.120 to myślę, że obserwatorzy nigdy nie mają pewności, czy opinie 00:22:41.130 --> 00:22:41.960 są opiniami 00:22:43.770 --> 00:22:44.840 politycznymi. 00:22:45.090 --> 00:22:46.680 I to jest tak, jak Pani była łaskawa powiedzieć, 00:22:46.690 --> 00:22:48.620 chyba jednak pewna utrata wiarygodności. 00:22:48.770 --> 00:22:50.300 No, ale jesteśmy wolnymi ludźmi. 00:22:50.310 --> 00:22:53.240 Każdy kreuje swój los. Już tak 00:22:53.250 --> 00:22:55.870 na koniec. Sporo osób wciąż jednak nie głosuje. 00:22:56.350 --> 00:23:01.460 Dlaczego tak jest? Bo jest im wszystko jedno, kto rządzi, czy 00:23:01.470 --> 00:23:04.740 politycy im niczego nie obiecują, albo nie 00:23:05.460 --> 00:23:07.750 politycy są do niczego niepotrzebni? 00:23:07.760 --> 00:23:11.480 Jest bardzo wiele powodów, dla których ludzie nie chodzą na wybory. 00:23:11.520 --> 00:23:16.150 Zajmujemy się tym od dobrych kilkunastu lat. I myślę, że 00:23:16.160 --> 00:23:18.330 po pierwsze, to jest niewiara w siłę swojego głosu. 00:23:18.660 --> 00:23:22.410 Mój głos to jeden głos. Co ten jeden głos wpłynie na sprawy publiczne? 00:23:22.480 --> 00:23:26.390 Mówią tak niektórzy. Inni zadają pytanie, po co mam głosować, 00:23:26.400 --> 00:23:29.470 skoro kampania to jedno, a rzeczywistość powyborcza to coś 00:23:29.480 --> 00:23:33.350 zupełnie innego. Czyli, nie jestem tą naiwną, tym naiwnym, nie 00:23:33.360 --> 00:23:38.110 dam się oszukać, nabrać. Tak, ja jestem rozumny, świadomy, nie 00:23:38.120 --> 00:23:40.170 pójdę na wybory, bo to i tak niczego nie zmienia. 00:23:40.510 --> 00:23:43.270 Wreszcie są i tacy Pani redaktor, którzy nie mają na kogo głosować. 00:23:43.280 --> 00:23:45.710 To się wydaje naprawdę często mało prawdopodobne. 00:23:45.720 --> 00:23:49.230 A nie chce tylko głosować przeciwko? Ok, ale każde wybory to 00:23:49.240 --> 00:23:52.380 proszę zwrócić uwagę nowy projekt polityczny. Był Palikot, 00:23:52.390 --> 00:23:54.280 był Kukiz, teraz jest Hołownia. 00:23:54.770 --> 00:23:58.350 Nie jest tak, że w Polsce nie pojawiają się nowe projekty polityczne. 00:23:58.360 --> 00:24:02.340 One się pojawiają, a mimo wszystko jest grupa licząca często 00:24:02.350 --> 00:24:04.760 do 20 procent, która nie idzie na wybory i w badaniach 00:24:04.770 --> 00:24:10.260 odpowiada: bo nie mamy na kogo głosować. Wreszcie, są i tacy, którzy 00:24:10.270 --> 00:24:14.440 nie idą na wybory, bo pozostanie w domu, czyli to tak zwane "głosowanie 00:24:14.450 --> 00:24:17.590 nogami" to jest nic innego, jak pokazanie nawet nie żółtej, czerwonej 00:24:17.600 --> 00:24:21.940 kartki całej klasie politycznej. To są te najbardziej istotne 00:24:21.950 --> 00:24:26.340 powody. I są powody nieco mniej istotne. No Pani redaktor, no dla 00:24:26.350 --> 00:24:28.700 niektórych ludzi niedziela jest jedynym dniem wolnym od pracy. 00:24:28.790 --> 00:24:32.400 I czasem lenistwo zwycięża, czyli śpimy trochę dłużej, później 00:24:32.410 --> 00:24:36.420 do 14.00 w piżamie, a później dylemat czy iść do tej 00:24:36.430 --> 00:24:38.910 komisji, czy nie. Dla innych to jest odległość. 00:24:39.580 --> 00:24:42.710 Nie zapominajmy, my w dużych miastach zapominamy o tym, że nie 00:24:42.720 --> 00:24:45.530 każdy ma do lokalu wyborczego przysłowiowe pięć minut. 00:24:46.010 --> 00:24:48.950 Czasem trzeba pokonać odległość 5,10,15 00:24:48.960 --> 00:24:51.520 kilometrów. Do tego dochodzi aspekt pogodowy. 00:24:51.600 --> 00:24:54.810 Czy to deszcz ulewa czy słońce. 00:24:55.100 --> 00:24:56.630 To również na to wpływa. 00:24:56.970 --> 00:24:59.910 No i na założywszy na siebie te trzy elementy 00:24:59.920 --> 00:25:02.410 nagle okazuje się, że to jest problem. 00:25:02.670 --> 00:25:06.330 Nie udaje nam się w Polsce przekonać polityków, bo to są względy 00:25:06.340 --> 00:25:09.810 polityczne, dlatego by polski system wyborczy uczynić nieco 00:25:09.820 --> 00:25:12.910 bardziej nowoczesnym, nieco bardziej przyjaznym wyborcom. 00:25:13.400 --> 00:25:16.340 Przez lata toczyliśmy walkę o głosowanie korespondencyjne. 00:25:17.070 --> 00:25:22.270 Ono było zastosowane w 2011 roku, w 2015, 00:25:22.280 --> 00:25:25.110 wszyscy mogli głosować. Później PiS od tego 00:25:25.120 --> 00:25:25.620 odszedł. 00:25:25.690 --> 00:25:28.540 Później, pamiętamy słynny rok 2020, kiedy 00:25:28.550 --> 00:25:31.440 ci, którzy krytykowali wcześniej, uznali to rozwiązanie za 00:25:31.450 --> 00:25:32.030 znakomite. 00:25:32.780 --> 00:25:35.350 Dzisiaj głosowanie korespondencyjne dotyczy tak naprawdę 00:25:35.360 --> 00:25:38.830 trzech grup, czyli ludzi niepełnosprawnych, powyżej 60 00:25:38.840 --> 00:25:39.340 roku życia - 00:25:39.350 --> 00:25:42.140 to jest druga grupa. I trzecia tych, którzy są akurat w izolacji. 00:25:42.580 --> 00:25:47.050 Natomiast, czy Pani czy ja, my nie możemy zagłosować korespondencyjnie. 00:25:47.270 --> 00:25:50.330 Ale kiedy opowiadam o tym studentom, to dla studentów głosowanie 00:25:50.340 --> 00:25:53.170 korespondencyjne, to nie jest żadne świetne rozwiązanie. 00:25:53.180 --> 00:25:56.720 Studenci pytają o jedno: kiedy dogonimy świat 00:25:56.730 --> 00:25:59.630 w kontekście e-votingu. I to jest rzeczywiście istotne 00:25:59.640 --> 00:26:03.670 pytanie. W wielu krajach współczesnego świata głosowanie polega 00:26:03.680 --> 00:26:07.290 na tym, że wyciąga się telefon komórkowy z kieszeni, loguje 00:26:07.300 --> 00:26:13.550 się na określoną stronę i oddaje się głos. Profil zaufany przez bank, prawda? Proste, łatwe, skuteczne. 00:26:13.860 --> 00:26:17.040 No tak, ale ktoś, gdyby dzisiaj teoretyzując, oczywiście, 00:26:17.050 --> 00:26:19.940 wprowadził to rozwiązanie, ktoś by na tym zyskał, ktoś by stracił. 00:26:20.190 --> 00:26:24.500 I to jest powód, że ktoś, kto ma większość, nie dopuszcza w sposób 00:26:24.510 --> 00:26:27.800 oczywisty i pragmatyczny implementowania tego rozwiązania. 00:26:28.080 --> 00:26:31.390 No, jeszcze trochę wody musi upłynąć. Pewnie tak, chociaż ja mam 00:26:31.400 --> 00:26:34.440 taką nadzieję, że przed e-votingiem nie uciekniemy. 00:26:34.760 --> 00:26:36.020 Dziękuję bardzo za tę rozmowę. 00:26:36.190 --> 00:26:39.060 Dziękuję również do usłyszenia i do zobaczenia proszę, zapraszam 00:26:39.070 --> 00:26:42.940 do oglądania podcastów, Jestem z Gdańska także tego z doktorem 00:26:42.950 --> 00:26:46.040 Jarosławem o chem, z politologiem z Uniwersytetu Gdańskiego, 00:26:46.050 --> 00:26:47.540 do zobaczenia i do usłyszenia. 00:26:48.380 --> 00:26:48.930 Do widzenia.