WEBVTT

00:00:01.010 --> 00:00:06.600
Po raz 24. powitać Państwa na spotkaniu Wydziału

00:00:06.610 --> 00:00:08.100
Spraw Fundamentalnych.

00:00:08.970 --> 00:00:12.680
A żeby z wejściem zawsze były brawa, to prosimy. Krzysztof Niedałtowski,

00:00:12.690 --> 00:00:14.780
Lech Majewski.

00:00:21.210 --> 00:00:24.670
To już 24. spotkanie z tego cyklu. Dzisiaj

00:00:24.910 --> 00:00:27.620
przed spotkaniem z Panami policzyłam, że to już

00:00:27.630 --> 00:00:29.380
23. spotkania są za nami,

00:00:29.390 --> 00:00:32.390
to jest 24. Drodzy Państwo,

00:00:33.270 --> 00:00:38.260
szkoda waszego czasu, ja się bardzo cieszę z tak licznej obecności

00:00:38.270 --> 00:00:41.920
i zapraszam na kolejne spotkania, a dzisiejszy wieczór już

00:00:41.930 --> 00:00:43.670
przekazuje w ręce obu Panów.

00:00:43.900 --> 00:00:46.780
Pan Krzysztof Niedałtowski i Lech Majewski.

00:00:52.840 --> 00:00:55.400
Dziękujemy bardzo gospodarzom.

00:00:56.060 --> 00:01:00.160
Aż trudno uwierzyć, że to już 24. raz naprawdę.

00:01:02.140 --> 00:01:02.810
Proszę.

00:01:03.770 --> 00:01:07.290
Może to już trochę... ale to fantastycznie, że ta formuła się

00:01:07.300 --> 00:01:12.970
rozwija, że ciągle mamy wspaniałych gości i Państwo przychodzicie

00:01:12.980 --> 00:01:13.640
wiernie.

00:01:14.480 --> 00:01:16.770
Trochę nowych twarzy widzę, bardzo się cieszę.

00:01:18.220 --> 00:01:21.440
Witamy wśród nas Pana Lecha Majewskiego, którego pewnie za

00:01:21.450 --> 00:01:23.160
mocno przedstawiać nie trzeba, bo

00:01:23.980 --> 00:01:27.100
jest znany nam. W Polsce

00:01:27.110 --> 00:01:31.160
pewnie, głównie... proszę mnie poprawić, jeśli się mylę, ale pod

00:01:31.170 --> 00:01:34.380
szyldem reżyser, a przecież jest jeszcze

00:01:35.450 --> 00:01:38.560
I scenarzystą i poetą i malarzem.

00:01:39.140 --> 00:01:44.450
Artystą Performatywnym pewnie tak można powiedzieć i pewnie

00:01:44.460 --> 00:01:46.670
tych afiliacji byłoby znacznie więcej

00:01:47.620 --> 00:01:48.380


00:01:49.840 --> 00:01:55.240
i może spróbujmy zacząć tak troszkę chronologicznie od malarstwa,

00:01:55.250 --> 00:01:56.250
bo przecież

00:01:56.950 --> 00:01:59.430
zaczynał Pan swoją edukację od

00:02:00.490 --> 00:02:02.170
Sztuk Pięknych, prawda?

00:02:04.750 --> 00:02:09.430
Właściwie zaczynałem od poezji, poezji i malarstwa

00:02:10.240 --> 00:02:13.680
i w dalszym ciągu uważam się głównie za poetę i malarza,

00:02:14.000 --> 00:02:16.240
także nic się nie zmieniło.

00:02:16.250 --> 00:02:17.400
Zmieniły się

00:02:17.490 --> 00:02:19.760
powiedzmy sobie środki wyrazu.

00:02:19.770 --> 00:02:20.740
Niemniej jednak

00:02:21.730 --> 00:02:22.260


00:02:23.700 --> 00:02:27.620
ja mam długą historię z tym malarstwem, bo ja zostałem zafascynowany

00:02:27.630 --> 00:02:30.780
i jeździłem do mojego wujka do Wenecji

00:02:31.940 --> 00:02:37.640
z ponurych Katowic, takich gdzie wisiały gigantyczne portrety

00:02:38.230 --> 00:02:39.640
Gomułki, a potem

00:02:40.700 --> 00:02:42.010
Gierka

00:02:43.020 --> 00:02:43.580
takie

00:02:44.570 --> 00:02:50.920
40m kwadratowych... Dobre malarstwo.

00:02:50.930 --> 00:02:56.100
Tak, my zapomnieliśmy o tych pięknych portretach już trochę,

00:02:56.650 --> 00:03:01.560
a potem jechałem do wujka do Wenecji i widziałem to inne malarstwo,

00:03:01.570 --> 00:03:02.060
więc

00:03:03.280 --> 00:03:05.520
o wiele gorsze,

00:03:06.470 --> 00:03:07.720
przekoloryzowane

00:03:10.330 --> 00:03:13.720
i się zaczęło, zaczęła się taka miłość do Wenecji, do

00:03:13.730 --> 00:03:15.010
historii Wenecji.

00:03:16.030 --> 00:03:16.560


00:03:18.000 --> 00:03:20.610
W pierwszej dziewczynie zakochałem się w Wenecji,

00:03:21.670 --> 00:03:25.560
pierwszy pocałunek w Wenecji. Pytają ludzie: Czy we Włoszce 

00:03:25.570 --> 00:03:26.960
się Pan zakochał?

00:03:26.970 --> 00:03:31.580
Tak, oczywiście w wenecjance, do tej pory mam problemy z

00:03:31.590 --> 00:03:36.350
włoskim, bo wykładam na Akademii Sztuk Pięknych w Rzymie.

00:03:37.090 --> 00:03:41.310
Ponieważ mój pierwszy język był Veneto, a oni mówią tak ciężkim...

00:03:42.140 --> 00:03:43.090
Przykładowo,

00:03:44.340 --> 00:03:46.410
"Jan Paweł" to jest "Giovanni Paolo",

00:03:47.190 --> 00:03:49.320
a po Wenecku to jest "Zani Polo".

00:03:51.490 --> 00:03:53.910
Jak się powie tak do Włocha to nie wie o co chodzi.

00:03:53.920 --> 00:03:55.750
To tak jakby ktoś po kaszubsku mówił.

00:03:55.760 --> 00:03:56.020


00:03:57.170 --> 00:03:57.840


00:03:59.280 --> 00:04:03.120
Ten ciężar weneckiego mi czasami przeszkadza, bo zapędzam

00:04:03.130 --> 00:04:05.330
się po wenecku, a tu trzeba po włosku.

00:04:07.300 --> 00:04:09.920
Tak, tak, to była taka Wenecja.

00:04:11.490 --> 00:04:13.690
umierająca, to była taka Wenecja

00:04:13.700 --> 00:04:14.150
gdzie

00:04:16.030 --> 00:04:19.000
bramy do tych pałaców były wyżarte przez wodę.

00:04:19.010 --> 00:04:21.740
Ona tam wchodziła, te bramy

00:04:21.750 --> 00:04:25.880
to mi przypominały jakiegoś potwora, który tam mlaszcze i

00:04:25.890 --> 00:04:27.230
połyka tą wodę.

00:04:30.160 --> 00:04:33.780
Potem przyszła ta straszna powódź 64. roku

00:04:34.240 --> 00:04:36.830
i odtąd zaczęła się taka odbudowa Wenecji,

00:04:36.840 --> 00:04:39.580
to taka gentryfikacja tej Wenecji.

00:04:40.620 --> 00:04:45.390
Natomiast tak, myśmy się włamywali do pałacu, te pałace

00:04:45.640 --> 00:04:47.230
byle jak były zabezpieczone.

00:04:47.240 --> 00:04:48.500
Myśmy grali w kulki

00:04:49.330 --> 00:04:54.240
po tych posadzkach, które były powyginane w niesamowity sposób.

00:04:56.350 --> 00:04:59.550
Nikt sobie tego nie jest w stanie wyobrazić, ale to jest jakieś...

00:04:59.930 --> 00:05:02.920
ta Wenecja od każdej strony jest pewnego rodzaju fenomenem,

00:05:02.930 --> 00:05:03.400
ponieważ

00:05:04.930 --> 00:05:08.100
między innymi to powyginanie posadzek, które wydawało się...

00:05:08.110 --> 00:05:11.660
jak mogą posadzki tworzyć takie wzgórki?

00:05:11.670 --> 00:05:12.690
Myśmy grali tymi

00:05:13.430 --> 00:05:15.310
szklanymi kulkami z Murano,

00:05:16.050 --> 00:05:20.170
bawili się w tych opuszczonych pałacach,

00:05:21.360 --> 00:05:25.200
a to polega na tym, że wszystkie te budynki przecież z litego

00:05:25.210 --> 00:05:27.720
marmuru, z ciężkiego kamienia

00:05:28.410 --> 00:05:31.180
wszystkie one stoją na wodzie tak naprawdę

00:05:32.290 --> 00:05:36.240
i nie ma tam żadnego fundamentu, jakby ktoś tak przepiłował

00:05:36.280 --> 00:05:38.290
trochę tą Wenecję w dół

00:05:39.190 --> 00:05:43.410
to same te budynki stoją na palach,

00:05:44.460 --> 00:05:46.920
które są wbite w taką glinianą...

00:05:46.960 --> 00:05:52.950
niektóre te pale mają po kilkanaście metrów długości i są bardzo

00:05:52.960 --> 00:05:53.690
gęste

00:05:54.740 --> 00:05:57.480
i te pale są wbite w taką

00:05:59.080 --> 00:06:05.110
gliniastą skorupę, którą nazywają "caranto" a ta skorupa

00:06:05.120 --> 00:06:11.230
z kolei otacza taki pęcherz słodkiej wody pod tym.

00:06:11.680 --> 00:06:13.600
Czyli jest słodka woda,

00:06:14.060 --> 00:06:16.990
na tym jest skorupa, w którą wbite są pale,

00:06:17.000 --> 00:06:21.780
na tym stoją pałace, więc to jest niewyobrażalne w ogóle.

00:06:23.480 --> 00:06:25.050
Gdy przygotowywałem się do

00:06:25.750 --> 00:06:26.480
filmu

00:06:27.210 --> 00:06:28.800
"Ogród Rozkoszy Ziemskich",

00:06:29.400 --> 00:06:31.030
tam bohater skacze z Ponte Rialto.

00:06:32.900 --> 00:06:35.000
To jest wysoki punkt

00:06:35.730 --> 00:06:40.630
i żeby bezpieczny był ten skok, to oczywiście kaskader wykonywał

00:06:40.640 --> 00:06:41.250
ten skok.

00:06:42.530 --> 00:06:43.230
To

00:06:45.290 --> 00:06:46.260
policja

00:06:47.750 --> 00:06:52.270
o świcie zabezpieczyła, żeby nikt tam nie przepływał w tym czasie,

00:06:53.230 --> 00:06:56.380
a ja dostąpiłem tego niezwykłego,

00:06:57.190 --> 00:07:01.390
można powiedzieć unikalnego doświadczenia, że zanurzyłem

00:07:01.400 --> 00:07:04.500
się razem z płetwonurkami, bo oni przeczesywali czy

00:07:05.120 --> 00:07:08.070
kaskader skacząc z mostu, nie nabije się na

00:07:08.870 --> 00:07:09.780
jakiś kij

00:07:09.790 --> 00:07:13.070
czy... ludzie wyrzucają różne rzeczy z mostu

00:07:14.170 --> 00:07:18.530
i nie wiadomo, ktoś przyjdzie w nocy coś wyrzuci, ten skoczy i..

00:07:20.670 --> 00:07:23.340
Więc jak oni przeczesywali

00:07:23.950 --> 00:07:27.060
tę dno pod tym punktem szczytowym

00:07:27.910 --> 00:07:30.480
mostu to ja podpłynąłem do.

00:07:31.220 --> 00:07:35.010
wybrzeża i ukazał mi się oczom taki las

00:07:35.610 --> 00:07:37.740
na których te budynki to szok.

00:07:38.390 --> 00:07:42.340
Po prostu można... na ogół jest tak gęsto, że nie można, ale są

00:07:42.650 --> 00:07:46.750
miejsca, gdzie można wpłynąć do środka i tak jakbyśmy płynęli

00:07:47.580 --> 00:07:48.170
w lesie.

00:07:49.120 --> 00:07:54.410
Długa opowieść właściwie na pytanie o malarstwo i o poezję.

00:07:55.420 --> 00:07:59.130
Dla mnie szokiem było wyjeżdżając z tych brutalnych

00:07:59.140 --> 00:08:02.390
Katowic, można powiedzieć... Ze Stalinogrodu nawet. 

00:08:02.630 --> 00:08:06.300
Ja się urodziłem w Stalinogrodzie, bo tak Gustaw Morcinek zaproponował

00:08:07.550 --> 00:08:09.110
żeby przemianować

00:08:10.040 --> 00:08:12.570
na cześć Stalina, który już umarł

00:08:13.820 --> 00:08:14.430
żeby

00:08:15.060 --> 00:08:20.210
Katowice były Stalinogrodem, a województwo katowickie znaczy

00:08:20.580 --> 00:08:24.380
się tak wtedy nazywało, żeby była województwem stalinogrodzkim.

00:08:26.230 --> 00:08:27.150
Szokujące.

00:08:28.200 --> 00:08:32.040
Ale miał Pan szczęście, bo Wenecja nie była tak łatwo dostępna

00:08:32.050 --> 00:08:36.980
dla młodzieńców z PRL'u a to chyba rodzinna koneksja była jakaś?

00:08:36.990 --> 00:08:42.840
Że właśnie wujek... Wujek był w Armii Andersa i został

00:08:42.850 --> 00:08:48.130
ranny w po II Wojnie Światowej i zaopiekowała się

00:08:48.140 --> 00:08:51.900
nim taka arystokratka z Mediolanu, która...

00:08:52.650 --> 00:08:56.740
dziewczyny były wolontariuszkami Czerwonego Krzyża

00:08:57.560 --> 00:09:00.860
i mój wujek był takim przystojnym dżentelmenem i ona się w

00:09:00.870 --> 00:09:03.490
nim bardzo zakochana, on w niej.

00:09:04.670 --> 00:09:09.220
Już wujek został w Mediolanie nazywał się Jarosław Sandelewski,

00:09:09.850 --> 00:09:14.700
pisał recenzję z La Scali do Corriere Della Sera

00:09:15.720 --> 00:09:18.790
i napisał trzy takie monografie

00:09:19.770 --> 00:09:22.920
największych włoskich kompozytorów operowych.

00:09:23.780 --> 00:09:28.710
Periego, Pucciniego, Rossiniego i one stanowią taki standard.

00:09:28.720 --> 00:09:33.230
można powiedzieć, bo często rodzina wujka dostaje tantiemy,

00:09:33.240 --> 00:09:36.730
bo różne produkcje operowe

00:09:36.820 --> 00:09:40.920
jak do tego jest publikowany katalog, to używają właśnie

00:09:41.520 --> 00:09:42.940
tych tekstów wujka.

00:09:45.510 --> 00:09:47.890
Ponieważ on uczył w Wenecji,

00:09:48.870 --> 00:09:53.390
a mieszka w Mediolanie to do tej biednej części rodziny czy do

00:09:53.400 --> 00:09:54.120
nas mówił,

00:09:54.740 --> 00:09:59.470
do mojej mamy: "Weź Leszka i jest akademickie mieszkanie,

00:09:59.480 --> 00:10:02.730
możecie tam mieszkać". Zostawia jakieś pieniądze.

00:10:03.740 --> 00:10:06.620
i mogliśmy sobie pozwolić na to, żebym ja

00:10:08.000 --> 00:10:09.780
oglądał starych mistrzów.

00:10:11.040 --> 00:10:12.030
Właśnie wiem, że

00:10:13.480 --> 00:10:17.330
Girogione zrobił chyba największe wrażenie i to był początek też wchodzenia

00:10:17.340 --> 00:10:20.970
w obrazy i trochę o tym za chwilę pewnie porozmawiamy, ale

00:10:21.770 --> 00:10:25.270
ten Giorgione do dzisiaj pewnie zaprasza do tej "Burzy".

00:10:26.410 --> 00:10:30.500
Tak, "Burza" Giorgiona malutki obrazek taki bardzo

00:10:31.340 --> 00:10:35.360
niesamowicie namalowany, o takiej niebywałej gęstości barw,

00:10:35.820 --> 00:10:36.940
światłocieni.

00:10:37.770 --> 00:10:40.080
Maleństwo właściwie, to jest taki obrazek

00:10:40.800 --> 00:10:44.190
nieduży, a można przed nim... ja przed przynajmniej byłem totalnie

00:10:44.200 --> 00:10:46.810
zafascynowany tym obrazem

00:10:48.630 --> 00:10:54.840
i potem odkryłem, ponieważ ja również uczę na różnych uczelniach

00:10:54.850 --> 00:10:55.530
na świecie.

00:10:56.930 --> 00:11:00.430
Zajmuje się ukrytym językiem symboli

00:11:01.800 --> 00:11:08.500
i u profesora z Padwy odkryłem, on napisał monografię tego

00:11:08.510 --> 00:11:14.400
obrazu i przeszło jest około czterdziestu, przeszło trzydzieści

00:11:14.410 --> 00:11:20.440
ciągle to rośnie, czterdzieści różnych interpretacji prostego

00:11:20.450 --> 00:11:23.260
obrazu, na którym widać

00:11:24.490 --> 00:11:27.410
nagą kobietę z dzieckiem po prawej stronie,

00:11:29.600 --> 00:11:35.570
po lewej stronie stoi młodzieniec taki paś opierający się o włócznię,

00:11:36.500 --> 00:11:38.310
a między nimi jest rzeczka,

00:11:39.220 --> 00:11:40.990
a za nimi jest miasto,

00:11:43.640 --> 00:11:48.200
a nad miastem są ciemne chmury i taki zygzak błyskawicy.

00:11:49.300 --> 00:11:52.440
Właściwie jakby tak pociągnąć linię, to ta błyskawica jest

00:11:52.450 --> 00:11:57.380
przedłużona tą rzeczką, która ich dzieli. Interpretacji

00:11:57.390 --> 00:11:57.890
tam

00:11:58.530 --> 00:12:03.390
trudno dopatrzyć się poza tym, że jest pięknie namalowane,

00:12:03.400 --> 00:12:07.850
niezwykle. Giorgione to był mistrz koloru absolutny,

00:12:09.300 --> 00:12:09.880


00:12:11.470 --> 00:12:14.970
a jednak ten obraz jakoś bardzo silnie hipnotyzuje ludzi,

00:12:14.980 --> 00:12:16.970
tam ludzie stoją przed tym obrazem,

00:12:16.980 --> 00:12:21.010
ja sam jestem ofiarą tej hipnozy.

00:12:23.540 --> 00:12:27.310
a interpretacji jest mnóstwo, od tego że to jest Adam i Ewa,

00:12:27.730 --> 00:12:31.480
że to jest ucieczka do Egiptu przez różne mitologiczne

00:12:32.160 --> 00:12:36.420
konotacje, ponieważ błyskawica przedstawia Zeusa,

00:12:37.320 --> 00:12:41.710
dla Junga ten obraz jest obrazem rozdarcia

00:12:42.730 --> 00:12:47.290
mężczyzny i kobiety, odpowiedzialności kobiety za dziecko,

00:12:47.500 --> 00:12:52.910
mężczyznę który trzyma broń i za tym mężczyzną są dwie złamane

00:12:52.920 --> 00:12:53.640
kolumny

00:12:54.780 --> 00:12:59.320
a zwykle na cmentarzach włoskich czy też śródziemnomorskich

00:12:59.330 --> 00:13:02.820
jak widzimy złamaną kolumnę, ona jest symbolem

00:13:03.700 --> 00:13:05.290
uciętego życia,

00:13:05.300 --> 00:13:07.990
to jest ten taki charakterystyczny

00:13:08.690 --> 00:13:09.410
symbol.

00:13:10.870 --> 00:13:14.600
Ponieważ ja się zajmuję symboliką różnych

00:13:16.580 --> 00:13:19.200
tematów i architektury,

00:13:19.270 --> 00:13:20.310
muzyki,

00:13:20.320 --> 00:13:24.210
bo jest taki ukryty język symboli, którego my nie czytamy, a

00:13:24.220 --> 00:13:27.400
który jest niesamowicie piękny

00:13:28.590 --> 00:13:31.530
i który nam się przytrafia w życiu

00:13:32.300 --> 00:13:35.430
i często mam wrażenie, że są sytuacje, które

00:13:36.120 --> 00:13:40.700
swoją siłą symboli mówią do nas pewne rzeczy, a my tego nie czytamy.

00:13:41.690 --> 00:13:44.830
Także to jest taki zapomniany język

00:13:45.470 --> 00:13:46.490
ludzkości.

00:13:48.210 --> 00:13:49.970
Pamiętam, tylko jeszcze o symbolach

00:13:49.980 --> 00:13:50.560
powiem, że

00:13:51.330 --> 00:13:51.970


00:13:54.250 --> 00:13:59.520
miałem wykład na Uniwersytecie w Wellington w Nowej Zelandii

00:14:00.860 --> 00:14:05.700
i taki dżentelmen słuchał mojego wykładu i powiedział: Dobrze,

00:14:05.710 --> 00:14:09.590
dobrze, Pan tu mówi o symbolach, o tym, a ja już tyle lat przeżyłem

00:14:09.600 --> 00:14:10.850
i żadnych tam symboli...

00:14:12.270 --> 00:14:14.820
Flaga Nowej Zelandii,

00:14:14.830 --> 00:14:16.920
co jeszcze jest symbolem? ak właściwie.

00:14:18.300 --> 00:14:21.150
To dla mnie to nie istnieje w ogóle ten temat".

00:14:22.080 --> 00:14:25.340
Już nie pytałem przez grzeczność: "Po co Pan przyszedł na mój

00:14:25.350 --> 00:14:31.000
otwarty wykład?", bo przyszedł, ale pytam go czym on się zajmuje,

00:14:31.010 --> 00:14:32.930
a on mówi, że już jest na emeryturze,

00:14:32.940 --> 00:14:34.180
a czy ma jakąś pasję?

00:14:34.190 --> 00:14:34.910
On mówi: "Tak",

00:14:36.240 --> 00:14:37.170
"A jaką?",

00:14:37.330 --> 00:14:42.040
"A lubię bardzo piłkę nożną, bo my tu w Nowej Zelandii nie gramy

00:14:42.050 --> 00:14:46.460
piłkę nożną, ale sobie kupiłem satelitę i oglądam angielską

00:14:46.470 --> 00:14:46.950
ligę

00:14:47.550 --> 00:14:48.620
piłki nożnej i

00:14:49.360 --> 00:14:49.770


00:14:50.410 --> 00:14:55.450
jestem fanem tej tej dyscypliny", "A ma Pan jakąś

00:14:56.040 --> 00:14:58.750
ulubioną drużynę?", a on mówi: "Tak, Arsenal Londyn".

00:14:59.370 --> 00:15:03.000
Ja mówię: "A nie widzi Pan żadnej symboliki w meczu piłkarskim?",

00:15:03.110 --> 00:15:05.210
on mówi: "A jaka tam może być symbolika?",

00:15:05.500 --> 00:15:06.590
ja mówię: "No jak to?

00:15:07.270 --> 00:15:11.580
jedenastu facetów w krótkich majtkach w jakiś koszulkach z

00:15:11.590 --> 00:15:16.220
numerami i jedenastu drugich w krótkich majtkach

00:15:16.900 --> 00:15:18.240
też z numerami

00:15:18.980 --> 00:15:20.730
i innym kolorze koszulek

00:15:22.170 --> 00:15:24.280
poruszają się po płaszczyźnie,

00:15:25.440 --> 00:15:27.240
która jest prostokątem,

00:15:28.120 --> 00:15:32.140
a ta płaszczyzna podzielona na pół, a potem te połówki się nawet

00:15:32.150 --> 00:15:33.570
odwracają po przerwie.

00:15:34.340 --> 00:15:39.890
Reprezentują jakiś kraj, państwo, miasto, dzielnice miasta

00:15:40.740 --> 00:15:44.920
i ten tłum dziki, który na to patrzy, jak oni kopią tą kulę.

00:15:46.290 --> 00:15:51.070
To utożsamia się absolutnie ze swoim własnym honorem ze swoimi

00:15:51.080 --> 00:15:53.290
przeżyciami, ze swoimi emocjami.

00:15:53.730 --> 00:15:57.790
Ci sami faceci wracają do domu, mają dzieci i ona ich nie obchodzą,

00:15:58.030 --> 00:16:02.480
ale jak ich drużyna nie kopnie we właściwe miejsce

00:16:02.850 --> 00:16:06.910
to on to przeżywa tak, jakby mu w rodzinie umarło pięć osób, a

00:16:06.920 --> 00:16:08.790
może nawet bardziej

00:16:10.020 --> 00:16:14.530
i czy Pan nie widzi tej symboliki, że właściwie jest to pewnego

00:16:14.540 --> 00:16:19.070
rodzaju umowa społeczna, polegająca na tym, że ten prostokąt

00:16:19.700 --> 00:16:20.950
to jest Hiszpania,

00:16:21.630 --> 00:16:24.380
a ten prostokąt to jest Szkocja,

00:16:25.600 --> 00:16:27.780
a ci faceci albo

00:16:29.030 --> 00:16:34.280
ta drużyna jest, powiedzmy nazywa się tak, a ta tak, a tam występują

00:16:34.290 --> 00:16:36.300
ludzie z całego świata w tej drużynie

00:16:37.440 --> 00:16:39.480
i co oni robią na tej płaszczyźnie?

00:16:39.850 --> 00:16:41.020
Oni właściwie

00:16:42.330 --> 00:16:44.900
kopią kształt idealny, kule

00:16:46.110 --> 00:16:49.840
o poziom wyższy, ponieważ płaszczyzna jest dwuwymiarowa, kula

00:16:49.850 --> 00:16:51.210
jest trójwymiarowa

00:16:52.280 --> 00:16:57.340
i ta kula, zresztą jest taka reklama Ligi Mistrzów, kiedy otwierają

00:16:57.350 --> 00:17:03.520
się niebiosa chóry, wyją kantatę niesamowitą i spada ta kula

00:17:03.530 --> 00:17:07.360
wspaniała tam w świetle w takim gigantycznym blasku

00:17:08.060 --> 00:17:11.270
i słychać ryk taki niesamowity ze stadionu

00:17:12.120 --> 00:17:14.520
i ludzie tam zaczynają biegać z tą kulą.

00:17:16.660 --> 00:17:17.400


00:17:18.680 --> 00:17:22.620
Tak po platoński rzecz ujmując, to jest wyższość bryły

00:17:22.630 --> 00:17:23.880
nad płaszczyzną."

00:17:25.740 --> 00:17:27.000
I co schwycił?

00:17:28.370 --> 00:17:29.890
To jest rzeczywiście historia.

00:17:29.900 --> 00:17:33.030
To próbuję tej metafory używać jak tu.

00:17:34.030 --> 00:17:37.440
Zareagował? No właśnie, jaka była reakcja tego...? Podrapał się po głowie.

00:17:39.960 --> 00:17:44.550
To moi studenci trochę bardziej dojrzale reagują, bo jak...

00:17:44.560 --> 00:17:47.250
ja wykładam religioznawstwo czy antropologię kultury, więc

00:17:47.460 --> 00:17:51.870
czy etnologię również, to jak tłumaczę co to jest totem albo fetysz

00:17:51.880 --> 00:17:52.840
albo talizman

00:17:53.190 --> 00:17:55.810
to właśnie mecz piłkarski jest genialnym takim przykładem

00:17:55.820 --> 00:18:00.050
tego jak te dwa plemiona na przykład śpiewają jak jedno plemię

00:18:00.060 --> 00:18:04.180
śpiewa jeden taki skoczny taki... to się chyba Mazurek nazywa to

00:18:04.190 --> 00:18:07.850
te drugie tam ewentualnie może nie gwiżdżą, ale ci płaczą

00:18:07.900 --> 00:18:10.330
a tamci najwyżej stoją i czekają,

00:18:10.410 --> 00:18:14.560
a potem te dwa kawałki płótna zszyte ze sobą, którego wartość

00:18:14.570 --> 00:18:17.880
materialna jest 13,50 to by się ludzie dali

00:18:17.890 --> 00:18:21.340
pozabijać za to przecież oczywiście, więc ta wartość dodana

00:18:21.350 --> 00:18:25.260
i ta symboliczna jest czymś co porządkuje nasze życie

00:18:25.270 --> 00:18:29.620
jednak i bez tego trudno byłoby żyć, nawet będąc kibicem piłkarskim.

00:18:29.970 --> 00:18:33.600
Już nie mówiąc, że jesteśmy uwikłani w język symboliki matematycznej,

00:18:33.610 --> 00:18:38.830
bo co znaczy "zero" albo "dwa" albo "jeden" albo "trzy" i to jak ktoś

00:18:38.880 --> 00:18:40.980
mówi "3:0" to

00:18:41.490 --> 00:18:45.050
jest znacznie lepiej jak powie niż "2:0" a jak powie

00:18:45.060 --> 00:18:50.790
"4:0" to już jest w ogóle, a jak powie "5:0" i tak dalej... My w

00:18:50.800 --> 00:18:56.490
ogóle ulegamy takiej hipnozie cyfr i liczb polegającej

00:18:56.500 --> 00:19:00.870
na tym, że nam się ubzdurało, że od pewnego czasu

00:19:02.850 --> 00:19:05.800
jak więcej jest cyfr, to jest lepiej.

00:19:07.100 --> 00:19:09.250
Klasycznym tego przykładem jest data.

00:19:10.340 --> 00:19:15.820
Jeżeli mówimy "rok 2023" to jesteśmy

00:19:15.830 --> 00:19:20.520
lepsi niż ten "2021", a jak mówimy

00:19:20.530 --> 00:19:25.300
"2027" to jeszcze lepszy. Jak mówimy "iPhone 7"

00:19:25.310 --> 00:19:30.470
to ci co mają "iPhone 6" to mogą się schować, a ci co

00:19:30.480 --> 00:19:34.400
mają "iPhone 5" to w ogóle powinni siedzieć w więzieniu.

00:19:35.710 --> 00:19:40.600
Więc te cyfry nas bardzo tutaj rajcują i podniecają,

00:19:41.350 --> 00:19:45.360
a cała rzecz polega na tym, że kiedyś nie było tych liczb w ogóle.

00:19:46.650 --> 00:19:51.520
Nawet to, że liczyli to ta filozofia liczenia była zupełnie inna.

00:19:51.730 --> 00:19:53.260
Przykładowo kalendarz

00:19:56.010 --> 00:19:57.260
przed chrystusem

00:19:58.650 --> 00:20:02.600
każdy kalendarz był kalendarzem cyklicznym, jakby na to nie

00:20:02.610 --> 00:20:06.700
patrzeć, nikt nie liczył "-2150"

00:20:06.710 --> 00:20:10.630
czy "-XXw. bo czekamy na Chrystusa".

00:20:11.290 --> 00:20:15.250
Nie, po prostu kalendarz był przepisany władcy.

00:20:17.680 --> 00:20:22.320
Polegał na tym, że wszystko jest cykliczne i pisano 3. rok

00:20:22.330 --> 00:20:27.250
panowania tego albo tamtego, 4. rok panowania tego,

00:20:27.260 --> 00:20:28.260
4. obrót słońca

00:20:29.020 --> 00:20:31.200
tego i tamtego. Umierał

00:20:31.210 --> 00:20:33.560
władca, zaczynał się nowy kalendarz.

00:20:33.770 --> 00:20:35.880
Czyli on był przypisany pewnemu

00:20:36.660 --> 00:20:38.190
człowiekowi,

00:20:38.840 --> 00:20:41.890
pewnemu cyklowi, natomiast nie był przypisany

00:20:43.570 --> 00:20:46.380
absolutowi, pewnemu

00:20:48.280 --> 00:20:51.230
absolutowi abstrakcyjnemu, a teraz

00:20:52.620 --> 00:20:54.300
paradoks jest taki, że

00:20:55.040 --> 00:20:58.370
uznaliśmy, że Chrystus urodził się w roku zerowym.

00:20:59.630 --> 00:21:05.010
Co prawda... Nie zgadza się to. Co prawda to się nie zgadza coraz bardziej,

00:21:05.280 --> 00:21:10.430
już nie mówiąc, ile było zmian daty urodzenia Chrystusa to już

00:21:10.440 --> 00:21:13.660
jest chyba ósma czy dziewiąta wersja, gdzie

00:21:14.340 --> 00:21:15.140
Kult

00:21:16.400 --> 00:21:17.600
Boga Słońca,

00:21:18.340 --> 00:21:22.050
bo 24 grudnia odradza się, teraz już

00:21:22.060 --> 00:21:26.110
nie, teraz już 22, bo przesunęło się astronomicznie,

00:21:26.200 --> 00:21:27.860
ale odradza się światło.

00:21:28.580 --> 00:21:32.020
a ponieważ Chrystus jest traktowany jako światło,

00:21:33.450 --> 00:21:35.120
koniec ciemności

00:21:35.900 --> 00:21:37.760
to przesuwano

00:21:38.150 --> 00:21:40.020
przecież w Rosji do tej pory

00:21:41.060 --> 00:21:43.630
ten pierwszy dzień roku jest kiedy indziej, już nie mówiąc,

00:21:43.640 --> 00:21:48.530
że w Persi jak pojedziemy, to jest zupełnie kiedy indziej i u Żydów

00:21:49.280 --> 00:21:52.910
ortodoksyjnych jest też kiedy indziej i tak dalej...

00:21:53.680 --> 00:21:58.360
Porządek w liczbach nastąpił od narodzin Chrystusa i od

00:21:58.370 --> 00:22:04.320
tego momentu mamy ciąg liczbowy, który dotarł w tym momencie

00:22:04.330 --> 00:22:08.020
do 2023,

00:22:08.930 --> 00:22:09.890
a my

00:22:10.790 --> 00:22:16.780
przekładając pewnego rodzaju filozofię liczby na materię,

00:22:16.970 --> 00:22:19.370
uważamy, że więcej to jest lepiej.

00:22:21.020 --> 00:22:24.350
Innymi słowy lepiej jest mieć 2023 złote

00:22:24.360 --> 00:22:30.140
niż 2001 złoty i przekładamy to na przykład

00:22:30.150 --> 00:22:31.050
na kalendarz

00:22:32.140 --> 00:22:36.790
i tu wpadamy w te różne właśnie symboliczne pułapki, że nie

00:22:36.800 --> 00:22:42.070
traktujemy tego jako symbole, tylko jako wyznaczniki i przypisujemy

00:22:42.080 --> 00:22:48.110
temu stany emocjonalne i też naszą sieć nadziei, oczekiwań

00:22:48.200 --> 00:22:51.270
i różnego rodzaju ucieczek od samego siebie,

00:22:52.590 --> 00:22:55.180
ale to jest osobny temat. Właśnie, chcemy wrócić

00:22:55.190 --> 00:22:58.400
może do malarstwa, może do filmu. Jesteśmy w Gdańsku, proszę

00:22:58.410 --> 00:23:01.580
Państwa, to malarstwo to jest Hans Memling

00:23:01.590 --> 00:23:03.810
pewnie to jest wielki symbol i wielka

00:23:04.770 --> 00:23:07.610
historia malarstwa europejskiego.

00:23:07.650 --> 00:23:10.350
Niby jesteśmy w Gdańsku, właściwie jesteśmy w Brugii, bo

00:23:10.360 --> 00:23:11.290
powstał ten obraz

00:23:11.300 --> 00:23:16.090
tam właśnie. Potem miał płynąć sobie do Pizy i stamtąd być przewieziony

00:23:16.100 --> 00:23:21.450
do Badia Fiesolana koło Florencji, ale został w Gdańsku

00:23:21.460 --> 00:23:23.290
i na szczęście został dla nas.

00:23:23.300 --> 00:23:27.670
Na szczęście został w Gdańsku i ja jako mały chłopiec... trochę

00:23:27.710 --> 00:23:31.430
to jest podobne do tej opowieści, którą Pan przywołuje z Giorgionem.

00:23:32.130 --> 00:23:35.580
...chadzałem co prawda oglądać głównie kopię w Kościele Mariackim,

00:23:35.650 --> 00:23:39.670
bo tam była tylko kopia, a oryginał jest w Muzeum Narodowym,

00:23:40.280 --> 00:23:43.750
ale nawet z rysownikiem, szkicownikiem takim chodziłem sobie

00:23:43.790 --> 00:23:46.010
szkicować i co mnie najbardziej podniecało?

00:23:46.020 --> 00:23:49.270
Wchodziłem oczywiście do piekła, bo tam było ciekawie, w niebie

00:23:49.280 --> 00:23:52.130
była nuda jak cholera, bo tam by po prostu kryształowe takie

00:23:52.140 --> 00:23:53.090
zimne schody,

00:23:53.340 --> 00:23:58.310
jeszcze oni się potem ubierali w te takie brokatowe, kujące ubrania.

00:23:58.320 --> 00:24:01.830
To jak mama mi kazała golf taki nosić zrobiony z włóczki to tak

00:24:01.840 --> 00:24:04.630
się czułem, to po co mi takie niebo jak mnie tam będzie wszystko

00:24:04.640 --> 00:24:08.560
gryzło i będzie zimno w stopy, ale z drugiej strony to było fascynujące,

00:24:08.570 --> 00:24:11.330
tam było złoto to wejście przez ten wspaniały portal,

00:24:11.400 --> 00:24:15.420
ale w piekle się działo i rzeczywiście to była takie

00:24:15.430 --> 00:24:18.080
zaproszenie do wejścia. Byłem tak zafascynowany, że nie raz

00:24:18.090 --> 00:24:23.340
zawracałem się w czasie w ogóle jak wchodziłem w ten w tę przestrzeń

00:24:23.350 --> 00:24:28.800
"Sądu Ostatecznego" i widziałem zresztą, że Pan też się

00:24:28.810 --> 00:24:31.810
tym obrazem zafascynował i zresztą nawet próbowaliśmy parę

00:24:31.820 --> 00:24:35.800
lat temu kusić Pana do tego, aby zrobić przedstawienie albo

00:24:35.810 --> 00:24:40.480
film animujący to, ale Pan wcześniej zrobił już taki film i on

00:24:40.490 --> 00:24:41.820
był w gdańskim muzeum.

00:24:42.030 --> 00:24:46.630
Jak to się stało, że ten film właściwie był takim rodzajem spektaklu

00:24:47.440 --> 00:24:49.680
z oklaskami, jeśli dobrze pamiętam?

00:24:50.520 --> 00:24:56.630
To też jak w dzieciństwie chodziłem do tego wspaniałego

00:24:56.640 --> 00:24:57.750
kościoła i

00:24:58.400 --> 00:25:03.390
oglądałem "Sąd Ostateczny" i też robił na mnie kolosalne wrażenie

00:25:03.450 --> 00:25:07.160
i nawet nie byłem świadom, że ten obraz to nie jest oryginał,

00:25:07.470 --> 00:25:08.920
że oryginał jest w muzeum,

00:25:09.780 --> 00:25:14.670
ale po latach stwierdziłem, że chciałem ten obraz sfilmować

00:25:14.680 --> 00:25:19.250
dla siebie swoją własną kamerą, którą dostałem w prezencie

00:25:19.660 --> 00:25:21.830
w Rotterdamie za film "Wojaczek"

00:25:22.620 --> 00:25:26.980
i że dla siebie sfilmuje, ponieważ jest coś takiego, że

00:25:26.990 --> 00:25:31.800
jak się filmuje obraz, to tam się wyłapuje pewnego rodzaju

00:25:31.810 --> 00:25:32.630
relacje,

00:25:33.420 --> 00:25:39.570
które oko ogarniające całość nie łapie, relacje między ludźmi

00:25:39.580 --> 00:25:41.300
na tym obrazie i tak

00:25:42.100 --> 00:25:44.430
poszedłem z tą kamerą i

00:25:45.690 --> 00:25:48.980
zapytałem dyrektora ówczesnego, czy wolno mi filmować.

00:25:48.990 --> 00:25:49.680
Pozwolił

00:25:50.830 --> 00:25:54.700
i z przygotowałem się do tego, usiadłem, a ten obraz jest za

00:25:54.710 --> 00:25:56.770
gablotą taką pleksiglasową

00:25:57.490 --> 00:26:02.650
i z przerażeniem stwierdziłem, że nie jestem w stanie filmować

00:26:02.660 --> 00:26:07.030
tego obrazu, bo się mnóstwo rzeczy odbija w tej gablocie i właściwie

00:26:07.040 --> 00:26:13.180
to nie jest obraz, tylko to jest suma pewnych blików, błysków

00:26:13.370 --> 00:26:14.490
i różnych rzeczy.

00:26:14.500 --> 00:26:15.410
Taki siedziałem,

00:26:15.420 --> 00:26:19.050
myślę: "Pójdę do tego dyrektora i zapytam go, czy czasami nie

00:26:19.060 --> 00:26:23.990
ściągają tej kasety z obrazu, czy tam nie ma jakiegoś czyszczenia?

00:26:24.000 --> 00:26:28.080
To wtedy ja przyjadę specjalnie i nagram ten obraz",

00:26:29.030 --> 00:26:33.810
ale zanim poszedłem do dyrektora, to tak pomyślałem: "A może?

00:26:34.430 --> 00:26:39.030
często jest tak, że z ograniczeń to może być nawet jakaś... a spróbuję

00:26:39.040 --> 00:26:42.520
sfilmować tak jak jest". Zacząłem filmować

00:26:43.210 --> 00:26:48.110
to różne dziwne rzeczy się zaczęły nakładać w tym obrazie i z

00:26:48.120 --> 00:26:52.570
tego potem powstał mój wideo art, który jest w zbiorach muzeum

00:26:52.580 --> 00:26:54.230
w Modern Art w Nowym Jorku

00:26:55.160 --> 00:26:56.760
pod tytułem "Sąd ostateczny".

00:26:56.770 --> 00:27:02.040
Co się okazało, że jak filmowałem te różne zależności między

00:27:02.050 --> 00:27:03.840
poszczególnymi postaciami

00:27:04.460 --> 00:27:06.690
i kierowałem się właśnie na

00:27:07.620 --> 00:27:09.290
na ciemności

00:27:10.380 --> 00:27:10.950


00:27:11.670 --> 00:27:16.600
to odbijały się twarze współczesnych, ponieważ tam było ciemne

00:27:16.610 --> 00:27:21.100
tło i ciemne tło sprawiało, że ten pleksiglas był jak lustro,

00:27:21.930 --> 00:27:25.260
po prostu portrety współczesnych.

00:27:25.330 --> 00:27:30.950
Ile razy przechodziłem na tą jasność tego raju i tego wstąpienia

00:27:30.960 --> 00:27:31.560
do raju.

00:27:31.570 --> 00:27:37.620
Te Piotrowe schody kryształowe prowadzące do tego portalu,

00:27:37.660 --> 00:27:42.150
nad którym jest Tondo, czyli taki okrągły medalion z Bogiem,

00:27:42.820 --> 00:27:46.410
ile razy w tamtą stronę kierowałem kamerę

00:27:46.710 --> 00:27:50.460
to okazuje się, że w tym punkcie, gdzie jest ten medalion z Bogiem,

00:27:50.630 --> 00:27:54.860
idealnie odbijał się reflektor oświetlający

00:27:55.620 --> 00:27:57.030
ten obraz.

00:27:57.710 --> 00:28:01.630
Krótko mówiąc, nie wytrzymywała kamera i rozejrzała się pełnym

00:28:01.640 --> 00:28:02.320
blaskiem.

00:28:04.250 --> 00:28:09.730
Także siedząc w tym miejscu, nagle miałem opowieść o współczesnym,

00:28:09.900 --> 00:28:15.730
o Bogu i o ukrytym obrazie za tą

00:28:16.830 --> 00:28:19.550
kurtyną współczesności.

00:28:20.190 --> 00:28:24.730
Z tego powstał wideo, i on też był pokazywany w wielu muzeach

00:28:24.940 --> 00:28:25.690
świata,

00:28:26.230 --> 00:28:29.750
a może tak słowem wspomnę, że wideoart to jest

00:28:30.760 --> 00:28:33.810
nowe medium, które polega na tym, że...

00:28:36.070 --> 00:28:40.980
jest to ekwiwalent wizualnej poezji.

00:28:42.020 --> 00:28:46.350
Często jak się ogląda wideo arty, dobre wideo arty na wystawach,

00:28:47.160 --> 00:28:52.100
które nie starają się walić po głowie politycznym przekazem

00:28:53.200 --> 00:28:58.490
to są to takie wizualne wiersze, nie do końca się je czyta, ale

00:28:58.500 --> 00:29:00.220
chodzą potem za człowiekiem

00:29:00.970 --> 00:29:02.990
i mają takie

00:29:03.770 --> 00:29:05.940
Pamiętam taki fiński wideo art,

00:29:06.690 --> 00:29:10.410
bardzo piękny pod tytułem "Lasso"

00:29:11.090 --> 00:29:12.050
Polega na tym...

00:29:16.080 --> 00:29:17.210
Bach...

00:29:20.790 --> 00:29:23.570
Głos z zaświatów jest teraz tutaj.

00:29:24.510 --> 00:29:26.920
Przepraszam, zapomniałem wyłączyć

00:29:28.250 --> 00:29:29.270
telefonu.

00:29:31.080 --> 00:29:32.490
Co niniejszym czynie.

00:29:40.540 --> 00:29:42.280
Lasso, właśnie lasso

00:29:42.290 --> 00:29:43.860
wracamy do lassa. 

00:29:43.870 --> 00:29:45.490
To jest taki wideo art, że

00:29:46.190 --> 00:29:49.400
biegnie dziewczyna, to jest fiński wideo art,

00:29:49.810 --> 00:29:50.730
biegnie dziewczyna

00:29:50.740 --> 00:29:54.750
w takim dresie biegnie, biegnie, biegnie, dobiega do takiej willi

00:29:55.350 --> 00:30:00.950
i widać, że dzwoni, puka do drzwi, dzwoni, dzwoni, dzwoni, a słychać

00:30:00.960 --> 00:30:05.710
taką muzykę taką Ennio Morricone z któregoś z filmów taką

00:30:05.720 --> 00:30:07.730
podniosłą, anielską.

00:30:08.540 --> 00:30:12.310
Nikt nie odpowiada, nikt jej nie otwiera, ona podchodzi

00:30:12.320 --> 00:30:17.860
do okna panoramicznego, a tam chłopak młody w spodenkach

00:30:17.900 --> 00:30:19.150
kręci lassem

00:30:19.820 --> 00:30:24.000
i skaczę przez to lasso na jednej nodze. Przez to lasso raz w tą

00:30:24.010 --> 00:30:26.190
stronę, raz w tą stronę, raz w tą stronę

00:30:26.970 --> 00:30:31.330
i potem w pewnym momencie zahacza o to lasso, a to lasso po prostu się

00:30:31.340 --> 00:30:35.610
zwija, już nie może skakać, a ta dziewczyna się tak odwraca i

00:30:35.620 --> 00:30:36.880
odchodzi, koniec.

00:30:38.720 --> 00:30:39.150
Więc

00:30:41.040 --> 00:30:47.480
nie ma tam treści, którą my oczekujemy jako oczywista oczywistość.

00:30:49.610 --> 00:30:53.810
My mamy taki moment zagubienia w nas, który polega na tym, że

00:30:53.820 --> 00:30:57.040
oczekujemy, żeby film nam wszystko wyjaśniały.

00:30:58.580 --> 00:31:03.520
Nie żądamy tego od poezji, jak już ktoś czyta poezję, to tam może

00:31:03.530 --> 00:31:05.220
być ten moment

00:31:06.380 --> 00:31:10.970
niedookreśloności to tchnienie nieoczekiwanego.

00:31:11.830 --> 00:31:16.460
Natomiast jak siedzimy przed ekranem, to my chcemy wszystko

00:31:16.470 --> 00:31:19.490
zrozumieć, a jest tyle rzeczy niewyrażalnych,

00:31:20.260 --> 00:31:24.520
które mają swój wizualny ekwiwalent.

00:31:25.140 --> 00:31:27.550
i one są właśnie rodzajem poezji.

00:31:29.080 --> 00:31:32.780
Przykładowo, można przy tym sądzie ostatecznym, który

00:31:33.560 --> 00:31:34.470
udał się

00:31:35.780 --> 00:31:36.870
przez przypadek.

00:31:41.070 --> 00:31:46.050
Inny wideo art, który zrobiłem i który też krążył w różnych galeriach.

00:31:46.840 --> 00:31:47.430


00:31:48.640 --> 00:31:51.030
To był taki, to było na Manhattanie

00:31:52.080 --> 00:31:56.730
wysoko, jeszcze World Trade Centre był cały

00:31:57.540 --> 00:31:59.330
i jakieś

00:31:59.550 --> 00:32:01.270
piętro trzydzieste-któreś

00:32:03.060 --> 00:32:05.670
i moja żona leżała na łóżku,

00:32:07.060 --> 00:32:12.900
było bardzo gorąco, otwarte były okna i te zasłony tak się poruszały

00:32:13.610 --> 00:32:15.490
coraz mocniej a ona spała.

00:32:17.710 --> 00:32:23.100
A ja miałem na kolanach kamerę i ją przeglądałem i tam coś czyściłem

00:32:23.110 --> 00:32:24.000
w tej kamerze

00:32:25.800 --> 00:32:28.040
i leciał telewizor, wiadomości

00:32:28.890 --> 00:32:30.610
w dźwięku w innym pokoju.

00:32:31.930 --> 00:32:37.000
Ja tak kręciłem tą żonę to okno, tam były zmiany światła

00:32:37.010 --> 00:32:40.380
albo jak się ta kurtyna odchylała, to więcej światła jak się

00:32:40.390 --> 00:32:42.560
zasłaniała mniej światła

00:32:43.400 --> 00:32:44.000
i

00:32:45.620 --> 00:32:48.520
w pewnym momencie słyszę z tego telewizora

00:32:49.220 --> 00:32:52.620
że nadchodzi nad Manhattan

00:32:53.850 --> 00:32:54.780
huragan,

00:32:55.790 --> 00:32:57.980
tym razem się nazywa Ofelia.

00:33:00.050 --> 00:33:02.350
Ten wideo art się nazywa "Ofelia".

00:33:03.730 --> 00:33:08.340
Wiemy, że ta Ofelia utonęła i leży w wodzie, jak gdyby ta rozrzucona

00:33:08.350 --> 00:33:10.080
pościel to była jak woda.

00:33:10.710 --> 00:33:14.630
Ta pulsująca kurtyna, taka bardzo niespokojna.

00:33:14.940 --> 00:33:18.900
Plus ten komunikat, że zbliża się ten huragan, że trzeba tam...

00:33:19.500 --> 00:33:23.020
Ten Amerykanin ten spiker tam mówi, jakie niebezpieczeństwo

00:33:23.030 --> 00:33:27.270
to będzie i tak dalej, a jednocześnie ten spokój stanowił kontrast

00:33:27.870 --> 00:33:31.830
i to też jest właśnie w Nowym Jorku w Museum of Modern Art i to bardzo ludzie

00:33:31.840 --> 00:33:37.550
oglądają i to pamiętam, że pisali do mnie, że to, że taki niepokojący

00:33:37.560 --> 00:33:44.030
jest ten video art, więc to tylko drogą takiego didaskalii

00:33:44.040 --> 00:33:50.010
co to jest wideo art to jest coś co wizualnie trwa na ekranie w

00:33:50.020 --> 00:33:53.150
dowolnej długości, a niekoniecznie...

00:33:54.870 --> 00:33:57.820
Właśnie taka poezja wizualna, to bardzo ciekawe,

00:33:58.390 --> 00:33:59.980
pierwszy raz to usłyszałem dzisiaj.

00:34:00.430 --> 00:34:03.030
Będę trochę w ten sposób o tym myślał, bo

00:34:03.660 --> 00:34:07.330
to jest inspirujące, ale rzeczywiście wideo art potrafi być bardzo

00:34:07.340 --> 00:34:09.910
byle jaki, ale potrafi być bardzo też gęsty.

00:34:09.920 --> 00:34:13.490
Kiedyś w kosciele w Środowisku czy w Gdańsku, czyli w tym naszym

00:34:13.500 --> 00:34:17.250
Kościele Świętego Jana mieliśmy Billa Viole i to był "Messenger".

00:34:17.260 --> 00:34:20.910
To był taki przedziwny wideo arta taka pętla kilkunastominutowa,

00:34:20.920 --> 00:34:24.570
gdzie z głębin wody wynurzał się mężczyzna.

00:34:24.610 --> 00:34:26.850
To jak mi potem zdradzono było robione?

00:34:26.860 --> 00:34:30.970
tak że on był przetrzymywany pasem, który potem wyretuszowano,

00:34:30.980 --> 00:34:34.590
żeby się całym ciałem równomiernie do lustra

00:34:34.700 --> 00:34:39.040
wody zbliżył. Filmowane od góry, kiedy wychodził, już w wynurzył

00:34:39.050 --> 00:34:40.000
się ten "Messenger",

00:34:40.010 --> 00:34:43.680
ten posłaniec z tych głębin i dotykał lustra wody

00:34:43.690 --> 00:34:44.720
to brał taki 

00:34:44.730 --> 00:34:48.050
gigantyczny oddech, taki głęboki oddech i potem wracał

00:34:48.910 --> 00:34:51.060
i ja myślałem, że to będzie bardzo inspirujące,

00:34:51.070 --> 00:34:53.380
było pewnie dla wielu ludzi bardzo inspirujące,

00:34:53.390 --> 00:34:57.230
to było też pokazywane pierwotnie w katedrze w Wielkiej Brytanii,

00:34:57.840 --> 00:35:02.220
ale u nas w polskiej rzeczywistości było też bardzo dużo głosów

00:35:02.230 --> 00:35:05.340
oburzenia, że to ten mężczyzna był po prostu nagi

00:35:06.190 --> 00:35:09.390
i że jak to jest w kościele... Jak go Pan Bóg stworzył.

00:35:11.470 --> 00:35:13.600
Więc... Przerażające.

00:35:15.260 --> 00:35:16.990
Trudno mi było to tłumaczyć.

00:35:17.360 --> 00:35:21.880
Natomiast to, o czym Pan mówi, o tym niedopowiedzeniu, tym

00:35:21.890 --> 00:35:27.080
takim zostawieniu dla widza tej przestrzeni interpretacji

00:35:27.090 --> 00:35:29.380
tego dopowiedzenia sobie.

00:35:29.840 --> 00:35:34.200
To ja na świeżo jestem po "Dolinie Bogów" przyznam, że niedawno

00:35:34.210 --> 00:35:35.540
ją dopiero zobaczyłem.

00:35:35.550 --> 00:35:41.460
ten film. To jest taka wielka przypowieść, bardzo malarska.

00:35:41.470 --> 00:35:41.980
Państwo

00:35:41.990 --> 00:35:43.690
nie wiem czy mieliście okazję widzieć, ale

00:35:44.770 --> 00:35:49.710
bardzo niejednoznaczna i ja bym zaczął jakby podpytywanie

00:35:49.720 --> 00:35:53.480
o ten od tego... jako antropolog kultury też etnolog,

00:35:53.490 --> 00:35:57.290
bardzo byłem zafascynowany tymi rytuałami Indiana Nawaho.

00:35:57.640 --> 00:36:00.600
Jak Pan trafił do Indian Nawho, a nie do Kaszubów na przykład?

00:36:02.910 --> 00:36:04.930
Wszystko się dzieje,

00:36:06.640 --> 00:36:11.330
tak jak mówi Leibniz nie ma przypadków, są tylko prawa, których

00:36:11.340 --> 00:36:12.050
nie znamy.

00:36:12.870 --> 00:36:14.710
Więc

00:36:14.780 --> 00:36:20.040
to dawne dzieje, ja w 

00:36:20.050 --> 00:36:24.640
dziewięćdziesiątym chyba pierwszym przygotowywałem się do zrobienia filmu, który

00:36:24.650 --> 00:36:27.420
się obecnie nazywa "Ewangelia według Harry'ego"

00:36:28.110 --> 00:36:28.820
i

00:36:29.700 --> 00:36:34.750
to jest historia rozpadu małżeństwa na pustyni, tam punkt wyjściowy

00:36:34.760 --> 00:36:36.310
dla mnie był taki, że

00:36:37.290 --> 00:36:40.590
cała Kalifornia została zasypana piaskiem,

00:36:41.490 --> 00:36:45.100
Pacyfik wysechł i też to małżeństwo.

00:36:47.530 --> 00:36:48.190


00:36:49.050 --> 00:36:51.830
Szukałem pleneru, szukałem takiej perfekcyjnej

00:36:52.430 --> 00:36:58.220
pustyni i w związku z tym dostałem takiego przewodnika, który

00:36:58.230 --> 00:36:59.200
się... W Ameryce

00:36:59.210 --> 00:37:01.320
to jest tak, że jak ktoś chce robić

00:37:01.950 --> 00:37:05.450
film załóżmy dziewiętnastowieczny to idzie do takiej firmy,

00:37:05.460 --> 00:37:08.890
która ma opanowane wszystkie budynki

00:37:08.900 --> 00:37:14.610
dziewiętnastowieczne, wnętrza i ten specjalista od dziewiętnastego

00:37:14.620 --> 00:37:19.770
wieku tam się nawet dzielą na która faza, który okres dziewiętnastego

00:37:19.780 --> 00:37:24.180
wieku czy dwudziestego. Jak chce się filmować lata 20'

00:37:24.190 --> 00:37:25.330
zeszłego wieku

00:37:25.530 --> 00:37:27.380
to też od tego jest specjalista,

00:37:27.460 --> 00:37:33.330
a jak chce się filmować pustynie, rzeki, morza, góry to od każdej

00:37:33.380 --> 00:37:35.280
tej dziedziny jest ktoś

00:37:35.450 --> 00:37:38.560
albo zespół mały ludzi w takiej firmie

00:37:39.230 --> 00:37:42.710
Location Scouts, czyli tacy scout'owie

00:37:43.720 --> 00:37:45.750
dokumentujący świat,

00:37:46.930 --> 00:37:50.850
którzy się specjalizują w tych wąskich dziedzinach i mam to

00:37:50.860 --> 00:37:52.930
obfotografowane, sfilmowane

00:37:53.440 --> 00:37:56.370
i tak słuchałem człowieka: "Czego ty szukasz?",

00:37:56.380 --> 00:38:00.590
"No szukam pustyni, gdzie nie ma...", "Okej, to jedziemy".

00:38:01.950 --> 00:38:06.600
Wsiadłem z nim w samochód i on mnie zawiózł w niesamowitą

00:38:06.950 --> 00:38:07.570


00:38:07.780 --> 00:38:12.600
5 tysięcy mil miałem taką podróż przez amerykańskie pustynie,

00:38:12.640 --> 00:38:15.090
Zachód Ameryki, czyli

00:38:15.830 --> 00:38:16.710
West.

00:38:17.970 --> 00:38:24.250
Czyli to były pustynie Kalifornii, Nevady, Mirage

00:38:24.260 --> 00:38:28.040
różne tam przygody mieliśmy po drodze, bo raz myśleliśmy, że

00:38:28.050 --> 00:38:32.050
polecimy w powietrze, jak nad nami przyleciała eskadra myśliwców.

00:38:32.250 --> 00:38:36.580
Tam w pobliżu bazy i po prostu te uderzenie powietrza, było tak

00:38:36.590 --> 00:38:39.580
potężne że rzuciło samochodem na pobocze.

00:38:39.590 --> 00:38:42.950
Nie wiem dlaczego tak nisko lecieli nad drogą publiczną.

00:38:43.980 --> 00:38:47.400
Z kolei w Nowym Meksyku widzieliśmy grupy Meksykanów, którzy

00:38:47.410 --> 00:38:50.620
biegali z takimi prześcieradłami w kolorze

00:38:51.240 --> 00:38:56.520
tej ziemi taki i jak tylko helikopter się pojawiał na horyzoncie

00:38:56.530 --> 00:39:00.860
tych Coast Guards to oni tam się na ziemię i przykrywali się tym

00:39:00.870 --> 00:39:01.580
prześcieradłem.

00:39:02.500 --> 00:39:05.370
Także bardzo sprytnie to rozgrywali

00:39:06.450 --> 00:39:09.840
i różne takie. Natomiast

00:39:10.810 --> 00:39:12.740
w tej podróży trafiłem na

00:39:13.910 --> 00:39:19.580
ziemię Nawaho, to jest Nawaho Country to jest ogromna

00:39:19.660 --> 00:39:22.700
powierzchnia rezerwatu Indian, gdzie

00:39:23.420 --> 00:39:26.430
XX wiek zatrzymał się.

00:39:27.120 --> 00:39:31.750
To jest samorząd Nawaho oni tam...

00:39:32.590 --> 00:39:37.730
Nie ma wejścia amerykańska policja czy sądownictwo jedynie

00:39:38.160 --> 00:39:43.810
może wejść FBI jeżeli jest morderstwo, jeżeli jest takie podejrzane

00:39:44.470 --> 00:39:48.870
morderstwo, zabójstwo to wtedy FBI a tak nikt nie może tam wejść

00:39:49.460 --> 00:39:52.200
i nie wiadomo, kto jest policjantem,

00:39:52.210 --> 00:39:55.660
nie wiadomo, jakie są prawa tak na dobrą sprawę, bo może zatrzymać

00:39:55.670 --> 00:39:56.300
samochód

00:39:56.660 --> 00:39:59.930
ktoś zupełnie cywilnie ubrany powiedzieć, że on jest

00:40:00.590 --> 00:40:05.720
Nawaho Patrol Men i wlepić karę i nie ma dyskusji po prostu.

00:40:06.610 --> 00:40:12.520
Oni żyją w takim zupełnie swoim świecie i co jest niesamowite

00:40:12.980 --> 00:40:18.520
to jest to, że oni są otoczeni taką epitomią cywilizacji, że

00:40:18.530 --> 00:40:23.420
tam dookoła są najbogatsi ludzie na świecie, a to Gates, a to ta

00:40:23.430 --> 00:40:28.660
Dolina Krzemowa, a to Las Vegas z całym

00:40:28.670 --> 00:40:33.020
tym blichtrem Las Vegas, tymi najbogatszymi właścicielami

00:40:33.030 --> 00:40:33.700
kasyn

00:40:35.620 --> 00:40:37.760
albo jest dużo takich jak

00:40:38.760 --> 00:40:41.230
Twenty Palms.

00:40:42.890 --> 00:40:49.080
To są miejsca, gdzie bogacze często tam budują swoje rezydencje.

00:40:50.130 --> 00:40:53.290
Tych najbogatszych ludzi tam jest sporo.

00:40:54.580 --> 00:41:00.200
A Nawaho żyją w właściwie erze kamienia

00:41:00.210 --> 00:41:03.860
łupanego, bo mieszkają w takich dziwnych

00:41:04.630 --> 00:41:09.560
bunkrach, nie bunkrach zbudowanych z gałęzi i gliny

00:41:10.680 --> 00:41:12.710
i to są takie kopce

00:41:13.450 --> 00:41:14.480
gdzie

00:41:15.080 --> 00:41:19.360
jest tylko otwór, jak gdyby centralny tam na ogień

00:41:20.230 --> 00:41:23.820
i to się nazywają "hogany",

00:41:23.860 --> 00:41:25.410
oni mieszkają w tych hoganach.

00:41:26.090 --> 00:41:28.600
Tam złotem absolutnym jest woda,

00:41:29.860 --> 00:41:34.310
dlatego mają bardzo dziwny system zbierania wody

00:41:34.320 --> 00:41:38.970
szczególnie tej rannej rosy, bardzo pomysłowe sposoby.

00:41:39.790 --> 00:41:43.250
Zresztą jak się wyjdzie do takiego hoganu, to wszystkie meble,

00:41:43.260 --> 00:41:47.210
na których człowiek usiądzie czy z których tam je to są pojemniki

00:41:47.220 --> 00:41:50.120
z wodą, to jest ich złoto.

00:41:50.500 --> 00:41:53.240
Oni hodują mustangi mają ogromne

00:41:54.130 --> 00:41:56.360
tak zwane prawa do Ziemi, bo

00:41:57.140 --> 00:42:02.030
tam bardzo rzadko rośnie trawa i jeżeli mają te mustangi, owce,

00:42:02.040 --> 00:42:08.160
co tam mają krowy, to nie pożywią się tak dobrze te

00:42:08.170 --> 00:42:11.280
zwierzęta jak mogą tutaj w Polsce

00:42:12.920 --> 00:42:15.350
i oni nie mają elektryczności.

00:42:15.360 --> 00:42:17.330
Ja byłem w takiej szkole,

00:42:17.340 --> 00:42:17.890
gdzie

00:42:18.470 --> 00:42:23.050
taka Indianka mówiła, że dziewczynki dopiero do tej szkoły trafiają

00:42:23.350 --> 00:42:27.750
jak pierwsza miesiączka jest więc one wcześniej nie wiedzą

00:42:27.940 --> 00:42:28.320
co to jest

00:42:28.330 --> 00:42:29.430
bieżąca woda,

00:42:29.840 --> 00:42:34.550
nie wiedzą co to jest elektryczność i niewiarygodne, bo

00:42:34.560 --> 00:42:36.010
jesteśmy właściwie

00:42:36.950 --> 00:42:41.790
w szczycie cywilizacyjnym dookoła tego Nawaho Country, a tu

00:42:41.800 --> 00:42:42.760
żyją ludzie

00:42:43.510 --> 00:42:48.640
zupełnie w prymitywnych warunkach, ale jakby porównać życie

00:42:48.650 --> 00:42:49.870
duchowe tamtych

00:42:50.610 --> 00:42:54.710
z życiem duchowym tych Indian Nawaho to jest odwrotna przepaść.

00:42:56.360 --> 00:43:00.370
Małe dzieci Nawaho żyją cały czas w otoczeniu swoich przodków,

00:43:00.380 --> 00:43:04.060
bez przerwy z nimi rozmawiają na różne sposoby.

00:43:05.020 --> 00:43:08.940
Często widać, że stoi Indianin rozmawia z kimś, przecież nikogo nie ma.

00:43:09.270 --> 00:43:12.520
Ja to widzę na ulicy tutaj, ale to głównie chodzi o to, że ktoś

00:43:12.530 --> 00:43:13.120
ma w uchu

00:43:14.440 --> 00:43:18.710
słuchawkę, a nawet miałem kolegę, który podchodził do ładnych

00:43:18.720 --> 00:43:19.720
dziewczyn i mówił:

00:43:21.830 --> 00:43:22.930
"Tak, tak

00:43:24.320 --> 00:43:26.230
przyjedź tym moim Ferrari.

00:43:27.880 --> 00:43:31.800
Tak, tak za dwa tygodnie lecę z powrotem do Kan.

00:43:34.040 --> 00:43:36.770
Byłem w Monte Carlo tak, no trochę wygrałem"

00:43:39.100 --> 00:43:40.380
i mówi że to działa.

00:43:41.710 --> 00:43:46.340
Nikogo nie było tam z drugiej strony, ale dziewczyny

00:43:46.350 --> 00:43:47.480
były zaintrygowane:

00:43:47.490 --> 00:43:48.570
"Co to za koleżka?".

00:43:49.360 --> 00:43:53.340
Jak on ma takie życie, że tym Ferrari podjedzie tu ktoś i tak dalej.

00:43:54.550 --> 00:43:57.430
A ja mówię: "A co by było, jakby tak poczekały czy podjedzie to

00:43:57.440 --> 00:43:58.320
Ferrari czy nie?",

00:43:58.330 --> 00:43:59.860
on mówi: "Zawsze jest sposób,

00:44:00.040 --> 00:44:03.970
wtedy mówię: "Słuchaj, nie przyjeżdżaj teraz, bo jestem zajęty"".

00:44:06.370 --> 00:44:07.190
Także...

00:44:08.110 --> 00:44:12.890
Natomiast Indianie rozmawiają z przodkami i to jest niesamowite

00:44:12.900 --> 00:44:14.450
jaki tam jest kult.

00:44:15.700 --> 00:44:21.520
Tej pewnej ciągłości, tak jak my cywilizacyjnie staramy

00:44:21.530 --> 00:44:25.640
się robić wszystko, żeby się odciąć od przeszłości.

00:44:25.950 --> 00:44:28.040
Wierzymy w tą głupawą przyszłość że

00:44:28.050 --> 00:44:30.220
ona jest taka cudowna.

00:44:30.230 --> 00:44:36.070
To wszystko jest to dla przyszłych pokoleń, dla jakiś absurdalnych

00:44:36.080 --> 00:44:37.700
idei przyszłości.

00:44:38.170 --> 00:44:43.180
Wszyscy będziemy równi i braćmi i będziemy tańczyć i śpiewać

00:44:43.190 --> 00:44:47.380
i w ogóle samochody będą płynąć w przestworzach

00:44:48.000 --> 00:44:52.260
i wszyscy będziemy bogaci i piękni i młodzi będziemy żyć bardzo

00:44:52.270 --> 00:44:52.770
długo.

00:44:53.400 --> 00:44:55.480
Takie wizje się roztacza,

00:44:56.560 --> 00:45:00.380
odcinając się XX wiek to charakterystyczny, po prostu

00:45:00.390 --> 00:45:04.170
wziął i toporem próbował odciąć się od swoich korzeni.

00:45:04.510 --> 00:45:10.580
Szczególnie to jest silne w sztuce, było i jest. My jesteśmy teraz

00:45:10.590 --> 00:45:15.150
na tym pogrzebie właściwie tego wszystkiego, co porozcinano

00:45:15.160 --> 00:45:16.360
w XX wieku,

00:45:18.380 --> 00:45:19.930
ale to jest inny temat.

00:45:20.010 --> 00:45:24.250
Właśnie ci Nawaho, bardzo inspirujące to rzeczywiście i 

00:45:24.260 --> 00:45:25.530
wtedy się zaczęło

00:45:25.540 --> 00:45:31.070
ta przygoda z nimi i ten film po latach? Oni mi chodzili po głowie

00:45:31.080 --> 00:45:36.090
tak krótko mówiąc, poza tym ten pejzaż tam jest niezwykły, piękny,

00:45:36.100 --> 00:45:41.310
jakiś surowy, tak jakby Pan Bóg kończył stworzenie świata wczoraj.

00:45:42.040 --> 00:45:46.510
Taka bardzo silna jest duchowość tego wszystkiego.

00:45:46.810 --> 00:45:48.210
Najdziwniejsze jest to, że

00:45:49.110 --> 00:45:52.480
Dolina Bogów to jest taka...

00:45:54.190 --> 00:45:58.480
tam jest wysoko, to jest 2 tysiące metrów nad poziomem morza.

00:45:59.080 --> 00:46:03.870
To wszystko są takie "mesa", jak mówią oni "mesa" po hiszpańsku

00:46:03.880 --> 00:46:10.610
to "stół". To są góry, ale płaskie i to wszystko było dnem

00:46:10.620 --> 00:46:11.450
oceanu.

00:46:12.060 --> 00:46:13.430
W ogóle to też jest paradoks

00:46:13.440 --> 00:46:17.790
można powiedzieć, że teraz człowiek idzie wysoko w Alpy na wycieczkę

00:46:17.800 --> 00:46:21.400
i wyciąga jakieś anemony, odciski anemonów,

00:46:21.480 --> 00:46:25.390
a chłopcy, którzy na Śląsku tam siedzą kilometr czy 2 kilometry

00:46:25.400 --> 00:46:28.760
pod ziemią, oglądają właściwie sprasowane drzewa.

00:46:29.020 --> 00:46:33.370
Bo co to jest węgiel? To jest drzewo, które nie miało tlenu i zostało

00:46:33.780 --> 00:46:37.040
przygniecione innym drzewem, kolejnym drzewem i tak dalej...

00:46:37.110 --> 00:46:40.040
I ta ogromna presja zrobiła z tego węgiel,

00:46:40.770 --> 00:46:44.750
a jeżeliby przyłożyć jeszcze większą presję, to się zrobi diament.

00:46:47.540 --> 00:46:51.950
Tam 2 kilometry pod ziemią jest las, a dwa kilometry w górze

00:46:51.960 --> 00:46:57.330
są anemony zza morza i

00:46:57.340 --> 00:47:00.750
to jest właściwie taki pejzaż podwodny taki.

00:47:01.760 --> 00:47:05.420
Tam zresztą te skały wszystkie, one są takie ukształtowane

00:47:05.840 --> 00:47:08.580
miękką linią. Pełno jest takich

00:47:09.510 --> 00:47:14.500
anamorficznych kształtów, a to jeźdzcy na koniach, a to orzeł

00:47:14.510 --> 00:47:18.550
zrywający się ze skały, a to popiersia wodzów,

00:47:18.560 --> 00:47:19.300
a to

00:47:20.590 --> 00:47:25.450
kawalkada Indian, niesamowite są rzeczywiście. Dojeżdża

00:47:25.460 --> 00:47:26.970
się do tego miejsca,

00:47:26.980 --> 00:47:29.950
to jest taki ten... i jest tablica:

00:47:30.780 --> 00:47:31.950
"Wjeżdżasz

00:47:33.070 --> 00:47:35.450
do świątyni Indian Nawaho.

00:47:36.270 --> 00:47:41.140
Zachowuj się tak, jakbyś był w świątyni. Nie śmieć, nie brudź,

00:47:41.190 --> 00:47:45.150
zachowaj ciszę, uszanuj dusze naszych przodków".

00:47:46.120 --> 00:47:47.910
Tam się jedzie, jedzie i jedzie

00:47:48.570 --> 00:47:51.580
i tam przedziwny element jest taki, mianowicie jak człowiek

00:47:51.590 --> 00:47:53.300
wyjdzie z samochodu, to mi ten

00:47:53.950 --> 00:47:56.130
od Location Scout powiedział:

00:47:56.960 --> 00:48:01.340
"Idź Lech, odejdź od samochodu, dobre tam 50 metrów

00:48:01.350 --> 00:48:04.430
i stań i czekaj zobaczysz co się będzie działo"

00:48:05.080 --> 00:48:06.210
i tak zrobiłem.

00:48:06.300 --> 00:48:09.770
Najpierw słyszałem, cisza dzwoni w uszach dosłownie.

00:48:10.550 --> 00:48:14.270
Ten samochód słyszałem, bo tam był rozgrzany, to trochę trzaskał

00:48:14.280 --> 00:48:18.450
ten silnik coś jeszcze, a za chwilę zacząłem słyszeć dziwny

00:48:18.460 --> 00:48:20.350
szum rytmiczny.

00:48:20.860 --> 00:48:24.830
Okazało się, że słyszy się własny oddech i własny puls.

00:48:25.150 --> 00:48:29.930
Tam jest tak zwana cisza zerowa, taka absolutna cisza, której

00:48:29.940 --> 00:48:32.010
nawet w studiu dźwiękowym nie ma.

00:48:32.670 --> 00:48:37.380
Człowiek słyszy siebie, ja potem chodziłem z takim przewodnikiem

00:48:37.390 --> 00:48:41.010
Nawaho, bo żeby mnie w ogóle Indianie słuchali

00:48:41.020 --> 00:48:43.330
czy w ogóle wystąpili w moim filmie,

00:48:43.630 --> 00:48:45.420
to ja musiałem stanąć przed wodzem

00:48:46.980 --> 00:48:48.070
i ten wódz,

00:48:49.090 --> 00:48:50.230
duży człowiek

00:48:50.850 --> 00:48:52.590
tak o głowę wyższy ode mnie

00:48:53.690 --> 00:48:58.120
stał przede mną i się tak kołysał w ciemnym takim pomieszczeniu

00:48:58.130 --> 00:49:01.610
i tak się kołysał i kołysał, oczy miał zamknięte

00:49:02.310 --> 00:49:03.230
i wyszedł.

00:49:04.380 --> 00:49:05.550
Ja myślałem:

00:49:06.550 --> 00:49:07.960
"Ciekawa sprawa.

00:49:08.990 --> 00:49:10.100
Co to znaczy?

00:49:10.340 --> 00:49:15.130
Chyba nie będzie tych prawdziwych Indian w filmie".

00:49:15.740 --> 00:49:17.280
A potem przyszedł jego taki,

00:49:18.680 --> 00:49:22.010
który mnie przyprowadził do niego, taka jego prawa ręka

00:49:22.020 --> 00:49:25.030
i mówi: "Wódz mówi, że masz dobrą energię,

00:49:26.590 --> 00:49:29.800
możesz robić" i rzeczywiście 

00:49:30.750 --> 00:49:36.130
ta opinia tego wodza sprawiła, że oni po prostu słuchali

00:49:36.140 --> 00:49:36.410
mnie.

00:49:39.530 --> 00:49:43.490
Z takim przewodnikiem szedłem i tak

00:49:44.500 --> 00:49:46.340
w pewnym momencie on mnie złapał za ramię

00:49:48.660 --> 00:49:49.940
i tak szedł.

00:49:51.290 --> 00:49:54.720
Po prostu szedł, on nie patrzył czy ja idę za nim czy nie, ale

00:49:54.730 --> 00:49:56.140
tak jak szedł, nagle stanął,

00:49:56.150 --> 00:50:01.120
złapał mnie za ramię i osadził, mocno mnie złapał w miejscu.

00:50:02.150 --> 00:50:04.800
Zdumiony byłem, bo on tak nie za bardzo był

00:50:06.080 --> 00:50:07.700
żeby tak łapać za ramię.

00:50:09.450 --> 00:50:12.630
Chwilę czeka, ja czekam, nie wiadomo o co chodzi

00:50:14.090 --> 00:50:14.560


00:50:15.350 --> 00:50:16.010
i ruszył

00:50:17.190 --> 00:50:19.110
i ja za nim i mówię do niego:

00:50:20.040 --> 00:50:20.830
"Co się dzieje?

00:50:20.840 --> 00:50:22.420
Dlaczego mnie złapałeś za ramię?",

00:50:22.430 --> 00:50:23.980
on mówi: "A bo ty nie widziałeś,

00:50:23.990 --> 00:50:28.850
a tabun martwych koni przed nami przegalopował".

00:50:30.070 --> 00:50:32.500
Ja się tak odwróciłem i rzeczywiście tam się kręcił

00:50:32.510 --> 00:50:38.040
taki pył, taki dymek jakby rzeczywiście tam galopowały konie.

00:50:38.950 --> 00:50:41.420


00:50:41.430 --> 00:50:45.440
W pewnym momencie, wpewnym miejscu staje i rozmawia z przodkiem.

00:50:45.450 --> 00:50:47.490
Mówi, że: "Tak, był tam jego dziadek"

00:50:49.020 --> 00:50:50.380
i co wariat?

00:50:51.190 --> 00:50:52.920
Oni wszyscy są wariatami?

00:50:54.890 --> 00:50:59.460
Ja pamiętam, jak ja robiłem dokumentację do filmu w Londynie.

00:51:00.550 --> 00:51:01.290
pod tytułem:

00:51:02.060 --> 00:51:05.820
"Ogród Rozkoszy Ziemskich", bo ten film zaczyna się w Londynie

00:51:06.450 --> 00:51:10.150
i trafiłem na Belgrave Square do

00:51:11.150 --> 00:51:14.250
 Spiritualist Association of Great Britain.

00:51:16.480 --> 00:51:20.990
Taki zdumiony, Stowarzyszenie Spirytystów.

00:51:21.700 --> 00:51:23.030
Angielskich, wejdę.

00:51:24.560 --> 00:51:27.830
Była taka, właściwie jakby hotelik,

00:51:28.880 --> 00:51:34.510
taka recepcja bardzo skromna. Lada, stała tam starsza pani

00:51:35.150 --> 00:51:37.760
i była biblioteka różnych książek.

00:51:38.130 --> 00:51:39.210
Tak się ukłoniłem,

00:51:39.220 --> 00:51:42.020
zapytałem: "Czy mogę tutaj zobaczyć te książki?",

00:51:42.030 --> 00:51:43.980
ona mówiła: "Proszę bardzo, proszę bardzo.

00:51:43.990 --> 00:51:45.810
A czy nie chciałbym się Pan zapisać?",

00:51:45.990 --> 00:51:48.690
ja mówię: "Najpierw trochę pooglądam tych książek".

00:51:50.020 --> 00:51:51.470
Tam były różne książki,

00:51:51.480 --> 00:51:56.480
wspomnienia jak córka rozmawia ze swoją matką po śmierci.

00:51:57.350 --> 00:52:00.580
i trafiłem też na taką książkę, gdzie otworzyłem w środku

00:52:00.590 --> 00:52:06.180
i było pytanie: "Czy po śmierci będę mogła oglądać Wimbledon?",

00:52:07.630 --> 00:52:11.950
odpowiedź: "Tak oczywiście. My wszyscy oglądamy Wimbledon".

00:52:13.560 --> 00:52:15.130
"A z jakiego miejsca?"

00:52:16.100 --> 00:52:18.650
"My wybieramy miejsca tam, gdzie chcemy.

00:52:18.960 --> 00:52:21.720
Najlepszy widok jest bezpośrednio z kortu.

00:52:22.660 --> 00:52:27.400
Piłki przelatują przez nas, ale mamy najlepsze miejsca do oglądania

00:52:27.410 --> 00:52:28.030
Wimbledonu".

00:52:30.300 --> 00:52:32.550
Teraz ile raz widzę tenis...

00:52:36.690 --> 00:52:37.570
Piłki lecą.

00:52:39.120 --> 00:52:42.960
Właśnie, to są te rzeczywistości... A kto może nam powiedzieć,

00:52:42.970 --> 00:52:44.030
że tak nie jest?

00:52:44.860 --> 00:52:49.040
Oko nie widziało, ucho nie słyszało. A kto nam 150

00:52:49.050 --> 00:52:52.180
lat temu może powiedzieć, że takie pudełko będzie i w tym pudełku

00:52:52.190 --> 00:52:52.930
będzie głos?

00:52:53.960 --> 00:52:58.330
"Jaki głos?", "No kogoś, kto jest w Ameryce, a ty jesteś w Polsce

00:52:58.340 --> 00:52:59.150
i będziesz to słyszał".

00:53:00.940 --> 00:53:03.710
"Albo takie pudełko będzie tej wielkości:

00:53:04.800 --> 00:53:06.770
Takie coś wiadomo, czy to pudełko.

00:53:06.780 --> 00:53:07.980
Nie wiadomo co to jest.

00:53:09.330 --> 00:53:13.820
Trochę wygląda jak z "Odysei Kosmicznej 2001".

00:53:13.830 --> 00:53:17.960
Słuchaj całą orkiestrę symfoniczną tu w tym usłyszysz".

00:53:18.980 --> 00:53:21.910
To każdy by powiedział takiemu facetowi, takiemu Chopinowi na

00:53:21.920 --> 00:53:26.670
przykład. Do Szopena mówię teraz, czy do Mickiewicza: "Słuchaj,

00:53:27.650 --> 00:53:30.080
tu będzie cała orkiestra symfoniczna",

00:53:31.480 --> 00:53:35.980
a on mówi: "Dobrze, dziękuję, idę coś zjeść.

00:53:37.410 --> 00:53:38.940
Z tym wariatem już więcej

00:53:38.950 --> 00:53:40.260
nie chcę mieć do czynienia".

00:53:40.700 --> 00:53:42.090
A kto powie, że nie?

00:53:43.210 --> 00:53:45.550
A co teraz przechodzi przez ten pokój?

00:53:45.700 --> 00:53:46.890
Jakie promienie?

00:53:49.670 --> 00:53:50.340
Nikt nie wie

00:53:50.350 --> 00:53:54.420
tak naprawdę. My mamy bardzo ograniczoną percepcyjność tego,

00:53:54.430 --> 00:53:55.450
co się dzieje.

00:53:56.810 --> 00:54:01.320
My jesteśmy prymitywni w percepcyjności, na której opieramy

00:54:01.330 --> 00:54:04.420
obiektywizm naszych osądów.

00:54:05.180 --> 00:54:07.390
Wystarczy pierwszy lepszy kotek.

00:54:09.940 --> 00:54:14.150
Ja mieszkam we Włoszech przyplątał się rudy kotek teraz.

00:54:15.520 --> 00:54:16.750
Najwyraźniej był u ludzi.

00:54:16.760 --> 00:54:21.200
Coś nie wiem czy uciekł, ale widać, że się łasi i tak dalej...

00:54:21.550 --> 00:54:24.600
Ja go obserwuję, bo zaczęliśmy się nim opiekować i

00:54:25.270 --> 00:54:28.970
go dokarmiać i ten kotek po prostu bez przerwy coś obserwuje,

00:54:28.980 --> 00:54:30.710
coś widzi, czego ja nie widzę.

00:54:32.670 --> 00:54:35.550
Jeżeli mówiąc o tym, że wystarczy, że zapadnie ciemność, on

00:54:35.560 --> 00:54:36.860
dalej świetnie widzi.

00:54:38.150 --> 00:54:39.520
A my nic nie widzimy.

00:54:41.280 --> 00:54:44.430
Była głośna historia w Stanach Zjednoczonych psa, którego

00:54:44.440 --> 00:54:49.390
wywieźli samolotem z Nowego Jorku do Kalifornii i zostawili

00:54:49.400 --> 00:54:50.500
psa w Kalifornii.

00:54:51.540 --> 00:54:54.490
Po sześciu miesiącach ten pies przyszedł do Nowego Jorku.

00:54:56.750 --> 00:54:57.790
Jak on to wiedział?

00:54:59.410 --> 00:55:02.620
Jak zapach? Przecież nie było zapachu, lecieli samolotem

00:55:02.630 --> 00:55:03.110
z tym psem.

00:55:06.230 --> 00:55:10.190
Czyli co? My robimy tak trochę jak bohater, którego kreuje

00:55:10.200 --> 00:55:15.490
John Malkovich, że w tej świątyni, w tej ciszy próbuje robić biznes

00:55:15.500 --> 00:55:18.950
po prostu jako najbogatszy człowiek świata i chce tam kopać

00:55:18.960 --> 00:55:20.420
uran, czy co tam mają?

00:55:21.550 --> 00:55:24.820
Bo to mnie bardzo też poruszyło i zainspirowało rzeczywiście

00:55:24.830 --> 00:55:29.960
ten rodzaj arogancji, a jednocześnie jakiejś tajemnicy w tym

00:55:29.970 --> 00:55:30.500
facecie.

00:55:30.510 --> 00:55:32.130
To jest przedziwna postać.

00:55:32.750 --> 00:55:37.090
W ogóle też przedziwne jest... znaczy przedziwne. Intryguje jak..

00:55:38.190 --> 00:55:41.400
Malkovich sam się zapisał do filmu? Czy Pan go musiał namawiać?

00:55:42.390 --> 00:55:48.260
Nie, on widział mój "Młyn i Krzyż" i po prostu z dużą taką ochotą

00:55:48.610 --> 00:55:50.420
przystąpił do współpracy.

00:55:50.960 --> 00:55:55.520
Ja mam trochę tak, że ci gwiazdorzy to sami się zgłaszają do mnie, bo...

00:55:58.480 --> 00:56:02.790
Szarlota rampling widziała na przykład moją wystawę w muzeum,

00:56:02.800 --> 00:56:04.330
Jeu de Paume w Paryżu,

00:56:05.100 --> 00:56:09.470
w ogrodzie Tuileries i napisała do mnie e-mail, że:

00:56:10.570 --> 00:56:13.510
"Jak Pan coś robi, to ja się zgłaszam".

00:56:14.980 --> 00:56:19.340
Z kolei żona Michaela Yorka widziała moją wystawę w Nowym Jorku

00:56:19.350 --> 00:56:22.670
i też on się zgłosił.

00:56:24.040 --> 00:56:24.610


00:56:25.680 --> 00:56:27.550
Malkovich widział "Młyn i Krzyż"

00:56:28.680 --> 00:56:31.000
i dla niego to jest bardzo ważny film.

00:56:31.220 --> 00:56:33.260
Podobnie zresztą Brigitte Bardot, która

00:56:34.270 --> 00:56:35.440
do mnie napisała

00:56:36.460 --> 00:56:39.040
podziękowanie, że ten film

00:56:40.330 --> 00:56:42.010
przywrócił jej wiarę w kino.

00:56:42.160 --> 00:56:46.340
Taki napisała do mnie liścik, a ona była idolką

00:56:47.170 --> 00:56:48.980
mojej młodości.

00:56:50.420 --> 00:56:51.350
Miłością.

00:56:52.850 --> 00:56:53.970
Czyli warto zobaczyć?

00:56:53.980 --> 00:56:57.070
Ja nie widziałem jeszcze tego filmu Brigitte Bardot. "Piękność"?

00:56:57.080 --> 00:57:01.440
tak się nazywa ten...? Brigitte Bardot "Cudowna". "Cudowna"... jest cudowna?

00:57:01.940 --> 00:57:06.730
Tak, afrodyta prawda?

00:57:07.670 --> 00:57:08.870
Dobrze, "Młyn i Krzyż",

00:57:08.880 --> 00:57:12.670
tu nie ukrywam, że to jest film, który chyba najmocniej do mnie

00:57:12.680 --> 00:57:13.120
trafił

00:57:13.130 --> 00:57:14.630
z Pańskiego dorobku.

00:57:14.640 --> 00:57:18.090
Oczywiście też bardzo byłem poruszony

00:57:19.720 --> 00:57:24.400
"Ogrodem Rozkoszy Ziemskich". Ta scena z akwarium, do którego

00:57:24.410 --> 00:57:29.450
się sypie węgiel, gwoździe i woda i to powieść o człowieku, jego

00:57:29.760 --> 00:57:30.600
fizjologi

00:57:30.670 --> 00:57:31.770
i kondycji.

00:57:33.170 --> 00:57:36.790
To jest wchodzenie w obrazy. Tam mieliśmy Boscha, a tu mamy

00:57:37.010 --> 00:57:41.230
Bruegla przy "Młynie i Krzyżu". Mógłbym nam trochę Pan uchylić

00:57:41.240 --> 00:57:44.170
kromke tajemnicy, jak się wchodzi w te obrazy tak głęboko, że się

00:57:44.180 --> 00:57:44.860
robi z tego

00:57:45.640 --> 00:57:49.100
nie tylko ruchome obrazy, ale cały traktat filozoficzny?

00:57:49.190 --> 00:57:52.450
Największą tajemnicą jest to, że nie trzeba do tego butów.

00:57:55.070 --> 00:57:56.890
To w czym się wchodzi?

00:57:58.220 --> 00:57:59.650
Bierze się i wchodzi.

00:58:03.320 --> 00:58:05.500
Nie wiem, to jest

00:58:06.380 --> 00:58:08.530
historia miłości, Bruegla...


00:58:14.510 --> 00:58:18.180
Może to zabrzmi bardzo głupio, ale ja robię to, co kocham.

00:58:19.850 --> 00:58:24.420
Jak coś mnie fascynuje, czy... to się temu poświęcam,

00:58:24.430 --> 00:58:27.480
bo to mnie obdarowało.

00:58:28.700 --> 00:58:33.120
Jakoś chciałbym to przekazać.

00:58:34.680 --> 00:58:36.840
To jest jakaś forma przepływu.

00:58:36.850 --> 00:58:39.480
Jeżeli mnie obdarował Giorgone, to

00:58:40.190 --> 00:58:43.950
jeżeli mnie obdarował Memling i mnie obdarowują różni ci

00:58:45.830 --> 00:58:47.760
wspaniali twórcy

00:58:48.800 --> 00:58:55.670
to jak gdyby to porusza strunę w człowieku, która zaczyna wibrować.

00:58:55.680 --> 00:58:56.760


00:58:58.760 --> 00:59:00.700
Pobudza wyobraźnię, pobudza

00:59:02.600 --> 00:59:06.890
takie wewnętrzne drżenie. Od tego się właściwie zaczyna moja praca,

00:59:07.990 --> 00:59:08.990
że ktoś

00:59:10.500 --> 00:59:13.400
tą strunę uderzył,

00:59:14.390 --> 00:59:20.370
 że się zaczyna to drżenie i to jakby potem się wszystko tak dzieje,

00:59:20.380 --> 00:59:22.350
że się zapalają zielone światła.

00:59:23.540 --> 00:59:28.400
Jak ktoś robi to co kocha, to często jest tak, że

00:59:29.150 --> 00:59:33.110
jest pewnego rodzaju faza oporu na początku, bo to jest taka

00:59:33.120 --> 00:59:36.890
jakby próbowanie czy człowiek rzeczywiście kocha czy

00:59:36.900 --> 00:59:37.790
mu się wydaje.

00:59:39.120 --> 00:59:44.240
A potem jak już tak ta faza zniknie ta pierwsza, to potem są takie

00:59:44.250 --> 00:59:48.100
etapy zapalenia przedziwnych zielonych świateł.

00:59:48.110 --> 00:59:53.110
W związku z tym ja mam pewnego rodzaju wizje rzeczywistości, że ona

00:59:53.710 --> 00:59:56.220
w dużej mierze jest taka

00:59:57.240 --> 00:59:59.580


01:00:00.060 --> 01:00:01.670
prokurowana przez 

01:00:02.980 --> 01:00:07.020
nas, znaczy my ją projektujemy

01:00:07.090 --> 01:00:09.650
czy też

01:00:13.140 --> 01:00:15.570
my ją stwarzamy w jakimś sensie.

01:00:16.430 --> 01:00:18.860
W ten właśnie nie materialny sposób.

01:00:19.050 --> 01:00:22.860
Ja to ciągle nachodzę na tematy niematerialne, bo my się tej

01:00:22.870 --> 01:00:25.950
materii trzymamy jak obłąkańcy,

01:00:27.400 --> 01:00:28.080
a

01:00:30.080 --> 01:00:32.160
właściwie ona jest...

01:00:32.200 --> 01:00:35.690
po pierwsze, nie istnieje w sensie fizycznym,

01:00:36.130 --> 01:00:41.160
bo to są wszystko... Jak ktoś zna choć trochę fizykę, to wie, że te

01:00:41.990 --> 01:00:44.470
atomy to właściwie ogromne próżnie

01:00:45.320 --> 01:00:47.780
i to są pola energetyczne głównie,

01:00:48.890 --> 01:00:51.480
ale to trzeba wejść w taką fizykę

01:00:51.490 --> 01:00:54.850
powiedzmy kwantową przede wszystkim, żeby wiedzieć, że to

01:00:55.650 --> 01:00:56.790
to prawie jest

01:00:56.800 --> 01:00:59.210
takie złudzenie właśnie,

01:01:00.900 --> 01:01:03.680
że ta materia jest taka solidna i tak dalej...

01:01:05.450 --> 01:01:06.030


01:01:08.670 --> 01:01:09.670
Ja myślę, że

01:01:11.390 --> 01:01:16.950
ten świat duchowy istnieje, jest, widziałem

01:01:16.960 --> 01:01:18.560
ludzi, którzy się komunikują.

01:01:19.410 --> 01:01:23.250
Ja być może w jakiś prymitywny sposób też.

01:01:24.260 --> 01:01:29.260
Jak widzę w muzeum, że kobieta siedzi przed Tycjanem i ma

01:01:29.870 --> 01:01:31.330
na blejtramie

01:01:31.980 --> 01:01:34.960
niezdarną kopię tego Tycjana

01:01:35.260 --> 01:01:41.590
to jednak jest coś takiego, że tą rękę prowadzi Tycjan tej kobiety.

01:01:43.310 --> 01:01:43.870


01:01:45.420 --> 01:01:48.610
Ja z kolei miałem taką sytuację w "Młynie i Krzyżu" że

01:01:49.690 --> 01:01:54.140
Bruegel namalował tylko ćwiartkę drzewa i trzeba było nam do filmu

01:01:54.150 --> 01:01:56.530
całe drzewo i siedziałem i

01:01:57.180 --> 01:02:01.920
zacząłem domalowywać kopiując czy wzorując się, nie można

01:02:01.930 --> 01:02:06.430
kopiować, bo to musi być drzewo, więc ono nie jest idealnie symetryczne

01:02:08.430 --> 01:02:12.960
i dosłownie słyszałem, jak gdyby Bruegel'a który mówił: "Nie,

01:02:12.970 --> 01:02:17.400
nie tu. No co ty, gdzie ty?".

01:02:19.280 --> 01:02:24.510
Takie miałem poczucie, że tam dosłownie dyszy mi w kark, niemalże.

01:02:27.370 --> 01:02:31.150
Jak jest ktoś z nas, kto nie widział duchów czy nie słyszał duchów,

01:02:31.160 --> 01:02:32.390
czy nie słyszał.

01:02:37.360 --> 01:02:38.070
Oni są.

01:02:41.100 --> 01:02:47.400
Są to prawda, jak badam te wierzenia ludów pierwotnych,

01:02:47.410 --> 01:02:50.840
bo taki właśnie był temat mojego doktoratu o maskach rytualnych

01:02:50.850 --> 01:02:51.340
Afryki.

01:02:51.790 --> 01:02:57.180
To tam, to ja słyszałem. Widziałem, słyszałem, a mój przyjaciel

01:02:57.190 --> 01:03:01.730
pisał o obrzędowości pogrzebowej na aszubach i też widział

01:03:01.740 --> 01:03:03.770
i słyszał i nawet miałem taki wniosek.

01:03:03.780 --> 01:03:07.600
On wracał z tych swoich badań terenowych z Kaszub i mówił mi o

01:03:07.610 --> 01:03:09.160
demonologii kaszubskiej.

01:03:09.220 --> 01:03:11.740
Zresztą u Miłosza jest dokładnie to samo w "Dolinie Issy",

01:03:12.320 --> 01:03:17.560
że potem ktoś, kto jakoś nieszczęśliwie zginął albo

01:03:17.570 --> 01:03:21.590
żył, to może być potem demonem i że to nam się wydaje

01:03:21.600 --> 01:03:23.430
strasznie dziwne,

01:03:24.070 --> 01:03:28.230
ale jak mówiłem temu mojemu przyjacielowi od kaszubów, że

01:03:28.590 --> 01:03:32.910
tutaj wyniki badań naszych prac, ja Afryka ludy pierwotne,

01:03:32.920 --> 01:03:37.200
a ty kaszubi są bardzo podobne, bo i tu i tam jest religia

01:03:37.210 --> 01:03:40.770
pierwotna, tylko że na Kaszubach z małą domieszką chrześcijaństwa,

01:03:40.940 --> 01:03:45.690
ale to oczywiście śmiałem się, bo jest opowieści dużo o tym, że

01:03:46.560 --> 01:03:49.260
na przykład do trumny takiego potencjalnego demona należy

01:03:49.270 --> 01:03:50.730
włożyć

01:03:51.890 --> 01:03:56.570
kartkę wyrwaną z modlitewnika katolickiego, na której

01:03:56.580 --> 01:03:57.790
nie ma słowa "amen".

01:03:58.270 --> 01:04:01.150
Dlatego, żeby on się zajął tą modlitwą i nigdy jej nie kończył,

01:04:01.160 --> 01:04:05.410
a nie przychodził po ludzi, którzy zostali i żeby im nie szkodził,

01:04:05.420 --> 01:04:09.390
albo nie zabierał ze sobą, więc to są badania z lat 90'

01:04:09.400 --> 01:04:13.740
jeszcze ubiegłego wieku, więc to jest realizm magiczny

01:04:13.750 --> 01:04:18.440
albo nie magiczny, ale jest. Dobrze, ale to wróćmy trochę jeszcze

01:04:18.740 --> 01:04:19.590
do sztuki.

01:04:21.770 --> 01:04:23.370
Słyszałem chyba jakąś rozmowę,

01:04:23.380 --> 01:04:26.930
zresztą w bardzo wielu miejscach bardzo podzielam i jest mi to

01:04:26.940 --> 01:04:27.550
bardzo bliskie

01:04:27.560 --> 01:04:30.310
co Pan mówi, myśli o sztuce, o kulturze współczesnej.

01:04:30.980 --> 01:04:35.770
Właśnie o tych wymiarach etynoologicznych, antropologicznych,

01:04:35.900 --> 01:04:40.560
ale przy tych pobytach w Wenecji miał Pan okazję spotkać w czasie

01:04:40.570 --> 01:04:44.010
Biennale, spotykać wielokrotnie pewnie ludzi, którzy wtedy

01:04:44.440 --> 01:04:48.970
byli takimi szamanami tej współczesnej sztuki

01:04:48.980 --> 01:04:52.760
jak Andy Warhol, Joseph Beuys czy Roy Lichtenstein,

01:04:53.550 --> 01:04:57.610
ale Pan się bardzo rozczarował tą sztuką i nawet chyba jakąś

01:04:57.620 --> 01:05:00.850
torbę, którą dostał Pan z autografem Warhola

01:05:00.860 --> 01:05:05.130
potem wyrzucił Pan, nie wiem czy specjalnie czy nie?

01:05:05.140 --> 01:05:09.260
Po prostu nie przywiązywałem do niej takiego znaczenia.

01:05:09.910 --> 01:05:15.950
Także nie jako akt wolicji mojej, tylko po prostu

01:05:16.000 --> 01:05:18.430
nie był to dla mnie żaden fetysz.

01:05:19.970 --> 01:05:25.450
Po prostu Warhol dał mi torbę i podpisał swój autograf. Ja jako oczywiście

01:05:25.460 --> 01:05:28.710
brzdąc latałem na te Biennale i tam poznałem ich wszystkich,

01:05:28.720 --> 01:05:33.570
bo to brzdąc taki byłem że chciałem ich tam po prostu o coś zapytać

01:05:33.580 --> 01:05:35.740
albo jak dawali coś to wziąć.

01:05:36.400 --> 01:05:42.570
Także poznałem różnych artystów pop-artu, sztuki konceptualnej, koszuta,

01:05:43.780 --> 01:05:47.780
różnych. Z resztą Wenecja była w owym czasie takim miejscem,

01:05:47.790 --> 01:05:49.670
gdzie mnóstwo ludzi... Pamiętam

01:05:49.920 --> 01:05:54.330
ja wtedy zaczytywałem się w Cortázarze i był w Pałacu Dożów taki

01:05:55.040 --> 01:05:59.150
sympozjon. To teraz jest ciekawostka, bo ludzie wchodzili

01:05:59.160 --> 01:06:02.270
z ulicy i nikt nie był badany.

01:06:02.280 --> 01:06:06.970
Nie przechodził przez bramki, nie było żadnych badań czy wysadzi

01:06:06.980 --> 01:06:07.750
w powietrze.

01:06:07.760 --> 01:06:12.860
Ja siedziałem pod stołem tym prezydialnym jako szczeniak

01:06:12.870 --> 01:06:15.520
wpatrzony w Cortázara jak w obrazek.

01:06:16.380 --> 01:06:19.870
Tam był Alberto Moravia,

01:06:20.770 --> 01:06:27.540
była Angela Davis i był reżyser Rossellini za tym stołem, ja nie

01:06:27.550 --> 01:06:31.030
wiem o czym dyskutowali, bo ja nie mogłem spuścić oka z Cortázara.

01:06:31.040 --> 01:06:36.810
Żyłem wtedy fascynacją "Grą w klasy" i to był dla mnie

01:06:36.820 --> 01:06:38.490
taki: "On

01:06:38.560 --> 01:06:44.460
tu jest" i potem jak wstał, to ogromny facet był i

01:06:44.470 --> 01:06:46.920
miał bardzo szeroko rozstawione oczy.

01:06:47.180 --> 01:06:51.180
Miałem za sobą jakąś książkę Cortázara i w ogóle tam

01:06:51.190 --> 01:06:54.240
podszedłem, bo przeczytałem na plakacie, że będzie Julio Cortázar

01:06:55.070 --> 01:06:55.480


01:06:56.100 --> 01:07:00.680
i dałem mu to do autografu i on jakby w ogóle patrzył na mnie

01:07:00.690 --> 01:07:02.440
to miał tak szeroko rozstawione oczy że

01:07:02.450 --> 01:07:03.260
byłem przekonany że na uszy

01:07:03.920 --> 01:07:04.450
patrzę.

01:07:07.290 --> 01:07:09.980
Niesamowita taka twarz, taka płaska.

01:07:10.870 --> 01:07:12.170
Przedziwna ta twarz.

01:07:13.040 --> 01:07:16.330
Tak, poznałem różnych ludzi, poznałem sztukę współczesną,

01:07:16.370 --> 01:07:19.320
ale latałem do Galleria dell’Accademia

01:07:20.200 --> 01:07:25.580
i oglądałem starych istrzów i teraz zasada była taka, że tak

01:07:25.590 --> 01:07:29.220
jak to co widziałem na Biennale to się odbijałem trochę jak od

01:07:29.230 --> 01:07:31.920
ściany. One mnie nie wpuszczały,

01:07:31.930 --> 01:07:36.820
imponowały mi te prace, ale nie pozwalały

01:07:37.060 --> 01:07:41.100
na wejście do środka. Pan powiedział: "Jak Pan wchodzi do obrazu?".

01:07:41.140 --> 01:07:43.850
Otóż ci starzy mistrzowie mówią:

01:07:44.950 --> 01:07:46.110
"Chodź tu do mnie".

01:07:47.280 --> 01:07:50.950
Jak tak na przykład człowiek jest w takim muzeum potężnym jak

01:07:50.960 --> 01:07:54.130
Metropolitan Muzeum w Nowym Jorku to widzi.

01:07:54.140 --> 01:07:55.090
jaka jest różnica.

01:07:55.100 --> 01:07:59.230
Jak jest sztuka współczesna, to ludzie stoją 20 metrów

01:07:59.240 --> 01:08:00.080
od tych

01:08:00.680 --> 01:08:03.360
rzeczy i właściwie nie stoją, tylko przechodzą.

01:08:04.820 --> 01:08:08.980
Jak jest sztuka tam VII, VIII wiek to tak stoją

01:08:08.990 --> 01:08:13.140
5 metrów od tego i trochę już dłużej ale nie tak długo.

01:08:13.250 --> 01:08:18.460
A jak są te małe obrazki Memlinga, Giorgione'a i tak dalej... To stoją

01:08:18.470 --> 01:08:22.590
z głową w tym obrazie, bez przerwy się włącza jakiś alarm

01:08:23.490 --> 01:08:27.270
i mogą stać długo, czyli

01:08:28.390 --> 01:08:32.650
rozwój sztuki... Pseudo rozwój, bo to nie jest rozwój, tylko to jest

01:08:33.750 --> 01:08:38.970
pseudo rozwój. To rozwój, jest może być nie wiem...

01:08:39.990 --> 01:08:42.070
Medycyna się może rozwijać,

01:08:43.540 --> 01:08:46.020
właściwie technologia

01:08:46.090 --> 01:08:47.610
może się rozwijać,

01:08:49.650 --> 01:08:54.640
Różne takie, ale jeżeli chodzi o człowieka, o sztukę. Czy teraz

01:08:54.650 --> 01:08:57.380
są lepsi kompozytorzy niż Bach i Beethoven?

01:08:58.120 --> 01:09:00.930
Czy ktoś lepiej gra na fortepianie jak Chopin?

01:09:01.700 --> 01:09:04.850
Czy ktoś może w ogóle skomponować coś w pobliżu?

01:09:06.160 --> 01:09:07.690
Czy

01:09:08.150 --> 01:09:10.150
teraz są lepsi malarze niż

01:09:10.870 --> 01:09:13.160
wspomniany

01:09:13.320 --> 01:09:13.930
Memling?

01:09:14.800 --> 01:09:18.560
Tak mogę pytać o wszystko. Czy ktoś skomponował lepszą operę

01:09:18.570 --> 01:09:19.370
niż Puccini,

01:09:19.380 --> 01:09:22.380
Verdi i tak dalej...?

01:09:24.770 --> 01:09:25.910
Nie ma rozwoju.

01:09:26.720 --> 01:09:28.010
Właśnie, a może jest regres?

01:09:28.020 --> 01:09:31.700
Bo ja to mam trochę taki... Nieraz smutną obserwację... Jest zdecydowany regres, to oczywiste.

01:09:33.640 --> 01:09:36.360
Na przykład, cokolwiek weźmiemy.

01:09:37.150 --> 01:09:41.040
Czy szpitale, czy ktoś dzisiaj zbuduje taki szpital 

01:09:41.050 --> 01:09:41.360


01:09:41.370 --> 01:09:42.460
gdzie

01:09:43.570 --> 01:09:47.650
van der Weyden był w głównym, że tak powiem ołtarzu, czy

01:09:47.660 --> 01:09:51.370
 głównym obrazem dla chorych, żeby patrzyli na tę

01:09:51.380 --> 01:09:51.890
sztukę.

01:09:52.150 --> 01:09:55.440
Dzisiaj szpital z zewnątrz zresztą nie musi

01:09:55.450 --> 01:10:00.850
pewnie, ale jest tak samo tak samo prosty jak bank czy

01:10:00.860 --> 01:10:03.900
jak elewator zbożowy.

01:10:04.700 --> 01:10:07.120
Myślę też o kościołach i o cmentarzach

01:10:07.130 --> 01:10:11.540
na przykład. Dzisiejsze cmentarze, nie ma już takich cmentarzy

01:10:11.550 --> 01:10:13.390
jak na Rossie czy na Powązkach.

01:10:13.640 --> 01:10:17.330
To jest wszystko jakby takie... Pan kamieniarz już ma gotowe chińskie

01:10:17.340 --> 01:10:22.020
kamienie i nagrobki są ustandaryzowane i to tak jakby zostaje

01:10:22.030 --> 01:10:27.040
po nas takie świadectwo tego pokolenia właśnie jakiegoś

01:10:27.080 --> 01:10:28.970
takiego szablonu.

01:10:29.990 --> 01:10:33.180
A zapytam prowokacyjnie: Czy widział Pan kiedyś albo

01:10:33.190 --> 01:10:38.070
czy był Pan kiedyś w jakimś współczesnym, pięknym kościele?

01:10:38.250 --> 01:10:41.220
Współczesnym takim najwyżej pięćdziesięcioletnim?

01:10:44.270 --> 01:10:45.290
Trudne pytanie.

01:10:48.490 --> 01:10:51.440
Chyba widziałem parę takich harmonijnych

01:10:51.510 --> 01:10:54.570
czy też kontemplacyjnych

01:10:54.610 --> 01:10:56.940
propozycji, ale to było bardzo rzadko.

01:10:57.900 --> 01:10:58.510


01:11:00.460 --> 01:11:04.820
Myślę, że taka kaplica dekorowana przez Mattisa, którą Le Corbusier

01:11:06.790 --> 01:11:08.950
stworzył to miała swój.

01:11:10.490 --> 01:11:15.740
taki kontemplacyjny urok, ale to są tak wyjątkowe sytuacje,

01:11:16.120 --> 01:11:19.490
że oczywiście odwracając Pana pytanie

01:11:20.270 --> 01:11:24.380
to, żeby był taki jeden kościół

01:11:24.390 --> 01:11:30.980
to są dziesiątki tysięcy mało duchowych konstruktów.

01:11:31.830 --> 01:11:34.970
Jednak się wchodzi do katedry i

01:11:36.140 --> 01:11:37.810
ta cała wzniosłość.

01:11:37.820 --> 01:11:39.510
Po co jest taki wysoki sufit?

01:11:40.450 --> 01:11:44.630
Czy my mamy taki wzrost odpowiedni do tego sufitu?

01:11:45.570 --> 01:11:48.700
A może tamci mieli taki wzrost duchowy?

01:11:51.710 --> 01:11:53.690
Tyle powietrza nad głową.

01:11:55.340 --> 01:11:56.380
Także

01:11:57.320 --> 01:12:02.540
wie Pan, to jest pewnego rodzaju choroba, która toczy świat.

01:12:03.410 --> 01:12:08.380
Zaczęła się stulecie temu. Przeszło, bo to już tak

01:12:09.180 --> 01:12:09.970


01:12:10.720 --> 01:12:15.210
Sztuka XX wieku rozbiła wszystkie kanony, jakie istniały.

01:12:16.510 --> 01:12:20.280
Kanony, nad którymi pracowali przez tysiące lat artyści.

01:12:20.960 --> 01:12:22.160
Kanony piękna,

01:12:23.340 --> 01:12:28.270
harmonii. Te wszystkie rzeczy stały się wrogiem w XX wieku.

01:12:29.130 --> 01:12:30.810
To wszystko zostało rozbite.

01:12:31.680 --> 01:12:37.560
Rozbijali te kanony na ogół geniusze, typu Picasso typu Strawiński,

01:12:38.400 --> 01:12:40.070
ale za nimi szły

01:12:40.720 --> 01:12:45.860
takie uszczęśliwione tłumy nie zdolnych ludzi, którzy wykorzystywali

01:12:45.870 --> 01:12:49.310
to, że to jest teraz tak prosto zostać artystą.

01:12:51.490 --> 01:12:52.170


01:12:52.820 --> 01:12:55.500
Oni liczyli na tą dziecięcą chorobę,

01:12:55.510 --> 01:12:59.070
Oni zapadli na tą dziecięcą chorobę niszczenia, żeby zbudować

01:12:59.080 --> 01:12:59.920
coś nowego,

01:13:01.190 --> 01:13:04.210
ale można teraz już z pełną odpowiedzialnością powiedzieć,

01:13:04.220 --> 01:13:07.980
że nic nowego nie powstało. Właściwie porozbijali wszystkie

01:13:07.990 --> 01:13:09.700
formy i kanony piękna.

01:13:10.560 --> 01:13:12.500
Zostawili ludzi na lodzie.

01:13:14.210 --> 01:13:17.450
Nie można teraz iść do galerii sztuki i liczyć na to, że spłynie

01:13:17.460 --> 01:13:18.570
na mnie łaska.

01:13:19.640 --> 01:13:25.320
Jak ja idę do Kościoła w Wenecji, oglądam "Pale", czyli

01:13:25.330 --> 01:13:28.500
taki obraz duży Belliniego

01:13:29.450 --> 01:13:31.940
to ja po prostu płynę po tych kształtach.

01:13:31.950 --> 01:13:33.190
To jest tak jakbym

01:13:34.600 --> 01:13:40.150
słyszał symfonię, coś pięknego, to jest samo w sobie mistyczne,

01:13:40.160 --> 01:13:42.580
duchowe, muzyczne,

01:13:44.130 --> 01:13:45.090
przepływowe.

01:13:47.030 --> 01:13:50.540
Jak idę do galerii sztuki współczesnej, to mnie mało to obchodzi,

01:13:50.550 --> 01:13:55.020
coś pomazane, coś pogryzmolone coś tam na...

01:13:56.040 --> 01:13:57.410
Nie użyję tego słowa.

01:13:58.450 --> 01:13:58.980


01:13:59.660 --> 01:14:04.320
I co? I to żąda od odbiorcy

01:14:04.910 --> 01:14:06.010
pewnej relacji.

01:14:06.020 --> 01:14:09.030
To jest trudna sprawa, bo nie wszyscy artyści. To nie jest tak,

01:14:09.040 --> 01:14:11.640
nie chcę wylewać dziecka z kąpielą.

01:14:11.910 --> 01:14:13.230
Są artyści, którzy.

01:14:14.070 --> 01:14:17.460
tworzą jednak wspaniałe rzeczy, ale jest ich tak strasznie

01:14:17.470 --> 01:14:21.650
mało w dzisiejszych czasach, ponieważ to spustoszenie, to

01:14:21.660 --> 01:14:23.910
że tolerujemy w parkach

01:14:24.630 --> 01:14:29.420
różnego rodzaju połamane kikuty jako nowoczesną rzeźbę.

01:14:30.010 --> 01:14:30.670


01:14:31.600 --> 01:14:32.900


01:14:34.760 --> 01:14:35.880
Z drugiej strony,

01:14:35.890 --> 01:14:40.780
myślę, że trochę w tym paradoksie Oscara Wilde'a da, że to natura

01:14:40.790 --> 01:14:45.600
naśladuje sztukę, a nie odwrotnie. Jest to pewnego rodzaju, prawda.

01:14:45.610 --> 01:14:46.230
Ponieważ

01:14:47.500 --> 01:14:51.720
to rozwalenie sztuki na progu XX wieku doprowadziły

01:14:51.730 --> 01:14:53.260
do rozwalenia człowieka.

01:14:54.830 --> 01:14:59.620
Tak naprawdę nie ma okrutniejszego stulecia i nie ma większej

01:14:59.630 --> 01:15:01.920
hekatomby niż

01:15:02.640 --> 01:15:04.760
obie wojny XX

01:15:04.830 --> 01:15:05.660
wieku

01:15:06.590 --> 01:15:10.450
wyrażone w niesamowitym okrucieństwie i.

01:15:11.140 --> 01:15:13.310
destrukcji ciała ludzkiego

01:15:14.860 --> 01:15:17.590
i nie ma gorszych systemów politycznych

01:15:18.330 --> 01:15:19.160
niż te

01:15:20.360 --> 01:15:22.010
niemiecko ruskie.

01:15:22.750 --> 01:15:23.910
przetworzenia

01:15:24.510 --> 01:15:27.010
totalitaryzmów.

01:15:29.040 --> 01:15:29.680


01:15:31.520 --> 01:15:35.230
Niszczenie ludzi w sposób niewyobrażalny

01:15:37.060 --> 01:15:40.890
zaczęło się od niszczenia sztuki, od niszczenia kanonu od

01:15:40.900 --> 01:15:43.090
zabrania ludziom harmonii.

01:15:45.820 --> 01:15:50.700
To jest jakiś taki z orkiestrowany proces niszczenia człowieka,

01:15:51.630 --> 01:15:53.290
a człowiek musi mieć.

01:15:56.450 --> 01:15:57.090
piękno.

01:15:57.960 --> 01:15:59.010
Bez niego umiera.

01:16:00.390 --> 01:16:03.620
Na szczęście natura obdarowuje nas

01:16:04.270 --> 01:16:09.860
i jej się nie da powykrzywiać, zrobić z tego... Można ją zatruć,

01:16:09.870 --> 01:16:10.260


01:16:11.170 --> 01:16:12.050
staramy się.

01:16:14.160 --> 01:16:16.070
Już mamy postępy w tej dziedzinie.

01:16:17.790 --> 01:16:19.250
Wykazujemy dobrą wolę,

01:16:20.730 --> 01:16:24.470
ale generalnie żywiąca ta natura nas chroni.

01:16:24.730 --> 01:16:26.860
To jest jakaś forma obcowania z pięknem

01:16:26.870 --> 01:16:32.050
w dniu dzisiejszym na pewno, ale kiedyś miała to sztuka też.

01:16:32.060 --> 01:16:32.750


01:16:36.170 --> 01:16:38.700
Umiała być tą strawą duchową,

01:16:38.710 --> 01:16:39.990
tak trochę

01:16:40.000 --> 01:16:44.590
to jest ta strawa duchowa, ale niemniej jednak jest to określenie,

01:16:44.600 --> 01:16:45.510
które weszło do

01:16:46.240 --> 01:16:49.050
leksykonu polskiego.

01:16:51.390 --> 01:16:55.580
To zostało porąbane, zniszczone i jesteśmy trochę na śmietniku

01:16:55.590 --> 01:16:56.680
na pogorzelisku.

01:16:57.790 --> 01:16:58.460
Yy.

01:17:00.440 --> 01:17:03.650
Sami sobie

01:17:03.660 --> 01:17:05.620
to napytaliśmy.

01:17:07.080 --> 01:17:08.260
Wydaje mi się, że

01:17:10.090 --> 01:17:14.780
dopóki istnieje natura, dopóki istnieje Wenecja, dopóki

01:17:14.790 --> 01:17:19.400
istnieją starzy mistrzowie, to nie jest tak źle, ponieważ

01:17:20.780 --> 01:17:22.500
wszystkie te rzeczy

01:17:23.330 --> 01:17:26.800
mówią do nas. Ja widzę to po Wenecji, od dziecka

01:17:27.850 --> 01:17:31.040
byłem w Wenecji, widziałem, jak w moim dzieciństwie

01:17:31.050 --> 01:17:36.660
Wenecja była pusta, pustawa nie było dużo turystów naprawdę.

01:17:37.090 --> 01:17:39.140
Okresowo w lecie trochę więcej,

01:17:39.710 --> 01:17:43.570
ale teraz dzikie tłumy są w Wenecji. Po prostu

01:17:44.370 --> 01:17:46.340
można się utopić w tym tłumie.

01:17:47.150 --> 01:17:48.360
Skąd to się bierze?

01:17:48.370 --> 01:17:51.100
Ludzie jednak chcą, potrzebują tego piękna.

01:17:51.700 --> 01:17:53.930
Jest wystawa Vermeera w Holandii

01:17:53.940 --> 01:17:55.200
nie można na nią wejść.

01:17:56.130 --> 01:18:00.570
Wszyscy potrzebują tego, żeby popatrzyć jak ten Vermeer te maleńkie

01:18:00.580 --> 01:18:04.170
obrazy, które zostały zapomniane na kilkaset lat.

01:18:04.960 --> 01:18:06.340
Vermeer,

01:18:06.350 --> 01:18:07.780
artysta zapomniany.

01:18:08.830 --> 01:18:13.340
Nam się nie przedstawił, jedynie pokazał swoje

01:18:13.350 --> 01:18:17.650
plecy w tej sztuce malarskiej, która jest w Wiedniu w konshistorycznym

01:18:17.660 --> 01:18:18.290
muzeum.

01:18:19.000 --> 01:18:20.220
Widzimy jego plecy.

01:18:20.910 --> 01:18:24.580
Nie zrobił sobie tak jak Rembrandt, który zrobił kilkadziesiąt

01:18:24.590 --> 01:18:25.710
autoportretów.

01:18:26.110 --> 01:18:27.570
Nie wiemy, jak wyglądał Vermeer.

01:18:28.310 --> 01:18:32.060
Wiemy tylko prawdopodobnie, bo to są domysły, że miał dużo dzieci,

01:18:32.070 --> 01:18:36.620
że był bez grosza, że jego obrazy jeden przykrywał beczkę ze

01:18:36.630 --> 01:18:37.570
śledziami.

01:18:37.780 --> 01:18:39.800
Potem po jego śmierci znaleziono.

01:18:40.400 --> 01:18:42.460
A jeden zatykał dziurę w dachu.

01:18:44.430 --> 01:18:44.990


01:18:45.640 --> 01:18:48.990
A jeden Vermeer został kupiony

01:18:49.970 --> 01:18:54.190
i sprzedany, kupiony za równowartość łyżeczki ze srebra. Znaczy

01:18:54.200 --> 01:18:56.470
za łyżeczkę ze srebra wymieniony.

01:18:59.260 --> 01:19:03.300
Czyli ludzie, już nie mówiąc o tym, że on stracił swoje nazwisko.

01:19:04.960 --> 01:19:10.590
W tym sensie, że przypisywano jego obrazy innym malarzom holenderskim.

01:19:11.590 --> 01:19:16.430
Vermeer to jest dopiero odkrycie historyków sztuki tak po 300

01:19:16.440 --> 01:19:17.560
latach zapomnienia.

01:19:18.580 --> 01:19:23.060
Podobnie zachwycamy się Botticelli'm, jego "Wenus", jego afrodytą,

01:19:23.070 --> 01:19:28.050
om prima verą, tą wiosną Botticell'ego, a Botticelli kompletnie

01:19:28.060 --> 01:19:30.090
został zignorowany i zapomniany.

01:19:30.710 --> 01:19:32.600
Botticelli po włosku to jest baryła.

01:19:33.940 --> 01:19:38.280
Dla nas to jest synonim, jak kawiarnia się nazywa Botticelli,

01:19:38.290 --> 01:19:39.340


01:19:41.480 --> 01:19:44.480
a to baryła,tak go nazywali.

01:19:45.810 --> 01:19:46.820
Ciekawe czemu.

01:19:48.540 --> 01:19:49.380


01:19:51.010 --> 01:19:53.990
A ten Botticelli malował coś pięknego.

01:19:54.000 --> 01:19:59.170
To wystarczy stanąć w Uffizi przed tymi obrazami i zobaczyć

01:19:59.180 --> 01:20:00.250
absolutne piękno.

01:20:02.720 --> 01:20:06.660
Zapomniał go świat zupełnie. Już nie mówiąc o tym biednym

01:20:06.670 --> 01:20:10.570
van Goghu, który w ogóle tam był ignorowany poza jego bratem

01:20:11.060 --> 01:20:13.920
i takich jest dużo artystów, którzy...

01:20:14.510 --> 01:20:17.650
Ja nie zapomnę ja inscenizowałem "Carmen".

01:20:19.080 --> 01:20:24.000
i jak czytałem o śmierci Bizeta, to nie chciało mi się wierzyć.

01:20:24.010 --> 01:20:25.600
Bizet został...

01:20:26.230 --> 01:20:30.590
"Carmen" ta opera, którą teraz wyścigi formuły pierwszej zaczynają

01:20:30.600 --> 01:20:32.110
się od uwertury z "Carmen".

01:20:33.020 --> 01:20:34.550


01:20:35.330 --> 01:20:37.340
Synonim Hiszpanii w ogóle.

01:20:37.950 --> 01:20:42.890
Jak miał premierę Bizet, a był młodym człowiekiem, miał trzydzieści

01:20:42.900 --> 01:20:43.590
pięć lat.

01:20:44.820 --> 01:20:45.460
To

01:20:46.250 --> 01:20:49.670
został tak zniszczony, zjechany przez krytykę.

01:20:49.920 --> 01:20:54.050
On na tą premierę nie spał, nie jadł pisał partyturę, ponieważ

01:20:54.060 --> 01:20:57.050
nie było programów komputerowych, które rozpisują różnego

01:20:57.060 --> 01:20:58.570
rodzaju nuty

01:20:58.580 --> 01:21:03.010
tylko on siedział z piórem po nocach, nie dojadał, nie do sypiał.

01:21:04.370 --> 01:21:05.590
Nie miał pieniędzy.

01:21:06.420 --> 01:21:10.460
Pisał tą partyturę, te wszystkie głosy jak się tak spojrzy na

01:21:10.470 --> 01:21:14.260
partyturę muzyczną, to tych głosów tam jest w cholere i trochę.

01:21:14.700 --> 01:21:19.600
Każdy instrument ma swoją linię melodyczną, każdy śpiewak

01:21:19.610 --> 01:21:25.950
ma chór osobno, głosy w chórze, bo to są alty, soprany,

01:21:26.290 --> 01:21:28.320
basy, tenory.

01:21:30.120 --> 01:21:30.540


01:21:31.970 --> 01:21:34.380
Więc to wszystko on rozpisywał

01:21:35.360 --> 01:21:38.000
takt po takcie w pionach.

01:21:38.040 --> 01:21:39.650
Ogromna robota, to trzeba...

01:21:40.250 --> 01:21:44.300
To też niesamowite, że taki muzyk to słyszy jak on to pisze.

01:21:44.310 --> 01:21:47.780
To nie jest tak, że on tam stawia kropkę z kreską.

01:21:48.050 --> 01:21:51.190
On słyszy, on stawia dźwięk.

01:21:51.940 --> 01:21:57.260
To jest też jak kot w ciemnościach. Normalny człowiek

01:21:57.270 --> 01:21:58.840
tylko w ogóle nie przeczyta.

01:22:00.080 --> 01:22:03.210
I ten Bizet został zniszczony przez krytykę.

01:22:03.830 --> 01:22:05.590
On zapadł na zdrowiu.

01:22:05.740 --> 01:22:09.500
Jak mu te recenzje wszystkie przeczytali, to wziął i się zawinął

01:22:09.510 --> 01:22:10.180
i umarł.

01:22:11.030 --> 01:22:13.390
Nie chciał w tym świecie więcej funkcjonować.

01:22:14.260 --> 01:22:18.050
Dopiero jego przyjaciel tam pewno recytatywy podopisywał tam

01:22:18.060 --> 01:22:18.850
muzycznie.

01:22:19.690 --> 01:22:23.970
Pojechało to w inne strony świata do Wiednia, to i nagle Bizet

01:22:23.980 --> 01:22:24.740
i "Carmen".

01:22:25.460 --> 01:22:29.670
Opera numer jeden w repertuarach wszystkich teatrów operowych,

01:22:30.430 --> 01:22:34.690
ale on o tym nie wie, a może wie? Może jest na tych koncertach?

01:22:35.130 --> 01:22:37.780
Według tej mojej teorii to on tam jest.

01:22:39.030 --> 01:22:42.250
Proszę Państwa, jestem bardzo nie solidnym gospodarzem tego

01:22:42.260 --> 01:22:45.230
spotkania, bo już się właściwie czas prawie kończy, a Państwu

01:22:45.240 --> 01:22:49.530
nie udzieliliśmy jeszcze głosu i nie daliśmy szansy, żeby zapytać

01:22:49.540 --> 01:22:56.090
mistrza o to, co was drodzy słuchacze interesuje.

01:22:56.100 --> 01:23:00.370
Teraz jest na to czas, bardzo proszę, jeśli ktoś ma jeszcze

01:23:00.380 --> 01:23:02.160
pytanie albo słyszy.

01:23:02.240 --> 01:23:03.470
niesłyszalne

01:23:03.770 --> 01:23:05.170
to bardzo proszę.

01:23:07.220 --> 01:23:09.150
To proszę, tu jest mikrofon, proszę.

01:23:10.480 --> 01:23:11.430
Dzień dobry.

01:23:11.440 --> 01:23:13.230
Bardzo dziękuję, że Pan przyjechał.

01:23:13.330 --> 01:23:16.150
Jest mi bardzo miło, że mogłem tutaj uczestniczyć w spotkaniu

01:23:16.480 --> 01:23:19.810
i właśnie bo

01:23:20.980 --> 01:23:23.580
tutaj była mowa o 

01:23:24.130 --> 01:23:25.610
Pana twórczości, że

01:23:27.470 --> 01:23:30.400
jest dużo takich momentów, o których właśnie nie

01:23:30.410 --> 01:23:31.440
można mówić

01:23:32.930 --> 01:23:36.920
wprost, znaczy jest dużo niedopowiedzeń i to są właśnie takie

01:23:36.930 --> 01:23:41.160
momenty, w których się odczuwa, że mówi się o takiej rzeczywistości,

01:23:41.170 --> 01:23:43.770
która jest po prostu niewyrażalna i nie

01:23:44.480 --> 01:23:46.580
do wypowiedzenia.

01:23:50.110 --> 01:23:55.800
Właśnie, tak, jak na przykład w tej w 7. tezie Wittgenstein'a

01:23:55.810 --> 01:23:58.180
o tym, że:

01:23:58.520 --> 01:24:01.790
"O tym, o czym nie można mówić, to o tym trzeba milczeć".

01:24:01.910 --> 01:24:04.940
To zastanawiam się czy tak Pan właśnie uważa?

01:24:07.320 --> 01:24:12.520
Czy jest tak, że nie można stworzyć języka, który by dotykał

01:24:12.630 --> 01:24:15.910
istotę, który by mógł mówić o samej prawdzie?

01:24:16.170 --> 01:24:17.060
Tak jak

01:24:18.640 --> 01:24:23.430
ci wszyscy twórcy to mam wrażenie, że oni opowiadali o tym i

01:24:23.440 --> 01:24:26.150
nie milczeli, ale było to mówienie takie naokoło,

01:24:26.890 --> 01:24:34.010
a czy w ogóle jest to możliwe i czy jest sens stworzyć

01:24:34.050 --> 01:24:37.150
mowę, która by mogła mówić wprost o samej prawdzie?

01:24:42.060 --> 01:24:45.260
Skomplikowane pytanie wymagające po prostu wykładu.

01:24:45.860 --> 01:24:49.650
Wittgenstein dzieli się na dwa okresy. W pierwszym okresie takim

01:24:49.660 --> 01:24:53.430
dość decydującym on cały czas określał, że

01:24:54.290 --> 01:24:59.120
nasze poznanie świata jest limitowane naszym językiem, czyli

01:24:59.130 --> 01:25:01.890
krótko mówiąc, to co potrafimy wyrazić w słowach

01:25:02.600 --> 01:25:05.890
jest naszą granicą wiedzy.

01:25:06.680 --> 01:25:08.620
Poza słowami nic nie istnieje.

01:25:08.960 --> 01:25:12.740
Dla mnie było to oczywistą bzdurą, bo wystarczy wziąć i stanąć

01:25:12.750 --> 01:25:14.640
przed obrazem Giorgione'a

01:25:15.210 --> 01:25:19.390
i zobaczyć, ile rzeczy jest poza słowami, które w jakiś sposób

01:25:20.040 --> 01:25:21.220
wpływają na mnie.

01:25:22.060 --> 01:25:26.310
Ja nie używam języka stojąc przed tym obrazem i mówiąc, a ta zieleń

01:25:26.320 --> 01:25:30.990
to jest... ta mata czerwień, to coś tam, a to drzewo... to coś tam, a

01:25:31.000 --> 01:25:36.270
ta kobieta naga to coś tam... Ja to potem jakby w ramach pewnego

01:25:36.280 --> 01:25:40.690
czytania to sobie mogę to przeczytać, czy też myśleć o tym, ale

01:25:40.700 --> 01:25:47.030
w momencie odbioru, czy siedzimy na sali koncertowej i

01:25:47.040 --> 01:25:49.760
płynie taka muzyka, że w ogóle odpływamy.

01:25:50.800 --> 01:25:53.670
Czy to jest związane z określaniem tego w języku?

01:25:53.870 --> 01:25:57.360
Nikt wtedy nie mówi do siebie i nie nazywa: "Te dźwięki,

01:25:57.370 --> 01:26:01.770
powodują we mnie to i tamto". To raczej jest taka szeroka

01:26:02.250 --> 01:26:04.420
mówiąc matematycznie, to jest macierz.

01:26:04.430 --> 01:26:05.760
To jest dużo liczb,

01:26:05.770 --> 01:26:11.240
w tym samym momencie, nie ma linearności, a język jest

01:26:11.310 --> 01:26:16.950
linearny. Więc pod koniec Wittgenstein się z tego wycofywał,

01:26:16.960 --> 01:26:19.750
właśnie w stronę tej rzeczy.

01:26:19.910 --> 01:26:22.730
Jeżeli mowa jest, czy da się wyrazić...

01:26:24.010 --> 01:26:28.800


01:26:28.810 --> 01:26:33.450
Sam język symboli oczywiście, że wyraża poprzez niewyrażalne.

01:26:34.680 --> 01:26:38.340
Na tym to polega, ale

01:26:39.480 --> 01:26:43.170
tu dotknął Pan jeszcze jednej rzeczy, bardzo ważnej, mianowicie,

01:26:43.380 --> 01:26:46.080
jeżeli człowiek chce powiedzieć prawdę

01:26:47.990 --> 01:26:51.320
to właściwie cokolwiek powie, to można temu zaprzeczyć.

01:26:53.410 --> 01:26:59.960
Co prawda, prawdziwa nauka dopuszcza komplementarność przeciwieństw.

01:27:00.940 --> 01:27:04.760
Czyli to, co zawiera w sobie przeciwieństwo, jest prawdziwe.

01:27:07.230 --> 01:27:07.830


01:27:08.420 --> 01:27:12.250
I właściwie jest tą próbą złota, to znaczy

01:27:12.860 --> 01:27:17.230
że to wtedy jest prawda, ale największą prawdą ja się zastanawiałem,

01:27:17.240 --> 01:27:22.090
czy jest coś, co mogę określić, co mogę na pewno stwierdzić

01:27:23.190 --> 01:27:26.420
i jedną rzecz, którą tylko mogę stwierdzić na pewno.

01:27:28.240 --> 01:27:29.290
To jest to

01:27:30.820 --> 01:27:34.690
że żyje w tajemnicy, to jest tajemnica.

01:27:36.640 --> 01:27:37.940
Nasze życie,

01:27:39.170 --> 01:27:41.660
jedyną prawdą o nim jest tajemnica.

01:27:42.850 --> 01:27:44.880
Gdzie byliśmy, ta cała sala

01:27:46.590 --> 01:27:46.710
w

01:27:46.720 --> 01:27:51.570
1840? Też jesteśmy,

01:27:52.540 --> 01:27:54.190
chodzimy po tej samej ziemi.

01:27:55.980 --> 01:28:01.810
A gdzie będziemy w 2075?

01:28:02.310 --> 01:28:03.620
Ktoś zna odpowiedź?

01:28:05.480 --> 01:28:07.600
Te Panie od Wimbledonu znają.

01:28:09.450 --> 01:28:10.860
Będą oglądały mecz.

01:28:12.770 --> 01:28:13.970
Jeżeli chcemy

01:28:15.070 --> 01:28:16.380
mówić o

01:28:17.810 --> 01:28:21.420
pewnego rodzaju transcendencjach religijnych

01:28:21.430 --> 01:28:25.680
to znaczy o tej metafizyce Boga.

01:28:27.120 --> 01:28:29.640
To można powiedzieć, że jego

01:28:32.080 --> 01:28:34.200
Reprezentacjom jest tajemnica.

01:28:35.510 --> 01:28:39.910
Nie jesteśmy w stanie po ludzku osądzać,

01:28:40.790 --> 01:28:44.970
ponieważ jest to większe od nas i od naszego osądu.

01:28:46.530 --> 01:28:49.270
Więc wydaje mi się to taką

01:28:50.680 --> 01:28:53.070
jedyną rzeczą, którą mogę powiedzieć na pewno.

01:28:53.910 --> 01:28:57.320
Że jest tajemnica, ale jednocześnie my...

01:28:58.720 --> 01:29:00.000
Ona nas przeraża.

01:29:01.240 --> 01:29:02.970
Powinna być naszą nadzieją,

01:29:02.980 --> 01:29:03.900
wydaje mi się,

01:29:04.790 --> 01:29:06.150
ale ona nas przeraża.

01:29:07.260 --> 01:29:08.700
W związku z tym my szukamy

01:29:10.920 --> 01:29:11.940
uproszczeń.

01:29:12.940 --> 01:29:15.290
Żądamy od filmu, żeby był logiczny.

01:29:16.230 --> 01:29:21.080
Żądamy od naszych budów, żeby były prostokątne.

01:29:22.070 --> 01:29:26.030
Jak człowiek wyjdzie do parku, to nie zobaczy nigdzie prostej ściany.

01:29:27.630 --> 01:29:30.750
Jak wypłynie na morze, nie zobaczy prostej ściany.

01:29:32.410 --> 01:29:33.290
To jest

01:29:33.720 --> 01:29:35.070
w jakimś sensie

01:29:37.250 --> 01:29:39.710
symbolem lęku człowieka przed.

01:29:40.360 --> 01:29:43.300
skomplikowaniem tego świata.

01:29:45.930 --> 01:29:49.850
Jest zasadnicza różnica, jak się leci samolotem nad krajami

01:29:49.860 --> 01:29:56.390
tak zwanymi ucywilizowanymi i krajami nieucywilizowanymi, mianowicie

01:29:56.400 --> 01:30:00.930
te kraje ucywilizowane cywilizują wszystko. Te pola

01:30:00.940 --> 01:30:06.320
mają kąty proste, rzeki często są ogarnięte w jakiś betonowych

01:30:06.330 --> 01:30:07.080
korytach.

01:30:08.010 --> 01:30:10.630
Panuje pewnego rodzaju porządek szachowy.

01:30:11.730 --> 01:30:12.760
Mniej lub bardziej.

01:30:13.370 --> 01:30:18.260
Tam od czasu, są jakieś krzywe drogi wynikające z budowy terenu.

01:30:18.270 --> 01:30:21.210
Jak się leci nad Brazylią

01:30:21.950 --> 01:30:22.590
to tam.

01:30:24.130 --> 01:30:27.570
te pola, to wszystko, to jest jeden wielki chaos.

01:30:28.410 --> 01:30:33.090
Tam jeszcze nie ma tego człowieka, który wziął i to ogarnął.

01:30:33.980 --> 01:30:37.830
To jest moje, to jest ten hektar, tu są te kąty proste.

01:30:39.400 --> 01:30:40.920
Tu jest pewna wymierność.

01:30:41.950 --> 01:30:45.600
Ta wymienność tak samo jak liczby, to są te wszystkie

01:30:46.860 --> 01:30:47.880
elementy.

01:30:49.120 --> 01:30:53.300
Chcemy coś uprościć, ponieważ boimy się skomplikowania tejże

01:30:53.310 --> 01:30:54.200
tajemnicy

01:30:55.930 --> 01:30:59.830
ale wchodzimy na tereny niebezpieczne, bo to można długą dysputę

01:30:59.840 --> 01:31:04.170
filozoficzną. O filozofach i jak oni do tego podchodzili.

01:31:05.940 --> 01:31:07.050
Ja mówię za siebie.

01:31:09.000 --> 01:31:11.860
Dzięki, następne pytanie prosimy.

01:31:14.400 --> 01:31:18.650
Dajmy Pani możliwość.

01:31:18.830 --> 01:31:22.750
Dzień dobry, Bardzo dziękuję za piękne spotkanie i chciałam powiedzieć coś takiego.

01:31:22.760 --> 01:31:25.980
Kiedyś usłyszałam takie pytanie: "Czy wiem, kiedy zaczyna się muzyka?"

01:31:27.650 --> 01:31:29.870
"Czy wiem, kiedy zaczyna się muzyka?"

01:31:31.010 --> 01:31:31.540


01:31:31.550 --> 01:31:34.640
Otrzymałam taką odpowiedź, że: "Muzyka zaczyna się wówczas,

01:31:34.950 --> 01:31:39.290
gdy kończą się słowa i wyraża to, czego słowa wyrazić nie potrafią".

01:31:39.940 --> 01:31:41.480
To chciałam jednym zdaniem powiedzieć.

01:31:43.800 --> 01:31:44.730
Dziękujemy.

01:31:44.780 --> 01:31:49.250
To może właśnie Panu oddamy Jeszcze raz mikrofon. 

01:31:50.650 --> 01:31:51.910


01:31:52.930 --> 01:31:54.530
Bo właśnie obawiam się tego, że

01:31:56.440 --> 01:31:58.320
widząc tylko tą tajemnicę,

01:31:58.970 --> 01:32:02.750
tą, którą właśnie się czuję, na przykład patrząc na tą "Tempeste"

01:32:02.760 --> 01:32:03.520
Giorgion'ego,

01:32:04.170 --> 01:32:04.950
że

01:32:07.370 --> 01:32:12.270
właśnie tylko na tej tajemnicy się można zatrzymać

01:32:12.340 --> 01:32:14.710
i że co jeżeli za tą tajemnicą nic nie stoi,

01:32:15.440 --> 01:32:17.710
a ta tajemnica staje się samą treścią?

01:32:19.370 --> 01:32:21.780
Bo właśnie obawiam się tego, że

01:32:23.880 --> 01:32:26.400
te wszystkie niedopowiedzenia,

01:32:27.060 --> 01:32:29.040
jak gdyby te przemilczenia

01:32:29.730 --> 01:32:35.400
tak naprawdę stwarzają to pewne napięcie, ale i

01:32:35.410 --> 01:32:36.860
właśnie odczucie tej tajemnicy,

01:32:37.870 --> 01:32:44.560
ale boję się, że za tą kotarą tej formy właśnie nic nie ma więcej.

01:32:44.560 --> 01:32:55.800
(To jest stwierdzenie, nie mam nic do dodania.)

01:32:55.800 --> 01:32:58.740
Tam mamy jeszcze głos.

01:33:02.190 --> 01:33:02.930
Koniec rozmowy.

01:33:05.180 --> 01:33:10.970
Takie dosyć pragmatyczne pytanie, bo powiedział Pan, że zniszczenie

01:33:11.020 --> 01:33:15.370
piękna właściwie zaowocowało okrucieństwami XX

01:33:15.380 --> 01:33:15.810
wieku.

01:33:15.990 --> 01:33:19.410
A czy nie jest odwrotnie? Bo przecież koniec XIX

01:33:19.420 --> 01:33:23.770
wieku był dosyć płodny, jeśli chodzi o tworzenie piękna.

01:33:24.420 --> 01:33:27.190
tak w architekturze, choćby Sagrada Familia

01:33:27.900 --> 01:33:30.510
jak i w malarstwie,

01:33:31.140 --> 01:33:35.080
a XX wiek zaczął się od rewolucji i czy przypadkiem

01:33:35.090 --> 01:33:39.600
nie jest tak, że na potrzeby dyktatorów zaczęto niszczyć piękno,

01:33:39.610 --> 01:33:41.420
żeby osiągnąć pewien cel?

01:33:43.630 --> 01:33:45.140
Czyli nie jest to alternatywna

01:33:46.040 --> 01:33:47.090
możliwość>

01:33:49.120 --> 01:33:49.610
Dziękuję.

01:33:49.620 --> 01:33:51.980
Jaki cel osiągnięto według Pana?

01:33:51.980 --> 01:34:03.330
(Ten który mamy, konsumpcjonizm posunięty do granic. Zainteresowanie raczej konsumpcją niż...)

01:34:03.330 --> 01:34:04.110
Właśnie.

01:34:04.110 --> 01:34:13.670
(...a służy to jednak korporacją.)

01:34:13.670 --> 01:34:14.380
Dokładnie.

01:34:24.610 --> 01:34:28.180
Nie wiem, czy Państwo zauważyli tą fascynację czaszką w dzisiejszych

01:34:28.190 --> 01:34:33.040
czasach, że dzieci mają plecaki z czaszką, że są koszulki

01:34:33.050 --> 01:34:35.280
z czachami, że wszędzie są te czaszki.

01:34:35.290 --> 01:34:38.280
Wczoraj przez przypadek w telewizji widziałem, jak designerka

01:34:38.290 --> 01:34:43.790
jakąś ruderę wyklejała tapetą z czaszkami i mówiła,

01:34:43.830 --> 01:34:47.500
ta designerska, mówiła: "Ale to jest cool, ale to jest świetne

01:34:47.510 --> 01:34:48.180
i tak dalej..."

01:34:48.970 --> 01:34:52.510
A to jest trochę taki emblemat a propos symboliki.

01:34:53.270 --> 01:34:57.280
Że ta proliferacja czaszek wśród młodych,

01:34:57.290 --> 01:34:59.290
co to znaczy?

01:34:59.300 --> 01:35:00.520
Co znaczy czaszka?

01:35:01.780 --> 01:35:06.220
Jakby ta cywilizacja trochę się tą śmiercią...

01:35:07.840 --> 01:35:10.220
Trochę się tą śmiercią... Znaczy

01:35:10.230 --> 01:35:12.170
zdaje sobie sprawę z tego, że umiera.

01:35:12.990 --> 01:35:18.110
Czy jeszcze można pytanie jedno? Tak. Powiedział Pan o Malkovichu

01:35:18.120 --> 01:35:21.430
i o Charlotte Rampling, że to oni

01:35:22.290 --> 01:35:27.500
w jakiś sposób Pana odszukali i to znaczy, w jaki sposób wiadomo

01:35:28.120 --> 01:35:30.300
i że to oni jakby się zgłosili.

01:35:30.920 --> 01:35:34.690
Ona zobaczyła zdjęcia, a on film, ale...

01:35:35.930 --> 01:35:41.370
Nie, ona zobaczyła moją wystawę...

01:35:41.380 --> 01:35:46.240
moja opera "Pokój Saren" w Paryżu jako

01:35:47.170 --> 01:35:53.920
wystawa to po prostu szło na pętli jako wideo art Opera. Wideo fresco

01:35:53.930 --> 01:35:54.860
jak oni to nazwali.

01:35:55.780 --> 01:36:01.280
Czy jednak mimo wszystko idąc dalej tym tropem Pan

01:36:02.290 --> 01:36:03.080
ma

01:36:03.810 --> 01:36:06.050
jakichś artystów,

01:36:06.880 --> 01:36:12.310
twórców albo ludzi sztuki, do których jednak to Pan

01:36:13.710 --> 01:36:20.270
się zgłasza i chciałby Pan bardzo, żeby w Pana filmie

01:36:21.330 --> 01:36:26.890
wystąpili, zaistnieli, przeszli się przed kamerą

01:36:26.900 --> 01:36:30.070
albo byli, albo z którymś z tych artystów

01:36:30.080 --> 01:36:36.080
chciałby Pan zamienić parę słów na przykład, czy ma pan kogoś

01:36:36.980 --> 01:36:39.390
na przestrzeni tego czasu, kiedy Pan

01:36:40.820 --> 01:36:42.230
jest artystą

01:36:43.760 --> 01:36:46.810
o kim Pan myśli cały czas jakoś obsesyjnie?

01:36:47.850 --> 01:36:50.640
I takie głupie, zupełnie głupie pytanie

01:36:50.650 --> 01:36:56.760
na koniec już malutkie, jakby w nawiasie tego głównego: Jaki film

01:36:57.910 --> 01:37:01.850
Pana ostatnio strasznie zachwycił

01:37:01.920 --> 01:37:03.940
tak jak Malkovicha "Młyn i Krzyż"?

01:37:06.800 --> 01:37:11.620
Teraz sobie nie przypomnę, ale jest sporo filmów, które są dobrymi

01:37:11.630 --> 01:37:12.370
filmami.

01:37:12.790 --> 01:37:16.970
Trudno powiedzieć o zachwycie, takim jakim miałem kiedyś na

01:37:16.980 --> 01:37:21.400
widok "Zwierciadła" Tarkowskiego czy "Osiem i pół" Felliniego.

01:37:21.770 --> 01:37:27.030
Takich filmów trochę już nie ma, a teraz to poszło w taką stronę

01:37:27.040 --> 01:37:29.480
Tarantino i też

01:37:30.560 --> 01:37:32.180


01:37:38.820 --> 01:37:39.830


01:37:42.030 --> 01:37:45.120
są filmy, które doceniam, dużo filmów doceniam

01:37:45.130 --> 01:37:48.860
i cenię, ale to nie jest tak, że

01:37:49.940 --> 01:37:52.510
to nie jest dla mnie w stanie przed Giorgion'em.

01:37:52.520 --> 01:37:53.500


01:37:55.690 --> 01:37:56.210


01:37:58.380 --> 01:38:03.010
Trudne pytanie Pani zadała, wysiadam z tej łodzi.

01:38:04.820 --> 01:38:07.740
Okej mamy ostatnie pytanie już, bo musimy kończyć.

01:38:07.750 --> 01:38:11.960
O ten "Młyn i Krzyż" jeszcze Pana chciałem zapytać.

01:38:12.660 --> 01:38:18.290
O proces twórczy związany z tym filmem, ponieważ no.

01:38:19.570 --> 01:38:23.830
ja mam go ciągle w głowie od czasu jak go zobaczyłem i

01:38:24.050 --> 01:38:28.530
chyba nie da się porównać to z wrażeniem z żadnego innego

01:38:28.610 --> 01:38:30.330
dzieła kinematografii,

01:38:32.610 --> 01:38:35.100
Tutaj doznałem takiego wrażenia, jakbym

01:38:35.110 --> 01:38:35.590


01:38:36.900 --> 01:38:40.770
jak małe dziecko, gdzieś tam wchodzi w świat bajek.

01:38:41.040 --> 01:38:46.730
To ja wszedłem w to malarstwo Bruegela i to łącznie

01:38:46.740 --> 01:38:48.690
ze wszystkimi tam

01:38:48.700 --> 01:38:51.870
skrzypem pasów przy siodłach

01:38:53.480 --> 01:38:57.520
i tak dalej... Jak Pan to zrobił?

01:38:57.530 --> 01:38:59.310
Po prostu chciałem zapytać.

01:39:01.050 --> 01:39:03.810
Najprostsza odpowiedzieć, że wziąłem i zrobiłem.

01:39:09.300 --> 01:39:12.490
Jakbym tak uczciwie chciał Panu odpowiedzieć, że o wszystkim

01:39:12.500 --> 01:39:17.650
tym, p całym tym procesie to do rana, bo to bardzo skomplikowane.

01:39:17.660 --> 01:39:22.880
Myśmy błądzili na początku, cały czas mi to po prostu nie pasowało.

01:39:23.710 --> 01:39:27.260
Robiłem dużo eksperymentów przedtem, cały czas miałem wrażenie...

01:39:27.490 --> 01:39:30.760
potem dopiero zacząłem odkrywać geniusz Bruegel'a, ale to

01:39:30.770 --> 01:39:35.420
jest osobna historia, bo to jest naprawdę duża historia polegająca

01:39:35.430 --> 01:39:39.660
na tym, że zrozumiałem, czym jest oko malarza w stosunku do oka

01:39:39.670 --> 01:39:44.650
kamery, bo oko kamery jest okiem mineralnym, które nie mruga,

01:39:44.940 --> 01:39:51.580
nie rusza się, ma tą stałą perspektywę, a Bruegel malując,

01:39:52.870 --> 01:39:57.880
w ogóle fizjologia postrzegania. Człowiek buduje świat.

01:39:57.890 --> 01:40:02.390
Dlaczego wszystko nam się wydaje ostre dookoła? A kamera tylko

01:40:02.400 --> 01:40:05.920
widzi w pewnej płaszczyźnie ostro, wszystko co jest dalej jest

01:40:05.930 --> 01:40:09.900
nieostre i co jest wcześniej jest nieostre, a oko bierze wszystko

01:40:10.140 --> 01:40:12.840
i obraz Bruegel'a ostre.

01:40:13.530 --> 01:40:15.060
To polega na tym, że

01:40:16.320 --> 01:40:22.600
oni mieli oko fizjologiczne, czyli nasze ludzkie i ono się akomoduje.

01:40:22.610 --> 01:40:29.590
Cały czas ono również montuje poprzez mruganie poprzez tą dziwną

01:40:30.330 --> 01:40:32.090
fazę mrugnięcia

01:40:33.230 --> 01:40:35.420
i buduje komplet.

01:40:35.520 --> 01:40:36.460
Gdzie ten świat?

01:40:36.470 --> 01:40:38.100
Ten obraz dostaje się

01:40:38.800 --> 01:40:42.360
z siatkówki do głowy i on już trwa.

01:40:42.400 --> 01:40:46.950
Potem już nie widzimy tylko jak gdyby potwierdzamy to, co jest

01:40:46.960 --> 01:40:47.550
w mózgu.

01:40:48.180 --> 01:40:53.290
Ja uczyłem na Uniwersytecie Yale w Stanach Zjednoczonych

01:40:54.290 --> 01:40:55.420
i tam było

01:40:56.900 --> 01:41:00.670
16 noblistów w tym samym czasie jako wykładowcy.

01:41:01.330 --> 01:41:05.190
Więc, ponieważ moje zajęcia były tylko dwa dni, to korzystając

01:41:05.200 --> 01:41:07.690
z okazji zacząłem chodzić na wykłady tych noblistów.

01:41:08.970 --> 01:41:10.440
Odkryłem jedną rzecz,

01:41:11.380 --> 01:41:14.260
im większy umysł, tym prościej mówił.

01:41:16.060 --> 01:41:20.690
Nie używał żadnych skomplikowanych... Ja jako kompletny dyletant

01:41:20.700 --> 01:41:24.930
mogłem zrozumieć wykłady z matematyki przez matematyka.

01:41:24.980 --> 01:41:26.770
Ja miałem dwóje z matematyki,

01:41:27.570 --> 01:41:28.920
fizyki, chemii.

01:41:30.240 --> 01:41:32.030
rosyjskiego i zachowania.

01:41:34.140 --> 01:41:37.010
Mój ojciec upił się z tego

01:41:37.740 --> 01:41:41.400
powodu i mówił, że mogę być gońcem w biurze co najwyżej.

01:41:43.940 --> 01:41:50.950
Byli przerażeni, powtarzałem klasę jedenastą. Nienawidziłem

01:41:50.960 --> 01:41:54.090
matematyki, fizyki i chemii, w tym Yale

01:41:54.100 --> 01:41:55.990
przegrałem zakład z kolegą.

01:41:57.290 --> 01:42:01.430
 Mieliśmy głupi zakład sportowy, że ten co przegra, to musi

01:42:01.440 --> 01:42:03.010
zrobić coś, czego nienawidzi.

01:42:03.060 --> 01:42:06.590
Ja powiedziałem: "Matematyka, muszę iść na wykład z matematyki".

01:42:07.240 --> 01:42:10.880
On miał zjeść zupę z

01:42:11.800 --> 01:42:13.640
"lentil" to jest

01:42:14.960 --> 01:42:15.590
z soczewicy.

01:42:16.310 --> 01:42:17.370
On tego nienawidzi,

01:42:18.730 --> 01:42:21.640
ale ja przegrałem i on mnie przypilnował, żebym siedziała na

01:42:21.650 --> 01:42:26.200
wykładzie z matematyki, a ja odkryłem najpiękniejszą poezję.

01:42:27.000 --> 01:42:31.550
Tak prowadził wykład dla faceta takiego jak ja, który siedział

01:42:31.560 --> 01:42:33.040
z matematyki i jej nienawidził.

01:42:34.210 --> 01:42:37.510
Mówił o zbiorach nieskończonych i to była po prostu...

01:42:38.410 --> 01:42:40.470
Najpiękniejszy wieczór poetycki.

01:42:41.320 --> 01:42:42.430
Tak umiał

01:42:43.430 --> 01:42:44.690
prowadzić ten wykład.

01:42:45.380 --> 01:42:48.870
Ja zacząłem chodzić na matematykę, na fizykę, na chemię.

01:42:48.880 --> 01:42:53.550
Nagle odkryłem, że ja żyję w cudownej krainie, że te wszystkie

01:42:53.560 --> 01:42:58.590
prawa, które rządzą tym wszystkim, to jest po prostu jedno ogromne

01:42:58.600 --> 01:42:59.570
pole cudu.

01:43:00.570 --> 01:43:01.880
Ja nie potrzebuję

01:43:02.470 --> 01:43:03.830
chodzenia po wodzie.

01:43:04.750 --> 01:43:07.470
Samo chodzenie po twardym jest cudem.

01:43:09.660 --> 01:43:10.910
Nie trzeba nic więcej.

01:43:10.920 --> 01:43:15.190
To wszystko jest jakby kraina cudowności jak człowiek zaczyna

01:43:15.200 --> 01:43:16.330
te rzeczy studiować...

01:43:16.340 --> 01:43:17.130
Bo jak jest młody

01:43:18.150 --> 01:43:22.810
to ja w ogóle mam taką teorię, że tam powinniśmy od czterdziestki

01:43:22.820 --> 01:43:26.910
się zacząć uczyć, bo jak jest młody, to powinniśmy się kochać

01:43:26.920 --> 01:43:30.640
tam kopać, bić, wywracać, skakać 

01:43:31.610 --> 01:43:32.510
i tak dalej...

01:43:33.550 --> 01:43:38.890
A przychodzi taki moment, kiedy nasza głupota zaczyna nas ograniczać.

01:43:39.370 --> 01:43:41.490
Już nie mamy tej energii takiej

01:43:42.130 --> 01:43:44.030
rozwalenie całego świata

01:43:45.010 --> 01:43:46.920
i to jest dobry moment, żeby się uczyć.

01:43:48.010 --> 01:43:48.620
Bo

01:43:50.210 --> 01:43:54.020
 czym jesteśmy obdarowani, jest bezustannym polem cudu.

01:43:55.250 --> 01:43:58.520
Nasze organizmy, że one funkcjonują, pomimo tego,

01:43:58.530 --> 01:44:00.720
że my robimy wszystko, żeby je zatruć,

01:44:02.160 --> 01:44:08.310
upić, zniszczyć wątrobę, zniszczyć nerki, płuca, a one funkcjonują.

01:44:09.030 --> 01:44:09.730
Bestię.

01:44:15.130 --> 01:44:18.270
Proszę Państwa, to są moje książki, tak jak ktoś chce, to ja mogę

01:44:18.280 --> 01:44:19.150
podpisać.

01:44:20.230 --> 01:44:24.670
Koniec. Tak, dziękujemy bardzo. Zanim będą oklaski.

01:44:24.680 --> 01:44:28.430
Proszę Państwa, przepraszam że się włączam, ale musimy i chcemy

01:44:28.440 --> 01:44:32.370
podziękować Miastu Gdańsk za umożliwienie realizacji projektu,

01:44:32.380 --> 01:44:35.880
dzięki któremu możemy spotykać się z tak fantastycznymi gośćmi

01:44:35.990 --> 01:44:40.110
i dziękujemy również gdansk.pl i za transmisję tego spotkania

01:44:40.180 --> 01:44:43.630
i uwiecznienie w naszych archiwach i dzięki temu do spotkania

01:44:43.640 --> 01:44:47.220
możemy bezustannie wracać a teraz już dziękuję.

01:44:47.230 --> 01:44:48.790