WEBVTT

10:43.010 --> 10:48.000
W Europejskim Centrum Solidarności, w bibliotece naszego centrum

10:48.770 --> 10:55.280
naprzeciwko wystawa stała, która nie odnosi się do okresu

10:55.290 --> 10:59.600
międzywojennego, a to jest tematem naszej konferencji.

10:59.610 --> 11:02.660
Niechciany kompromis, Wolne Miasto Gdańsk, tysiąc dziewięćset

11:02.670 --> 11:04.810
dwudziesty- trzydziesty dziewiąty rok.

11:05.470 --> 11:11.710
Ale ECS to nie tylko muzeum Solidarności, to instytucja z misją, która

11:12.390 --> 11:17.300
odnosi się do wszystkich doświadczeń totalitarnych, antydemokratycznych

11:18.070 --> 11:23.780
dwudziestego wieku i z tego doświadczenia czerpie, aby budować kulturę demokratyczną

11:23.790 --> 11:29.980
dwudziestego pierwszego wieku. Wolne Miasto Gdańsk to temat dla nas

11:29.990 --> 11:35.020
bardzo ważny bo to też doświadczenie nie tylko konfliktu polsko- niemieckiego,

11:35.750 --> 11:40.060
lat dwudziestych, trzydziestych o granice, o kształt państw po

11:40.070 --> 11:43.620
pierwszej wojnie światowej, który doprowadził do drugiej wojny światowej, ale

11:43.630 --> 11:47.300
wczoraj podczas otwarcia przypomnieliśmy o fakcie

11:47.330 --> 11:50.500
może mało znanym, mało zauważonym, że już w tysiąc dziewięćset

11:50.510 --> 11:56.730
trzydziestym trzecim roku też w Gdańsku NSDAP przejęło władzę i można powiedzieć,

11:56.740 --> 12:01.440
że wojna też przeciwko demokratom, przeciwko społeczeństwu zaczęła

12:01.450 --> 12:05.110
się już przed trzydziestym dziewiątym rokiem. Też prześladowań

12:05.120 --> 12:05.270
na przykład

12:06.410 --> 12:14.280
Żydów. Więc gdańska historia to też regionalna, lokalna historia

12:14.750 --> 12:21.920
doświadczenia brunatnego totalitaryzmu jeszcze przed inwazją wojsk niemieckich w

12:21.930 --> 12:23.200
trzydziestym dziewiątym roku.

12:23.820 --> 12:29.760
Stąd też ECS jako symbol instytucji demokratycznej zaangażował się w to.

12:29.770 --> 12:34.820
Ale przypomnę państwu, że jest to wyjątkowy projekt współpracy

12:34.830 --> 12:37.200
dziesięciu instytucji badawczych. Wczoraj

12:37.740 --> 12:40.630
wymieniłem, już nie będę wymieniał, mamy mało czasu.

12:40.680 --> 12:47.430
Zachęcam do odczytania tej wspaniałej listy na naszych stronach internetowych.

12:47.440 --> 12:53.470
Tutaj szczególnie ECSu, ponieważ jest to współpraca z ambicjami.

12:54.020 --> 13:00.710
Chcielibyśmy też w przyszłych latach zapraszać naukowców z Polski, z Europy na

13:00.720 --> 13:06.520
konferencje dotyczące najważniejszych doświadczeń historii Gdańska

13:07.850 --> 13:08.920
I pomorza.

13:11.160 --> 13:15.330
Chciałbym jeszcze raz podziękować profesorowi Peterowi Oliverowi Loewowi,

13:15.340 --> 13:20.770
który przejął rolę koordynatora, kuratora tej konferencji.

13:20.780 --> 13:24.090
Dziękuję Peterowi, ponieważ dzisiejsza konferencja i to Państwo

13:24.100 --> 13:29.970
zobaczycie dziś i jutro nie tylko dotyczy Wolnego Miasta Gdańska,

13:29.980 --> 13:34.990
ale jest też konferencją porównawczą i o tym za chwilę w pierwszej części

13:35.000 --> 13:39.770
także będziemy konfrontowani z badaniami na temat

13:40.740 --> 13:44.830
takich doświadczeń Wolnego Miasta jak Kraków, ale też oczywiście

13:44.960 --> 13:49.600
pierwszego Wolnego Miasta Gdańska, napoleońskiego, a także

13:50.610 --> 13:56.310
usłyszymy bardzo ciekawe wykłady na temat sporu, losu wokół Triestu,

13:56.430 --> 14:01.070
Kłajpedy. Także nie jest to tylko konferencja skupiona na naszym

14:01.080 --> 14:03.460
gdańskim i polsko- niemieckim doświadczeniu.

14:04.260 --> 14:07.850
Ja za chwilę przekażę głos doktorowi

14:08.810 --> 14:12.380
Przemysławowi Ruchlewskiemu, mojemu zastępcy, który poprowadzi tą

14:12.390 --> 14:16.050
sesję, też Przemku bardzo serdecznie Tobie dziękuję za wsparcie

14:16.060 --> 14:19.450
organizacji konferencji i przekazuję Tobie głos.

14:24.120 --> 14:28.920
Dziękuję, szanowni Państwo, pozostało mi tylko rozpocząć naszą

14:28.930 --> 14:37.600
konferencję. Usiądę i wiem, że tutaj mamy pierwszy panel.

14:37.610 --> 14:40.110
Pierwszy panel wolne miasta przed

14:41.240 --> 14:47.650
Wolnym Miastem. Mamy trzech prelegentów, jednego prelegenta online i

14:47.770 --> 14:54.470
zacznę od poproszenia prelegentów, którzy są razem tutaj ze mną na sali

14:54.680 --> 15:01.910
poprosiłbym profesora Andrzeja Chwalbę oraz profesora Milosa Reznika.

15:08.040 --> 15:13.610
I tutaj trzecim też prelegentem jest profesor Ralf Roth.

15:14.730 --> 15:16.940
 

15:18.190 --> 15:23.110
Profesor Roth jest z nami, przedstawię króciutko sylwetki naszych

15:23.190 --> 15:26.320
prelegentów, którzy otwierają naszą z sesję.

15:26.560 --> 15:31.620
Profesor Ralf Ralph ukończył historię średniowiecza, nowożytną,

15:31.830 --> 15:39.220
filologię germańską i pracuje na wydziale historii Uniwersytetu Johanna Wolfganga

15:39.230 --> 15:41.920
Goethego we Frankfurcie nad Menem.

15:43.860 --> 15:46.670
Jego specjalizacja, historia społeczna.

15:48.210 --> 15:54.920
Witamy Pana profesora Ralfa Rotha online, co prawda, na naszej

15:55.110 --> 16:03.240
konferencji. Drugim naszym uczestnikiem jest profesor Andrzej Chwalba, wybitny

16:03.250 --> 16:09.080
polski historyk, profesor Nauk Humanistycznych, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego,

16:10.850 --> 16:15.400
badacz historii Polski, historii Krakowa. Miałem Panie profesorze

16:15.410 --> 16:21.160
kilka temu przyjemność prowadzić z Panem promocję Pana książki

16:21.170 --> 16:24.960
"Samobójstwo Europy. Wielka wojna 1914- 1918"

16:25.230 --> 16:33.500
wybitna postać w historii Polski. I trzecim prelegentem jest profesor Milos

16:33.510 --> 16:38.770
Reznik, czeski historyk, który

16:42.160 --> 16:45.250
zajmuje się

16:45.700 --> 16:47.150
historią najnowszą.

16:47.890 --> 16:54.640
Tutaj przyjechał do nas z wykładem o pierwszym Wolnym

16:54.650 --> 16:55.110
Mieście Gdańsku.

16:57.010 --> 16:58.290
Przedstawię tylko jeszcze

17:00.360 --> 17:04.980
tutaj wykłady, które będą miały miejsce.

17:04.990 --> 17:08.810
Profesor Ralf Roth "Frankfurt szczęśliwy czas, Wolne Miasto

17:08.820 --> 17:12.450
Frankfurt 1816- 1866".

17:12.790 --> 17:18.820
Profesor Andrzej Chwalba "Zgniły kompromis, Wolne Miasto Kraków". Profesor

17:18.830 --> 17:26.180
Milos Reznik "Warszawa, pierwsze Wolne Miasto Gdańsk". Czyli mamy panel o

17:26.220 --> 17:29.340
wolnych miastach przed Wolnym Miastem

17:30.280 --> 17:34.290
Gdańsk. Szanowni Państwo, jeszcze kwestie organizacyjne,

17:34.540 --> 17:37.370
wystąpienia są nagrywane.

17:38.040 --> 17:43.210
Możecie Państwo śledzić na gdansk.pl, na naszym profilu facebookowym ECSu

17:43.220 --> 17:48.350
wszystko również będzie dostępne po konferencji.

17:49.080 --> 17:53.070
Czas wystąpień dwadzieścia- dwadzieścia pięć minut.

17:54.580 --> 17:58.320
No i cóż, zaczynamy,

18:00.180 --> 18:06.170
Przepraszam, profesorze Ralf Roth, czy nas Pan słyszy?

18:12.670 --> 18:16.030
Słyszę doskonale, mam nadzieję, że w drugą stronę działa?

18:16.570 --> 18:17.050
Dobrze,

18:20.240 --> 18:22.730
wobec tego rozpocznę od mojego

19:43.290 --> 19:47.760
W późnym osiemnastym wieku tak scharakteryzował jeden ze

19:47.770 --> 19:49.960
współczesnych frankfurtczyków, cytat:

19:52.210 --> 19:58.750
"Jeśli miałbym naszkicować wierny portret naszych współobywateli,

19:59.490 --> 20:05.830
nie wybrałbym do sportretowania ani szlachty, ani ludzi wyższej

20:05.840 --> 20:13.690
konduity, ani też pospólstwa, lecz wybiorę średniego człowieka, średnio

20:13.700 --> 20:20.490
wychowanego i wykształconego, który może doliczyć się zaledwie paru przodków, a w

20:20.500 --> 20:21.100
którym płynie

20:22.090 --> 20:23.600
gorąca republikańska krew.

20:27.530 --> 20:32.180
Często gwałtowny, może wydawać się cudzoziemcowi, kłótliwy, tak

20:32.190 --> 20:33.370
jednak nie jest.

20:34.060 --> 20:39.600
Jego wolność i swobody mieszczańskie, docenia nie będąc ich

20:39.610 --> 20:45.130
entuzjastą”. Te słowa charakteryzują republikańskiego

20:45.170 --> 20:51.410
ducha frankfurtczyków już wówczas, w czasach świętego cesarstwa

20:51.420 --> 20:57.650
rzymskiego narodu niemieckiego. Co wynika z tego że Frankfurt już w tym czasie był

20:57.660 --> 20:59.610
miastem względnie wolnym,

21:01.090 --> 21:04.840
ponieważ nie podlegał bezpośrednio żadnemu z władców

21:04.850 --> 21:11.380
terytorialnych, lecz bezpośrednio cesarzowi. A niemiecki cesarz wówczas rezydował

21:11.390 --> 21:12.800
daleko w Wiedniu.

21:12.810 --> 21:18.480
Stąd też można było prowadzić nieskrępowane, samodzielne życie jako

21:18.490 --> 21:25.200
miasto. Ale to też oznacza, że Frankfurt nie zawsze mógł liczyć na ochronę ze

21:25.210 --> 21:30.300
strony cesarstwa, kiedy była taka potrzeba. Ale w czasie wojen bywał też

21:30.330 --> 21:33.080
okupowany. W czasie wojny siedmioletniej

21:34.650 --> 21:37.760
1757- 1763

21:37.770 --> 21:40.900
Frankfurt był okupowany przez wojska francuskie.

21:41.710 --> 21:47.880
To dość spory europejskiej skali konflikt i wówczas było to dość

21:47.890 --> 21:50.380
bolesne doświadczenie dla obywateli.

21:51.480 --> 21:55.680
Francuskie wojsko musiało być zakwaterowane, ściągało

21:56.050 --> 22:01.660
kontrybucję, co wiązało się z ogromnymi obciążeniami w tym czasie.

22:02.860 --> 22:05.890
I wracam do tego pomnika, który Państwo widzą.

22:07.560 --> 22:12.140
Odnowił się duch protestu wobec obcej władzy.

22:13.600 --> 22:16.970
Obywatele frankfurtcy nie zrobili tego bezpośrednio,

22:16.980 --> 22:20.510
lecz w sposób pośredni, a mianowicie

22:21.710 --> 22:24.320
podjęli działania natury higienicznej.

22:26.060 --> 22:32.320
Otwartą studnię przebudowali z kolumną,

22:32.330 --> 22:36.630
była to pompa do zaopatrzenia w wodę mieszkańców.

22:37.760 --> 22:42.670
Stopniowo tego rodzaju studnie powstawały na terenie całego miasta i

22:42.680 --> 22:44.250
ta pompa wodna,

22:45.040 --> 22:48.570
która nosiła szczególną nazwę,

22:49.420 --> 22:52.140
nazywano ją potocznie

22:52.470 --> 22:55.490
Freidhof Brunnen,

22:57.370 --> 23:03.980
co miało z jednej strony przypominać nazwę cmentarza Friedhof ale

23:04.330 --> 23:09.950
przez skojarzenia, przez przestawienie liter można też zrobić z tego dość

23:09.960 --> 23:15.060
łatwo studnię wolności freiheitsbrunnen i tak to też praktykowano.

23:17.060 --> 23:24.390
Bogini wolności zdobiła tę studnię i to była bezpośrednia aluzja

23:24.400 --> 23:27.350
do braku wolności podczas francuskiej okupacji.

23:27.740 --> 23:31.950
Co charakteryzowało tego zrewoltowanego go ducha frankfurtczyków

23:31.960 --> 23:42.400
w owych czasach. Zatem duch oporu, krnąbrność nie akceptowania zwierzchności

23:42.410 --> 23:44.220
obcej, która w mieście rezydowała.

23:45.440 --> 23:47.330
 

23:50.530 --> 23:54.790
Zatem sprawy toczą się dalej i to nie bez komplikacji,

23:54.800 --> 23:56.260
to czas wielkich przełomów.

23:57.810 --> 24:01.660
W tym czasie wielkich przełomów Frankfurt

24:03.180 --> 24:05.090
częściowo jest podporządkowany

24:06.560 --> 24:13.650
władcom terytorialnym. Do związku Reńskiego

24:13.660 --> 24:19.790
dołącza również Frankfurt, po raz pierwszy pod zwierzchnictwem innego

24:19.800 --> 24:20.390
wielkiego księstwa.

24:21.880 --> 24:26.430
Następnie tak zwane wojny wyzwoleńcze, czyli napoleońskie w

24:26.440 --> 24:32.010
polskiej historiografii, których efektem jest powstanie Związku

24:32.020 --> 24:35.930
Niemieckiego po Kongresie Wiedeńskim 1815 roku i dzieje

24:35.940 --> 24:37.490
się coś nadzwyczajnego.

24:37.550 --> 24:43.360
Mianowicie, w wyniku Kongresu Wiedeńskiego, Frankfurt uzyskuje

24:43.370 --> 24:45.980
przywileje wolnego miasta.

24:48.310 --> 24:51.700
To dość szczególny rezultat Kongresu Wiedeńskiego, co notabene nie

24:51.710 --> 24:53.860
było przewidziane. Właściwie

24:55.830 --> 25:00.170
większość wolnych miast Rzeszy podporządkowanych cesarzowi

25:00.180 --> 25:04.050
przypisano poszczególnym księstwom terytorialnym.

25:04.820 --> 25:06.970
To była tak zwana mediatyzacja.

25:07.740 --> 25:14.870
A władza cesarska została przez ustawę zwaną Reichsdeputation z

25:14.880 --> 25:17.380
Hauptschluss zlikwidowana.

25:18.890 --> 25:25.860
Był zatem cesarz już nie cesarzem rzymskim

25:25.870 --> 25:28.460
cesarstwa niemieckiego lecz tylko Habsburgskim.

25:28.470 --> 25:34.540
Co ciekawe, miasto Frankfurt zachowuje przywileje miasta wolnego,

25:34.550 --> 25:39.400
samodzielna jednostka miejska, w łonie Związku Niemieckiego.

25:41.810 --> 25:49.170
Choć wiele miast nieodległych w Hesji, Bawarii, w Palatynacie także

25:49.710 --> 25:57.770
podnosiło aspiracje do panowania nad Frankfurtem, a jednak Prusy i Austria

25:57.780 --> 25:58.510
zdecydowały się

25:59.810 --> 26:05.490
podjąć decyzję odmienną, nie chciano przyznać Frankfurtu żadnemu z

26:05.500 --> 26:07.830
ksiąstw niemieckich.

26:09.440 --> 26:14.870
Dlatego też potraktowano Frankfurt jako neutralną republikę w

26:15.160 --> 26:20.840
centrum Niemiec. A drugim wynikiem Kongresu Wiedeńskiego było to, że w tym

26:20.850 --> 26:21.510
Wolnym Mieście

26:26.220 --> 26:31.800
mieściło się Zgromadzenie Narodowe, jedyna centralna

26:31.810 --> 26:33.920
instytucja niemiecka, a zatem

26:35.520 --> 26:41.110
z jednej strony ślubowanie obywateli na nową konstytucję

26:41.120 --> 26:47.180
1816 roku, potem wybitne wydarzenie rewolucji niemieckiej,

26:47.190 --> 26:50.910
Frankfurt jest jednym z centrów rewolucji.

26:51.840 --> 26:56.990
Kościół Świętego Pawła, gdzie obraduje pierwszy Parlament niemiecki.

26:59.060 --> 27:03.210
I w tysiąc osiemset sześćdziesiątym szóstym roku koniec wolnego

27:03.220 --> 27:11.180
miasta, okupacja pruska i włączenie do Prus, czyli dokładnie pięćdziesiąt lat

27:11.730 --> 27:14.850
trwało to Wolne Miasto Frankfurt.

27:16.250 --> 27:21.460
Tu jeszcze parę obrazków co do dalszego rozwoju,

27:21.470 --> 27:27.790
industrializacja Frankfurtu, wielkie budowle, ale to może nie jest szczególnie

27:27.800 --> 27:28.820
interesujące.

27:29.970 --> 27:34.360
Przejdźmy do założenia wolnego miasta, temu chcę poświęcić nieco

27:34.370 --> 27:34.900
więcej uwagi.

27:36.800 --> 27:43.320
Przysięga na konstytucję nowych gremiów, senatu i ciała

27:43.330 --> 27:47.720
ustawodawczego, stałej reprezentacji obywateli,

27:47.730 --> 27:53.780
wszyscy obywatele miasta zgromadzili się na placu przed ratuszem,

27:53.990 --> 27:56.740
składając ślubowanie na nową konstytucję.

27:56.750 --> 27:59.800
Trzeba tutaj dodać, że

28:02.050 --> 28:09.340
mieszkańcy nie byli jednoznacznie utożsamiani z reprezentacją

28:10.750 --> 28:14.370
obywatelską, nie wszyscy obywatele mieli swoją polityczną

28:14.380 --> 28:18.090
reprezentację. Tylko ci ze stanów średnich i wyższych

28:19.790 --> 28:26.190
mieli wpływ na losy miasta. Poza tym były też inne grupy

28:27.420 --> 28:29.790
obywateli wyposażonych w różne przywileje,

28:31.230 --> 28:36.890
na przykład Żydzi, którzy byli oczywiście niżej uprzywilejowani,

28:36.900 --> 28:41.490
ale byli także, tak zwani, permisjoniści, którym zezwalano tylko na

28:41.500 --> 28:48.910
ograniczony korzystanie z przywilejów, aż po pospólstwo, plebs i najniższe

28:48.920 --> 28:49.390
warstwy społeczne.

28:55.630 --> 28:57.010
 

28:58.690 --> 28:58.970
 

29:00.660 --> 29:06.710
Co zadziwiające, Frankfurt był nie tylko

29:06.720 --> 29:12.060
miastem wolnym, ale sam mógł nadać sobie konstytucję.

29:12.500 --> 29:18.210
Znaleziono w niej kompromis pomiędzy rozmaitymi frakcjami

29:18.220 --> 29:29.430
obywatelskimi, rzemiosło, kupiectwo, ale również prawnicy, wszystkie dawne,

29:29.930 --> 29:38.910
czyli stanowe elementy połączono z no taką na wpół dokonaną próbą

29:38.920 --> 29:44.590
podziału władz, uzupełniając to o nowe elementy takie jak silna władza ustawodawcza.

29:46.290 --> 29:52.640
I dość mocna partycypacja obywateli w gremiach obywatelskich.

29:52.670 --> 29:57.180
Setki obywateli otrzymało mandat polityczny do reprezentacji

29:57.550 --> 30:02.240
mieszkańców. Były też gremia kontrolne, które kontrolowały władzę polityczną i

30:02.250 --> 30:09.540
wreszcie, zgromadzenie ustawodawcze, legislatywa, której władza wykonawcza

30:10.210 --> 30:13.360
czyli senat, musiała się trzymać.

30:15.190 --> 30:18.560
Drugi istotny element charakterystyczny

30:20.380 --> 30:27.430
To instytucja, która była jedyną ogólnoniemiecką instytucją

30:27.440 --> 30:34.250
polityczną owych czasów w Pałacu rodziny Thurn Und Taxis, rezydowała. Widzą

30:34.260 --> 30:36.730
Państwo tutaj portal wejściowy

30:36.740 --> 30:42.650
do tej rezydencji. Nie był to parlament w ścisłym tego słowa znaczeniu,

30:42.660 --> 30:48.630
lecz zgromadzenie reprezentantów poszczególnych państewek i państw

30:48.640 --> 30:52.780
niemieckich, trzydzieści siedem takich terytorialnych

30:52.830 --> 30:55.630
państw i cztery wolne miasta egzystowały.

30:55.640 --> 30:58.880
Jednym z nich był Frankfurt, ale były też miasta Hanzeatyckie, Brema

30:58.890 --> 31:04.790
Hamburg i Lubeka, które również cieszyły się przywilejami wolnych miast.

31:05.750 --> 31:10.200
Łącznie czterdzieści jeden państw niemieckich, rozdrobnionych

31:10.210 --> 31:13.410
Niemiec było reprezentowanych w tym zgromadzeniu i tam

31:15.040 --> 31:18.670
uchwalano sprawy dotyczące Niemiec jako całości.

31:22.830 --> 31:27.500
De facto Frankfurt stał się zatem stolicą parlamentarną

31:27.550 --> 31:34.620
tego związku ksiąstw i monarchii, gdzie myśl republikańska

31:34.630 --> 31:38.200
była tylko pewnym wtrętem, appendixem.

31:38.210 --> 31:44.260
Ale jednak można powiedzieć, że istniała nadzieja na ożywienie

31:44.270 --> 31:49.440
elementu republikańskiego, że Niemcy nadadzą sobie ogólną konstytucję

31:49.450 --> 31:55.760
państwową, co miało być efektem wojen wyzwoleńczych spod panowania napoleońskiego.

31:56.470 --> 31:58.250
To szybko już się zmieniło.

31:58.260 --> 32:04.150
W 1819- 1820 roku uchwały

32:04.160 --> 32:11.870
karlsbadzkie doprowadziły do tego, że związek niemiecki czy reprezentowane w

32:11.880 --> 32:18.210
nim księstwa i monarchię zepchnęły republikanów, którzy politycznie

32:18.240 --> 32:21.210
podnosili głowę, zepchnęli na margines.

32:23.120 --> 32:25.610
To było tak zwane prześladowanie demagogów.

32:27.560 --> 32:34.660
Czyli te domieszki republikańskie w zgromadzeniu musiały wpisać się

32:34.670 --> 32:38.800
w kontekst jednak monarchii.

32:39.120 --> 32:45.420
Ten dualizm pomiędzy Prusami a Austrią był jednak pewnym elementem

32:45.430 --> 32:50.880
dającym swobodę miastom wolnym, bo nie zawsze Prusy i Austria były w stanie

32:50.890 --> 32:53.920
się zgodzić i to wolne miasta mogły wykorzystać.

32:55.010 --> 33:00.060
Tyle, że te cztery wolne miasta nie zawsze były też jednomyślne,

33:00.810 --> 33:06.260
a ich związki z mniejszymi państewkami, z którymi mogłyby stworzyć

33:06.270 --> 33:06.840
wspólny front,

33:08.870 --> 33:13.320
także nierzadko były niepozbawione kontrowersji.

33:14.920 --> 33:22.110
Nadzieja na to, że podczas wojen napoleońskich monarchie przyrzekły

33:23.070 --> 33:23.690
uchwalenie konstytucji,

33:24.540 --> 33:27.000
ta nadzieja się rozwijała.

33:28.230 --> 33:33.050
Zgromadzenie parlamentarne Związku Niemieckiego okazało się być

33:34.610 --> 33:35.760
rdzeniem

33:37.260 --> 33:44.610
konserwatywno- reakcyjnym. Tak naprawdę monarchie dominowały nad

33:44.620 --> 33:46.990
tymi małymi republikańskimi

33:48.680 --> 33:52.240
organizmami. Aczkolwiek Frankfurt jako siedziba parlamentu,

33:52.250 --> 33:57.800
jednak ducha republikańskiego dość mocno starał się reprezentować.

33:58.560 --> 34:01.100
W całym lokalnym patriotyzmie

34:02.550 --> 34:07.100
istniała tylko względna jedność obywateli, co do tego, jak w takiej

34:07.130 --> 34:12.480
republice powinni funkcjonować. To znajduje odzwierciedlenie też w

34:12.600 --> 34:19.160
aktualnej publicystyce. Pod tą powłoką tożsamości frankfurckiej jako

34:19.170 --> 34:21.600
republiki też sporo pęknięć.

34:21.610 --> 34:23.110
Z jednej strony było

34:24.490 --> 34:30.690
spore zróżnicowanie socjalne, mieszczanie, Żydzi,

34:30.720 --> 34:36.950
rzemieślnicy, ludność podmiejska, wiejska, no i wreszcie podział stanowy,

34:37.720 --> 34:41.510
trójpodział. Były też podziały natury wyznaniowej.

34:43.900 --> 34:48.560
Mimo równouprawnienia

34:48.610 --> 34:53.540
wszystkich wyznań chrześcijańskich w toku reform napoleońskich,

34:54.180 --> 34:58.910
jednak te różnice były. No i wreszcie zróżnicowanie polityczne,

34:58.920 --> 35:04.470
znajdujące odbicie także w wolnej prasie. Tutaj raz jeszcze Związek Niemiecki,

35:06.260 --> 35:14.600
związek państw, widzą Państwo ten patchworkowy dywan, który ta mapa

35:14.610 --> 35:20.240
odbija. I w części centralno czy zachodniej, bardziej niż w centralnej leży

35:20.250 --> 35:26.140
Frankfurt i zaznaczone są też na czerwono inne wolne miasta Hanzeatyckie, porty

35:26.180 --> 35:27.760
Hamburg, Lubeka, Brema.

35:30.090 --> 35:37.120
To są struktury republikańskie, a cała reszta to monarchie, łączne z

35:37.150 --> 35:38.190
Habsburskim

35:40.110 --> 35:43.670
cesarstwem. Widzą Państwo, że

35:44.530 --> 35:50.720
nie odpowiada to późniejszemu, mało niemieckiemu rozwiązaniu.

35:50.990 --> 35:55.740
Są tutaj też terytoria, które później nie należały już do Niemiec.

35:56.760 --> 36:01.720
Gdańsk nie należy do Związku Niemieckiego, lecz do Prus.

36:04.120 --> 36:08.520
I wreszcie

36:09.550 --> 36:15.520
prasa, Frankfurt już wcześnie stał się centrum wydawniczo prasowym.

36:17.840 --> 36:22.680
Poza Frankfurtem czytane gazety ukazywały się tam.

36:22.690 --> 36:28.520
Tutaj na przykład Frankfurter Journal, dziennik frankfurcki

36:28.530 --> 36:29.040
Frankfurter Journal.

36:31.420 --> 36:40.990
Ta pierwsza gazeta była głównie skierowana do czytelników austriackich.

36:42.680 --> 36:47.280
Frankfurter Journal był finansowany przez Prusy, częściowo przynajmniej.

36:49.210 --> 36:54.780
Ludwig Borne, znana postać, wydawca o

36:54.890 --> 36:58.880
bardziej radykalnych poglądach politycznych wówczas formułuje się

36:58.890 --> 37:02.840
już tym świecie dziennikarskim i prasowym.

37:03.760 --> 37:10.120
Myśl demokratyczna, radykalny liberalizm, który wychodzi także

37:10.130 --> 37:11.620
daleko poza Frankfurt

37:13.400 --> 37:15.620
i zyskuje coraz większy posłuch.

37:17.060 --> 37:22.960
Wszystko to dochodzi do głosu w latach trzydziestych

37:22.990 --> 37:24.030
dziewiętnastego wieku.

37:24.500 --> 37:32.870
Tutaj ilustracja rewolucji lipcowej, która znalazła także odbicie

37:32.880 --> 37:37.850
we  Frankfurcie w próbie powstania przeciwko związkowi niemieckiemu,

37:37.860 --> 37:42.940
który uznawano za organizacje gnębiącą demokratów.

37:42.950 --> 37:47.260
Stąd też demokracji z Frankfurtu i okolic

37:47.600 --> 37:48.810
zgromadzili się

37:49.570 --> 37:57.820
i w toku wieloletniej kampanii na rzecz wzmożenia wolności prasy,

37:58.810 --> 38:00.650
rozszerzenia

38:00.700 --> 38:06.630
związku prasowego, podjęli próbę wywołania powstania,

38:07.870 --> 38:15.530
które zmierzało do tego, by obsadzić siedzibę parlamentu frankfurckiego.

38:15.540 --> 38:17.750
I tym samym zmienić losy Niemiec.

38:17.760 --> 38:20.190
Od początku było to skazane na porażkę,

38:20.200 --> 38:21.650
jak można się domyślać.

38:23.390 --> 38:30.580
Toczyły się zbrojne potyczki, ale wejście wojsk Związku

38:30.590 --> 38:33.040
Niemieckiego Moguncji i innych

38:35.230 --> 38:41.930
garnizonów stłumił to powstanie i od tego czasu przez wiele lat

38:41.940 --> 38:48.960
stacjonowało we Frankfurcie kilka tysięcy wojska. Zaostrzył się zatem spór pomiędzy

38:48.970 --> 38:51.300
republiką a monarchią.

38:53.160 --> 38:54.260
 

38:54.750 --> 39:00.780
Pojawiły się też manifestacje solidarnościowe z polską walką o

39:00.790 --> 39:10.440
niepodległość, Powstanie Listopadowe. Notabene emigranci polscy znaleźli się po

39:10.450 --> 39:17.910
Powstaniu Listopadowym we Frankfurcie i składano im należyte honory,

39:18.440 --> 39:23.060
przyjmując ich w sposób bardzo solidarny,

39:23.630 --> 39:29.660
wspierający. Tyle na temat próby wzniecenia powstania.

39:31.370 --> 39:37.780
To szturm na Odwach, czyli siedzibę wartowni miejskiej.

39:39.830 --> 39:45.470
Było to o tyle problematyczne, że Frankfurt,

39:46.660 --> 39:52.370
wówczas, to ten mały punkcik na mapie, który

39:53.570 --> 39:58.180
stoi w ogniu sporu z Prusami.

39:58.190 --> 40:00.920
Chodziło o założenie związku celnego,

40:02.350 --> 40:07.760
w którym Prusy wywierałyby główny wpływ gospodarczy na ekonomię

40:07.770 --> 40:08.340
całych Niemiec

40:10.080 --> 40:15.250
chcąc stworzyć warunki dla późniejszego rozwiązania narodowego po

40:15.260 --> 40:21.230
myśli pruskiej. Frankfurt opierał się, bo jako miasto handlowe, targowe był

40:22.320 --> 40:26.350
przeciwny takim porozumieniom celnym i

40:27.900 --> 40:34.450
starał się opracowywać inne modele. Poległ jednak na tym polu, bo

40:34.480 --> 40:40.030
sytuacja rozwinęła się tak, że wojsko pruskie stacjonowało w mieście i to nie

40:40.040 --> 40:45.280
było szczególnie sprzyjające dla wyrażania nastrojów opozycyjnych w

40:45.290 --> 40:48.270
zgromadzeniu całego Związku Niemieckiego.

40:48.280 --> 40:51.270
Tyle może na temat tej sytuacji.

40:52.800 --> 40:56.280
 

41:00.660 --> 41:00.920
Ja.

41:04.010 --> 41:08.280
 

41:13.320 --> 41:16.370
 

41:17.570 --> 41:21.760
Nie słyszę w tej chwili tłumaczenia, ale mam nadzieję, że to tylko

41:21.770 --> 41:22.320
chwilowe,

41:27.940 --> 41:33.950
W następnym czasie pojawiły się liczne demonstracje,

41:34.570 --> 41:39.150
podczas których starano się to nastawienie polityczne

41:40.440 --> 41:50.570
wyrazić w sposób zbliżony do celów związanych z wpływem kultury i

41:50.580 --> 41:51.070
tradycje demokratyczne

41:51.900 --> 41:55.370
w ten sposób były wspierane.

41:58.350 --> 42:04.460
I tak pojawiły się tak zwane Święta Narodowe, które odbywały się 

42:04.470 --> 42:10.800
nie tylko we Frankfurcie, ale także w innych częściach związku niemieckiego,

42:11.070 --> 42:19.000
gdzie między innymi wskazywano jako cel stworzenie ogólnoniemieckiej konstytucji.

42:20.540 --> 42:24.650
Regularnie

42:25.930 --> 42:33.180
powstawały z tych okazji także pomniki, tak jak pomnik Gutenberga, to

42:33.190 --> 42:37.280
oczywiście wspomnienie powstania technologii druku.

42:37.410 --> 42:42.260
To z kolei wiązało się z wolnością prasy.

42:42.730 --> 42:47.740
Te demonstracje były wykorzystywane po to, aby przypominać o

42:47.750 --> 42:54.000
brakujących reformach politycznych Związku Niemieckiego. Było takich świąt

42:54.030 --> 42:55.370
wiele, to z kolei

42:56.370 --> 43:02.910
obchody związane ze świętem Schillera, również wtedy otwarto pomnik

43:02.920 --> 43:03.670
Fryderyka Schillera.

43:05.240 --> 43:09.590
Udział brały osoby z całych Niemiec.

43:09.630 --> 43:16.730
Podczas tych zgromadzeń podkreślano znaczenie kultury politycznej

43:16.930 --> 43:17.490
wolnych miast.

43:19.320 --> 43:20.410
Kulminacją

43:21.550 --> 43:26.300
szeregu wydarzeń, który był obchodzony tak, jak powiedziałem,

43:26.310 --> 43:29.920
jako święta,

43:31.460 --> 43:40.470
odbyła się rewolucja. Rewolucja, która wybrała Frankfurt jako

43:40.500 --> 43:43.270
miejsce Zgromadzenia Narodowego.

43:43.880 --> 43:48.830
Był to Kościół Świętego Pawła, który został niewiele

43:48.840 --> 43:55.770
wcześniej ukończony i parlament narodowy miał obradować właśnie w

43:55.780 --> 43:57.030
Kościele Świętego Pawła.

43:57.200 --> 44:01.430
Dlaczego odbyło się to we Frankfurcie, a nie w Berlinie czy Wiedniu,

44:01.490 --> 44:03.720
które także były centrami

44:05.300 --> 44:13.360
rewolucji, otóż również była to kwestia dualizmu, bo ani

44:13.410 --> 44:21.650
zgromadzenie, które odbyłoby się w Berlinie albo w Wiedniu, stwarzałoby przewagę dla

44:21.680 --> 44:28.030
jednego z tych dwóch państw wchodzących w skład Związku Niemieckiego.

44:28.060 --> 44:30.580
Dlatego wybrano jako miejsce neutralne

44:30.610 --> 44:34.230
Frankfurt, tutaj pojawia się 

44:35.820 --> 44:41.280
Zgromadzenie Narodowe, ale różniło się od wcześniejszych

44:41.310 --> 44:43.920
zgromadzeń tym, że mieliśmy

44:44.780 --> 44:51.490
tutaj wybieranych przedstawicieli, a

44:51.500 --> 44:55.080
nie przedstawicieli, którzy byli wskazywani.

44:55.470 --> 45:01.810
W grudniu 1848 roku uchwalono konstytucję.

45:01.880 --> 45:06.080
Zgodnie z tą konstytucją na czele państwa miał stać cesarz Niemiec,

45:07.300 --> 45:11.550
wskazywano tutaj pierwotnie króla Prus.

45:11.560 --> 45:16.000
Delegacja udała się w styczniu 1849 roku

45:16.890 --> 45:23.040
do Berlina. Ale król Prus odrzuca

45:23.890 --> 45:28.720
tę propozycję dlatego, że powiedział, że może zostać wybrany tylko

45:28.730 --> 45:36.120
przez innych monarchów. Dlatego też ta konstytucja nie weszła

45:37.020 --> 45:38.910
w życie w tym aspekcie.

45:40.820 --> 45:45.680
Następnie doszło do upadku rewolucji.

45:46.040 --> 45:50.000
Lewicowa część zgromadzenia

45:51.540 --> 45:54.670
przeciwstawiła się konserwatystom.

45:54.680 --> 45:59.590
Chodziło tutaj przede wszystkim o rolę Prus w konflikcie z Danią.

46:01.710 --> 46:02.410
 

46:05.630 --> 46:06.400
 

46:07.010 --> 46:08.430
 

46:14.530 --> 46:17.500
 

46:19.400 --> 46:25.610
Dziękuję, dziękuję bardzo za wskazówkę, postaram się dosyć szybko

46:25.620 --> 46:32.790
zmierzać do końca. Rewolucja upada, nie powstaje wspomniana Unia Pruska.

46:34.810 --> 46:40.710
Powracają zatem te wielkie Święta Narodowe, w których także bierze

46:40.740 --> 46:43.860
czynny udział Frankfurt jako wolne miasto.

46:46.820 --> 46:52.320
W roku 1863 dochodzi do

46:52.330 --> 46:56.010
kolejnego zgromadzenia, które ma za zadanie znalezienie wyjścia z

46:56.020 --> 47:00.020
sytuacji dla Związku Niemieckiego.

47:00.270 --> 47:04.870
Tutaj widzicie Państwo zgromadzenia, które odbywały się

47:05.190 --> 47:10.460
równocześnie. Dochodzi do prowokacji skierowanej wobec Prus.

47:12.540 --> 47:23.700
Co skutkuje zajęciem przez Prusy także Frankfurtu. Dochodzi do

47:23.770 --> 47:29.900
aneksji Frankfurtu w 1866 roku i

47:29.910 --> 47:34.410
centralne znaczenie jakie Frankfurt miał dla rozwoju historii niemieckiej

47:34.780 --> 47:42.580
w ten sposób niestety legł w gruzach. I tym

47:42.650 --> 47:48.280
kończy się historia Wolnego Miasta Frankfurt. Frankfurt staje się

47:48.290 --> 47:57.170
miastem prowincjonalnym Królestwa Pruskiego i jest to też jeden z kroków

47:58.090 --> 48:02.300
w kierunku zjednoczenia Niemiec pod przewodnictwem Prus.

48:02.310 --> 48:07.440
Dziękuję Państwu bardzo za uwagę i cieszę się na dyskusję, która nas czeka.

48:07.450 --> 48:12.260
Dziękujemy Panu profesorowi Ralfowi Roth.

48:12.850 --> 48:16.740
Tu czas jest oczywiście pod kontrolą, bo zaczęliśmy około dziesięć,

48:16.750 --> 48:22.880
piętnaście po dziewiątej, dlatego trzymam się tych dwudziestu pięciu minut. O głos

48:22.970 --> 48:27.700
poproszę Pana profesora Andrzeja Chwalbę, "Zgniły kompromis, Wolne

48:27.730 --> 48:28.340
Miasto Kraków".

48:30.920 --> 48:32.210
Dzień dobry Państwu.

48:33.370 --> 48:36.180
Jeszcze raz dziękuję serdecznie za zaproszenie.

48:36.570 --> 48:39.600
Pan dyrektor pozwoli, że również nie będę wymieniał tych wszystkich

48:39.610 --> 48:44.620
dziesięciu instytucji, które złożyły się na zaproszenie, bo już wczoraj

48:44.630 --> 48:45.860
rzeczywiście były wymieniane.

48:46.940 --> 48:49.090
I teraz dowodzi już sukces samego pomysłu.

48:49.840 --> 48:50.900
Natomiast co do Krakowa.

48:52.150 --> 48:55.660
Podobnie jak Frankfurt, zawdzięcza swoje powstanie decyzji

48:55.670 --> 49:00.660
mocarstw. Została podjęta podczas wspomnianego Kongresu Wiedeńskiego.

49:01.070 --> 49:05.760
Oczywiście nikt nie pytał mieszkańców miasta i okolic, czy takie

49:05.770 --> 49:07.990
rozwiązanie ich satysfakcjonuje.

49:08.710 --> 49:14.170
Zostali postawieni przed faktem dokonanym, ale czy byli zaskoczeni.

49:14.180 --> 49:16.020
Z posiadanych, nielicznych świadectw

49:16.030 --> 49:18.100
wynika, że tego się nie spodziewali.

49:19.390 --> 49:23.030
Oczekiwali, że będą częścią większego terytorium, być może Księstwa

49:23.040 --> 49:28.590
Warszawskiego, jeśli pozostanie. A jeśli nie, to Królestwa Polskiego, które będzie

49:28.600 --> 49:31.010
państwem konstytucyjnym i niezależnym.

49:31.930 --> 49:34.650
Czy byli zadowoleni z decyzji mocarstw?

49:35.110 --> 49:38.090
Świadkowie tego czasu nie udzieli jednoznacznej odpowiedzi.

49:38.700 --> 49:42.420
Z jednej strony nie kryli zadowolenia, że nie powrócił zaborca

49:42.430 --> 49:47.650
austriacki, gdyż wcześniejsze, kilkunastoletnie panowanie

49:47.660 --> 49:49.460
Austriaków źle wspominali.

49:50.410 --> 49:54.360
Z drugiej strony nie potrafili ukryć rozczarowania, gdyż Kraków stał

49:54.370 --> 49:59.700
się stolicą miniaturowego państwa, pozbawionego suwerenności.

50:00.240 --> 50:02.840
Uważali, że zasługuje na coś więcej

50:02.880 --> 50:07.380
czy to z racji pozycji politycznej, czy dziedzictwa historycznego.

50:07.450 --> 50:08.140
Przecież, wspominali,

50:09.910 --> 50:12.860
no właśnie Kraków kocha żyć wspomnieniami,

50:14.420 --> 50:19.910
przez ponad trzysta lat był stolicą znaczącego Królestwa w Europie, a

50:19.920 --> 50:22.550
w Zamku na Wawelu rezydowali jego królowie.

50:23.260 --> 50:26.790
Do dzisiaj Kraków zachował tytuł Miasta Królewskiego i stołecznego,

50:26.800 --> 50:31.610
do tego tytułu krakowianie są bardzo przywiązani. A do tego

50:31.620 --> 50:37.010
wątku jeszcze powrócimy. Ale po kolei, jak się bardziej skoncentruje

50:37.020 --> 50:42.790
na grze politycznej o wykrojenie Krakowa z mapy Europy niż o samym

50:42.800 --> 50:45.940
Krakowie, bo nie ma tak wspaniałej historii jak Frankfurt.

50:46.070 --> 50:50.240
W związku z tym nie ma co Państwu głowy zawracać tym, co może istotne z

50:50.250 --> 50:54.160
punktu widzenia ani Polski, ani Europy nie było, a gra polityczna wydaje mi

50:54.170 --> 50:56.100
się, była cenniejsza.

50:57.100 --> 51:00.260
Dziewiątego czerwca piętnastego roku został podpisany w Wiedniu

51:00.290 --> 51:04.590
przez osiem państw, a końcowy składający się ze sto dwudziestu artykułów.

51:05.250 --> 51:07.890
Jeden z nich dotyczy Wolnego Miasta Krakowa.

51:08.240 --> 51:12.690
Pozostałe dotyczyły między innymi nowej mapy Europy

51:13.200 --> 51:17.770
stworzonej przez zwycięskie państwa, które przyznały sobie prawo do

51:18.570 --> 51:24.090
decydowania o granicach państw Europy, a także świata, czyli do nowego podziału

51:24.100 --> 51:28.120
ponapoleońskiego w spadku. Byli to: Rosja, przypomnę,

51:28.760 --> 51:32.670
największa potęga lądowa, Wielka Brytania, największa potęga morska,

51:32.780 --> 51:34.460
Austria, Prusy

51:34.840 --> 51:39.490
no i Francja. Monarchowie mieli różne wizje i odmienne interesy.

51:40.210 --> 51:44.880
Ale aby zakończyć negocjacje, musieli się w trakcie

51:44.890 --> 51:45.670
wielomiesięcznych obrad

51:46.910 --> 51:50.960
ograniczyć. I państwa, które reprezentowali też musieli się

51:50.970 --> 51:55.520
ograniczyć i pojednały się szukając kompromisowych rozwiązań kosztem

51:55.530 --> 51:57.340
słabszych państw i narodów.

51:58.220 --> 52:01.450
Uznali, że brytyjska zasada równowagi sił na kontynencie,

52:01.940 --> 52:07.930
praktykowana od dłuższego czasu, jest możliwa do przyjęcia i to w imię tej zasady

52:07.940 --> 52:10.090
terytorium Europy sklejano.

52:10.100 --> 52:15.270
A jak była konieczność, to i krojono tak, aby w przyszłości żadne

52:15.280 --> 52:19.990
mocarstwo europejskie nie osiągnęło wyraźnej przewagi, aby nie powtórzyła się

52:20.000 --> 52:24.020
przygoda z Napoleonem, który bezceremonialnie gwałcił równowagę

52:24.030 --> 52:28.050
europejską tworząc nowe państwa, ale nawet związki państw,

52:28.360 --> 52:32.690
nadając im nowe imiona, budują w ten sposób zjednoczoną Europę,

52:33.220 --> 52:36.290
Francuską Europę, czy też może lepiej napoleońską.

52:37.860 --> 52:41.950
Podczas obrad nie brano pod uwagę opinii mniejszych państw ani

52:42.060 --> 52:42.660
mieszkańców Europy.

52:43.180 --> 52:44.950
No przecież to jest inny czas.

52:45.100 --> 52:47.260
Suwerenem byli monarchowie.

52:49.140 --> 52:50.670
W ciągu trwania Kongresu

52:52.020 --> 52:57.430
mocarstwa wypracowały tak zwany koncept ładu wiedeńskiego, który

52:57.440 --> 53:02.250
zakładał stabilność nowej, politycznej architektury europejskiej, granic

53:02.260 --> 53:04.470
między państwami i ustroju politycznego.

53:05.160 --> 53:08.080
Tak wymyślona Europa miała przetrwać dziesiątki lat.

53:09.120 --> 53:09.850
Ład wiedeński,

53:09.860 --> 53:13.730
przypomnijmy, był pierwszym w dziejach systemem zbiorowego

53:13.740 --> 53:20.150
bezpieczeństwa i współpracy w celu zachowania wypracowanego w Wiedniu status quo.

53:20.160 --> 53:24.150
Na jego straży stały mocarstwa, nazywane, w dalszym ciągu,

53:24.340 --> 53:28.990
wspominamy to we współczesnej publicystyce, koncertem europejskim,

53:29.430 --> 53:32.430
kwartetem ewentualnie, z udziałem Francuzów

53:32.590 --> 53:37.010
jakby inaczej kwintetem. Przyznały sobie prawo decydowania o

53:37.020 --> 53:39.170
wszystkich najważniejszych kwestiach w Europie.

53:39.590 --> 53:43.000
Oraz prawo do zbrojnej interwencji wszędzie tam,

53:45.130 --> 53:48.340
gdzie dochodziłoby do naruszenia zasad przyjętych na Kongresie.

53:48.350 --> 53:54.080
Dlatego Austriaccy dwukrotnie, zgodnie z tą zasadą podziału Europy na

53:54.090 --> 53:56.320
strefy wpływów, interweniowali.

53:57.350 --> 54:02.620
A mocarstwa pozostałe akceptowały, czyli mocarstwa przyjęły rolę

54:02.630 --> 54:04.320
strażników wiedeńskiej Europy.

54:05.660 --> 54:08.570
Jeszcze przed spotkaniem w Wiedniu uzgodniły, że Kongres ma

54:08.580 --> 54:11.090
przywrócić stare dynastie odsunięte od władzy,

54:12.190 --> 54:15.180
a także granic sprzed rewolucyjnych wydarzeń.

54:15.310 --> 54:18.800
Rzeczywiście stare dynastie, jak wiemy doskonale, powróciły.

54:19.390 --> 54:22.780
Natomiast temat restytucji dawnych granic i państw nie został

54:22.790 --> 54:27.060
podjęty. A jeśli już to wyłącznie jako gra dyplomatyczna,

54:27.550 --> 54:32.920
środek nacisku jednych na drugich. Dlatego nie dyskutowano na temat

54:32.930 --> 54:36.660
restytucji Lombardii, Rzeczpospolitej Weneckiej, 

54:36.670 --> 54:40.170
Genueńskiej, a także Rzeczypospolitej Polsko- Litewskiej.

54:41.000 --> 54:44.870
Restytucją państwa polsko- litewskiego w istocie żadne z mocarstw nie

54:44.880 --> 54:49.730
było zainteresowane, ani Wielka Brytania, ani Francja nie miały

54:49.740 --> 54:50.930
interesów nad Wisłą,

54:52.210 --> 54:55.530
które należało chronić, a zaborcy oczywiście wykluczali

54:55.540 --> 54:57.870
jakąkolwiek dyskusję na ten temat.

54:58.740 --> 54:59.850
Temat był zamknięty.

55:01.120 --> 55:05.190
Zanim jeszcze został otwarty. Natomiast rozmawiano na temat losu

55:05.200 --> 55:09.020
tych ziem polskich, które podczas wojen napoleońskich zmienimy swojego

55:09.030 --> 55:12.870
gospodarza i podjęto stosowne decyzje.

55:13.100 --> 55:16.130
Tak Tarnopol powrócił do Austrii,

55:17.750 --> 55:21.240
okrąg białostocki, który Napoleon przyznał Rosji w Tylży,

55:22.750 --> 55:24.160
już nie powrócił do Prus.

55:24.990 --> 55:29.260
A Wolne Miasto Gdańsk, o czym za chwilę usłyszymy,

55:30.730 --> 55:36.370
do Prus powrócił. Natomiast obszarem sporu stała się przyszła

55:36.560 --> 55:39.030
przynależność Księstwa Warszawskiego.

55:39.040 --> 55:44.170
Państwa, które powstało z ziem zaboru pruskiego oraz zwiększyło swój

55:44.180 --> 55:46.410
stan posiadania w osiemset dziewiątym roku.

55:46.420 --> 55:49.440
O tak zwaną Nową Galicję, czyli po Austriakach.

55:51.060 --> 55:52.390
W osiemset trzynastym roku,

55:53.370 --> 55:58.610
kiedy Napoleon uchodził z Rosji, całe jego terytorium zaleje wojska

55:58.620 --> 56:02.620
rosyjskie podążając za wojskami francuskimi. W Warszawie

56:02.630 --> 56:05.720
Rosjanie powołali ciało tymczasowe sprawujące władzę.

56:06.530 --> 56:10.440
Cesarz Rosji Aleksander I zabiegał o poparcie Polaków,

56:10.870 --> 56:16.340
kokietował ich obietnicami przyznania szerokich swobód narodowych. Powracające

56:16.350 --> 56:19.280
po kampanii napoleońskiej wojska Księstwa Warszawskiego

56:19.740 --> 56:24.440
były witane jak formacje zwycięskie wszelkimi honorami należnymi.

56:24.710 --> 56:27.630
Wspierano też finansowo sieroty i wdowy po poległych.

56:28.200 --> 56:33.090
Stopniowo Polacy przenosili miłość z Napoleona na Aleksandra I,

56:33.100 --> 56:36.070
co trwało faktycznie do jego śmierci.

56:36.370 --> 56:41.070
Tak na marginesie powiem, że chłopi skonfliktowani w państwie

56:41.080 --> 56:47.490
krakowskim z panami, supliki wysłali nie do cesarza austriackiego,

56:47.500 --> 56:51.980
nawet im to do głowy nie przyszło, bo nie wierzyli, że może pomóc. O królu pruskim

56:51.990 --> 56:55.990
nie pamiętali, natomiast wysyłali do Aleksandra I.

56:56.350 --> 57:00.090
Który powoła specjalną Komisję, która rozpatrywała ich wnioski.

57:00.820 --> 57:02.250
No trudno było go nie kochać.

57:04.640 --> 57:07.290
Ten argument podnosił

57:08.960 --> 57:11.950
Aleksander I, dyplomaci, którzy mu towarzyszyli, w tym książę

57:11.960 --> 57:18.050
Adam Czartoryski, żądający całego terytorium Księstwa dla Romanowów.

57:18.060 --> 57:20.050
Ale na to nie zgadzały się inne państwa.

57:20.060 --> 57:24.050
Czy to w imię zasady równowagi, czy jak Prusacy z powodu bliskości

57:24.060 --> 57:27.290
przyszłej granicy rosyjsko- pruskiej do Berlina.

57:29.030 --> 57:32.520
No zawsze tego Prusacy się bali, żeby jednak Rosja nie była zbyt

57:32.530 --> 57:33.880
blisko.

57:34.480 --> 57:38.840
Ostatecznie targi dobiegły końca. Rosja otrzymała większość,

57:39.940 --> 57:43.340
większą część terytorium Księstwa, a dwa jego zachodnie

57:43.350 --> 57:49.450
departamenty przyznano Prusom jako Wielkie Księstwo Poznańskie. Państwo w ramach

57:49.960 --> 57:55.260
Prus autonomiczne. Prusy dodatkowo dostały rekompensatę za utratę

57:55.290 --> 58:00.230
większości terytorium Księstwa Saksonii, no i oczywiście na zachodzie Niemiec.

58:01.490 --> 58:06.200
Sowitą rekompensatę za utraconą Nową Galicję otrzymała Austria,

58:06.210 --> 58:07.210
przede wszystkim Vitali.

58:08.010 --> 58:11.810
Niemniej pozostała jeszcze jedna kość niezgody, Kraków.

58:13.090 --> 58:16.240
Mocarstwa uznały, że Rosja nie może posiadać dwóch stolic

58:17.480 --> 58:19.700
dawnego państwa polsko- litewskiego.

58:20.720 --> 58:24.910
Czyli starszej- Krakowa i młodszej- Warszawy. Uznały, że będzie posiadać

58:24.980 --> 58:27.860
wyłącznie młodszą, czyli Warszawę.

58:31.030 --> 58:34.520
Na pierwszy rzut oka spór o Kraków może się wydawać irracjonalny.

58:34.580 --> 58:39.530
Już wówczas był miastem biednym, zapuszczonym cywilizacyjnie, mało

58:39.540 --> 58:43.190
atrakcyjny gospodarczo. Na takie opinie pozwalam sobie w Gdańsku.

58:43.200 --> 58:45.470
Nie wiem, czy bym sobie pozwolił w Krakowie.

58:46.550 --> 58:50.680
Jego lata świetności już dawno minęły, a nowe jeszcze nie nadeszły,

58:51.200 --> 58:53.180
ale posiadał dwa istotne atuty.

58:53.570 --> 58:57.840
Po pierwsze znaczenie geostrategiczne, ze względu na położenie z

58:57.850 --> 59:01.740
graniczną Wisłą, u zbiegu granic rozbiorowych pruskich, austriackich,

59:01.750 --> 59:06.600
rosyjskich, drugie posiada znaczenie symboliczne jako siedziba polskich

59:06.610 --> 59:11.500
królów, miejsce ich koronacji i pochówku oraz jako ważny europejski ośrodek

59:11.510 --> 59:12.060
kultury wysokiej.

59:13.500 --> 59:17.170
Dla polskich mieszkańców ziem zaboru był symbolem tego, co

59:17.180 --> 59:21.330
najwspanialsze w polskiej historii i jej złotego wieku. Dziedzictwo historyczne i

59:21.340 --> 59:26.270
kulturowe Krakowa było najważniejszym jego atutem, jest chyba do dzisiaj.

59:26.900 --> 59:31.260
Ostatecznie po długich targach Aleksander ustąpił. Kompromis

59:31.270 --> 59:34.330
zawarty między mocarstwami nikogo nie satysfakcjonował.

59:34.460 --> 59:38.830
Stąd konstatacja, że w istocie był to zgniły kompromis.

59:40.470 --> 59:44.680
Na mocy decyzji Kongresu z południowej części departamentu krakowskiego,

59:45.840 --> 59:49.440
czy Księstwa Warszawskiego, wykrojono w sposób sztuczny nowe

59:49.450 --> 59:50.040
miniaturowe państwo.

59:51.550 --> 59:56.420
Jego kreacja nie wynikała z jakiejkolwiek krakowskiej tradycji,

59:56.570 --> 59:58.140
inaczej niż w wypadku Frankfurtu.

59:59.470 --> 59:59.980
Powstało wyłącznie

01:00:01.140 --> 01:00:04.930
ze względu na kaprys mocarstw i wyraz chorobliwego poszukiwania

01:00:05.200 --> 01:00:09.830
równowagi w Europie. Natomiast w pozostałej części Księstwa Warszawskiego

01:00:09.840 --> 01:00:15.090
utworzono samodzielne, niezawisłe konstytucyjnie Królestwo Polski w unii z

01:00:15.100 --> 01:00:20.330
Cesarstwem Romanowów. Cesarz rosyjski zostawił go królem jako Aleksander z

01:00:20.340 --> 01:00:27.960
numerem dwa. Nowe państwo krakowskie nazywało się Wolnym Miastem Kraków, ale

01:00:27.970 --> 01:00:30.760
krakowianie nie używali tego pojęcia.

01:00:31.580 --> 01:00:34.930
Bo wolne miasto było pojęciem obcym dla nich,

01:00:35.770 --> 01:00:39.440
dalekim, dlatego nazywano Rzeczpospolitą Krakowską.

01:00:39.450 --> 01:00:41.920
Tak wspominano dawną Rzeczpospolitą.

01:00:42.930 --> 01:00:46.700
Aczkolwiek w zapisie kongresowym napisano wolne, tak jak w wypadku

01:00:46.730 --> 01:00:54.200
Frankfurtu, niepodległe i ściśle neutralne, pod nadzorem trzech 

01:00:54.210 --> 01:00:56.970
mocarstw, zwanych dworami opiekuńczymi.

01:00:56.970 --> 01:01:00.220
Jego interesy zagraniczne reprezentowały, wiadomo, mocarstwa.

01:01:00.230 --> 01:01:03.140
Nie posiadało sił zbrojnych poza milicją,

01:01:04.110 --> 01:01:05.800
formacją o charakterze policyjnym.

01:01:06.600 --> 01:01:09.050
Jego powierzchnia wynosiła 1234

01:01:09.060 --> 01:01:13.310
kilometry kwadratowe, czyli to jest mniej więcej połowa

01:01:13.320 --> 01:01:16.010
wielkości Wielkiego Księstwa Luksemburg.

01:01:16.010 --> 01:01:19.300
Na jego terytorium znajdowały się trzy miasteczka, dwieście

01:01:19.310 --> 01:01:23.220
dwadzieścia cztery wsie i Kraków. Łącznie

01:01:23.230 --> 01:01:27.320
w piętnastym roku to jest sto trzydzieści tysięcy mieszkańców, Kraków trzydzieści.

01:01:27.330 --> 01:01:30.560
Pod koniec tego okresu blisko dwieście, Kraków czterdzieści kilka.

01:01:32.290 --> 01:01:37.700
Ogólne zasady ustrojowe określono aktem trzeciego maja piętnastego roku.

01:01:38.120 --> 01:01:41.920
Wiadomo, data symboliczna. Uzupełniono w osiemnastym roku

01:01:41.930 --> 01:01:47.670
przez akt konstytucyjny opracowany tak, jak w wypadku konstytucji Królestwa Polskiego przez

01:01:49.100 --> 01:01:52.270
Czartoryskiego, a potwierdzony przez mocarstwa, czyli jest to inaczej niż w

01:01:52.810 --> 01:01:58.270
wypadku Frankfurtu, który właśnie mógł sobie sam tą konstytucją opracować.

01:01:58.850 --> 01:02:03.290
Ale właśnie, podobnie jak w wypadku Frankfurtu i Krakowa jest instytucja

01:02:03.300 --> 01:02:09.150
senatu. Widocznie i Frankfurt i Kraków chętnie nawiązywały do

01:02:09.160 --> 01:02:13.130
tradycji republikańskiej rzymskiej.

01:02:13.130 --> 01:02:16.760
Kraków było państwem nieźle funkcjonującym, ale

01:02:16.770 --> 01:02:19.740
pozbawionym poważniejszych źródeł dochodów.

01:02:20.270 --> 01:02:24.010
Władzę z nim sprawowali miejscowi notable, 

01:02:24.020 --> 01:02:26.820
głównie pochodzenia szlacheckiego.

01:02:26.820 --> 01:02:29.670
Wspomniano w wypadku Frankfurtu o Żydach, 

01:02:29.680 --> 01:02:33.980
również wiadomo, w Krakowie była spora społeczność.

01:02:33.980 --> 01:02:36.920
W ramach państwa to było około dziesięciu procent, w ramach

01:02:36.930 --> 01:02:42.960
Krakowa około dwudziestu procent. Otrzymali prawa obywatelskie.

01:02:43.510 --> 01:02:46.860
Z czego się cieszyli Żydzi krakowscy, że w przeciwieństwie do

01:02:46.870 --> 01:02:53.080
Austriaków zredukowano im podatki. Po prostu mniej płacili na rzecz skarbu

01:02:55.500 --> 01:02:59.010
krakowskiego niż poprzednio i dlatego jeśli są dobre wspomnienia o

01:02:59.020 --> 01:03:02.430
Krakowie tego czasu, to częściej wspominają Żydzi

01:03:02.440 --> 01:03:06.940
na przykład mieszkający w Izraelu niż krakowianie,

01:03:06.940 --> 01:03:14.560
(o czym jeszcze wspomnimy.)

01:03:14.560 --> 01:03:19.010
Po Powstaniu Krakowskim, bo w zasadzie w ciągu tych trzydziestu lat

01:03:19.020 --> 01:03:20.010
no niewiele się działo.

01:03:20.340 --> 01:03:24.790
Powstanie krakowskie, które trwało dziewięć dni, w 1846 roku

01:03:24.800 --> 01:03:29.630
 zostało inkorporowane państwo do Austrii, za zgodą zaborców

01:03:29.640 --> 01:03:34.370
i przy niemrawych protestach mocarstw zachodnich. Protestowały no bo wypadało

01:03:34.380 --> 01:03:39.240
zaprotestować. Decyzja Kongresu Wiedeńskiego została tym samym pogwałcona.

01:03:40.230 --> 01:03:44.320
Teraz Wolne Miasto Kraków stało się częścią Austrii jako Wielkie

01:03:44.330 --> 01:03:49.270
Księstwo Krakowskie, co wzbogaciło i tak już długą tytulaturę cesarza

01:03:49.280 --> 01:03:55.220
austriackiego. W historii nie zapisało się niczym szczególnym z jego

01:03:55.230 --> 01:03:58.820
dziejami nie kojarzymy żadnego wydarzenia, o którym by wspominano przez lata.

01:03:59.730 --> 01:04:03.260
Współcześnie Wolne Miasto Kraków nie stanowi składnika ani

01:04:03.270 --> 01:04:05.760
polskiej, ani krakowskiej mitologii.

01:04:06.510 --> 01:04:10.080
Na dobre wspomnienie zasługuje jedynie koncepcja zastąpienia

01:04:10.090 --> 01:04:11.940
rozebranych średniowiecznych murów,

01:04:12.300 --> 01:04:16.800
i bram obronnych słynnymi do dzisiaj plantacjami, czyli plantami,

01:04:17.250 --> 01:04:20.740
ale powszechnie w Krakowie nie jest to kojarzone 

01:04:20.750 --> 01:04:23.680
z Wolnym Miastem Kraków, była to duża niestosowność polityczna.

01:04:24.510 --> 01:04:29.140
Pamięta się również o tym, że krakowscy burzymurkowie zburzyli kilka

01:04:29.150 --> 01:04:33.670
cennych, zabytkowych obiektów, w tym kościołów krakowskich o dużej wartości

01:04:33.680 --> 01:04:39.040
historycznej. Nie zburzyli szczęśliwie, o czym pamięta się w Uniwersytecie Jagiellońskim,

01:04:39.050 --> 01:04:43.730
jego średniowiecznej części Collegium Maius, a tylko dlatego, że

01:04:43.740 --> 01:04:47.900
władze Wolnego Miasta Krakowa nie posiadały wystarczających środków

01:04:48.270 --> 01:04:51.900
finansowych, aby przystąpić do burzenia potężnego gmachu.

01:04:52.270 --> 01:04:56.040
Po raz drugi Collegium Maius został uratowany dzięki biedzie.

01:04:56.510 --> 01:05:00.670
Także niekiedy bieda jest oczekiwana, przynosi dobre

01:05:01.130 --> 01:05:06.210
z punktu widzenia historii rezultaty. Wcześniej próbowali zburzyć Austriacy, 

01:05:06.220 --> 01:05:07.440
ale prowadzili wojny z Francuzami,

01:05:07.880 --> 01:05:10.840
no i ze względu na oszczędności uratowali Collegium Maius.

01:05:10.850 --> 01:05:16.020
Bardzo jesteśmy wdzięczni Napoleonowi, że zajął

01:05:16.020 --> 01:05:17.320
wtedy austriackie interesy.

01:05:19.780 --> 01:05:24.440
Likwidacja Wolnego Miasta Krakowa nie spowodowała żałoby w Polsce,

01:05:24.480 --> 01:05:29.380
może poza Krakowem, ale też nieszczególne, nie wywoła perturbacji

01:05:29.390 --> 01:05:29.680
czy napięć międzynarodowych.

01:05:30.610 --> 01:05:35.620
Jedynie we Francji historycy, ale to historycy pamiętają, że

01:05:35.630 --> 01:05:40.440
rewolucja lutowa 1848 roku rozpoczęła się z zakazanego przez

01:05:40.450 --> 01:05:45.610
władze francuskie bankietu w Paryżu, zorganizowanego w drugą rocznicę

01:05:45.620 --> 01:05:47.610
wybuchu Powstania Krakowskiego.

01:05:48.620 --> 01:05:52.830
Łączy to wydarzenie z historią europejską i całą serią wydarzeń

01:05:52.840 --> 01:05:56.970
Wiosny Ludów, o którym przed chwilą wspominał Pan profesor.

01:05:58.130 --> 01:06:01.510
Współcześnie, przechodzimy już do podsumowania, krakowanie

01:06:01.520 --> 01:06:06.190
nie chcą ranić dziedzictwa Piastów Jagiellonów, kiedy to miasto było siedzibą królów,

01:06:06.200 --> 01:06:10.090
stolicą jednego z najważniejszych biskupów Polski, oraz siedzibą

01:06:10.100 --> 01:06:12.440
pierwszego polskiego uniwersytetu. Krakowianie

01:06:12.450 --> 01:06:16.570
cenią i chronią to dziedzictwo, patrzenie w stołeczność

01:06:16.580 --> 01:06:18.110
i królewskość swojego grodu.

01:06:18.950 --> 01:06:22.250
Częścią dobrze wspomnianego dziedzictwa są także, aczkolwiek 

01:06:22.260 --> 01:06:27.740
w mniejszym stopniu dzieje Krakowa w dobie autonomii w Galicji, kiedy

01:06:27.750 --> 01:06:33.680
stały się nieformalną stolicą nieformalnej krainy o nazwie Galicja Zachodnia, oraz drugim

01:06:33.690 --> 01:06:37.400
obok Lwowa miastem tego czasu i tego miejsca.

01:06:38.100 --> 01:06:42.820
Natomiast Wolne Miasto Kraków nie stało się mitotwórcze, co najwyżej

01:06:42.830 --> 01:06:48.760
przy okazji dyskusji stale obecnej w kawiarniach krakowskich,

01:06:48.770 --> 01:06:52.150
na temat relacji Warszawy z Krakowem ten wątek się pojawia.

01:06:52.490 --> 01:06:55.420
Ale z reguły w postaci anegdotycznej,

01:06:56.950 --> 01:07:04.080
satyrycznej, sarkastycznej, ironicznej. Mit wielkiego miasta nie

01:07:04.090 --> 01:07:05.420
działa na wyobraźnię.

01:07:05.690 --> 01:07:07.040
Nie ma do dzisiaj wielbicieli.

01:07:07.980 --> 01:07:13.120
Kraków, wydaje się, w piętnastym roku miał większe ambicje i wydaje mi się

01:07:14.040 --> 01:07:16.990
większe mają dzisiaj jego mieszkańcy, żeby pamiętać o

01:07:18.520 --> 01:07:20.050
Wolnym Mieście Kraków.

01:07:20.210 --> 01:07:25.070
Dlatego dziękuję organizatorom spotkania, że dzięki temu z okazji

01:07:25.080 --> 01:07:31.070
Gdańska mogłem tutaj przypomnieć dzieje niechcianego państwa.

01:07:31.080 --> 01:07:31.810
Dziękuję bardzo.

01:07:38.160 --> 01:07:42.170
Panie, profesorze, bardzo dziękujemy za ciekawy wykład, a teraz

01:07:42.180 --> 01:07:46.290
poproszę naszego trzeciego prelegenta, profesora Milosa Reznika.

01:07:46.300 --> 01:07:51.690
Pan profesor opowie nam o pierwszym Wolnym Mieście Gdańsk.

01:07:52.840 --> 01:07:57.190
Szanowni Państwo, dziękuję za zaproszenie do programu.

01:07:57.420 --> 01:08:01.170
Bardzo się cieszę, że tutaj, na miejscu w Gdańsku mogę reprezentować

01:08:01.800 --> 01:08:04.200
jednocześnie dwie

01:08:04.250 --> 01:08:08.220
instytucje i to jest częścią mojej hybrydalności biograficznej,

01:08:08.230 --> 01:08:10.140
dwie instytucje, które współorganizują

01:08:11.570 --> 01:08:14.630
to wydarzenie. Nie tylko Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie,

01:08:14.640 --> 01:08:20.030
ale też Instytut Kaszubski, którego mam zaszczyt być od czternastu lat członkiem.

01:08:20.790 --> 01:08:24.740
Niemniej jednak nie będę wygłaszał mojego referatu

01:08:26.680 --> 01:08:33.270
ani po kaszubsku bo mnie nie stać na to ani po polsku, chociaż

01:08:33.280 --> 01:08:38.070
byłoby mnie stać na to, ale jakoś przygotowując ten referat mieszam

01:08:38.080 --> 01:08:38.330
cały czas.

01:08:39.080 --> 01:08:45.010
No i przepraszam za to, proszę nie interpretować tego w

01:08:45.020 --> 01:08:50.110
żadnym kierunku, chociaż skutecznie nie jestem przyzwyczajony

01:08:50.120 --> 01:08:50.990
do mówienia

01:08:52.430 --> 01:08:57.020
o Gdańsku podczas mówienia do czasu. Proszę tego nie 

01:08:57.030 --> 01:08:58.690
interpretować, ale przygotowując się do tego referatu

01:08:58.700 --> 01:09:01.740
to myślałam o Gdańsku po niemiecku. Ale może dlatego, że żyłem w naszym

01:09:01.750 --> 01:09:08.390
Instytucie Warszawskim a nie tutaj Gdańskim. Jeszcze może zanim Państwo

01:09:08.420 --> 01:09:11.710
włączą sobie słuchawki, to powiem tak,

01:09:11.890 --> 01:09:15.810
dla niektórych tutaj powtarzam się, ja wiem, ale ja jestem gdańskiem

01:09:15.820 --> 01:09:18.880
dlatego zafascynowany, przyjeżdżam tutaj od dwudziestu siedmiu lat,

01:09:19.760 --> 01:09:24.700
że nie znam miasta europejskiego, w którym przynajmniej od początku

01:09:24.710 --> 01:09:29.120
lat dziewięćdziesiątych ciągle tak samo, ciągle tak intensywnie by się debatowało.

01:09:29.550 --> 01:09:33.160
expressis verbis, nad tożsamością miejsca, tożsamościami

01:09:33.170 --> 01:09:39.300
gdańskimi. Ja mam w domu taką kolekcję książek, książek o

01:09:39.310 --> 01:09:44.100
tożsamości gdańskiej ostatnich trzydziestu lat i to jest naprawdę

01:09:44.350 --> 01:09:50.460
duży zbiór. Są tutaj na sali obecni

01:09:50.570 --> 01:09:58.330
tacy, którzy przyczynili się do tego, że to się poszerzyło.

01:09:58.460 --> 01:10:02.800
No widzę tutaj wiele twarzy osób, które miały udział w tym

01:10:02.810 --> 01:10:03.490
niesamowitym zjawisku.

01:10:04.970 --> 01:10:06.620
I teraz przechodzę na niemiecki.

01:10:09.870 --> 01:10:12.070
Żeby Państwo zauważyli w ogóle, że to inny język.

01:10:14.420 --> 01:10:21.890
Wspominam o tym dlatego, 

01:10:21.900 --> 01:10:24.800
ponieważ odniosłem wrażenie,

01:10:24.800 --> 01:10:30.890
Przepraszam, nie mam zegarka ani też stopera, więc pozwolą

01:10:30.900 --> 01:10:32.850
Państwo, będę patrzył na komórkę.

01:10:33.270 --> 01:10:37.460
Mówiłem o tym, ponieważ mam wrażenie, że jedna z wczesnych faz

01:10:38.160 --> 01:10:44.450
refleksji tym, czym jest tak gdańska tożsamość i czym w ogóle Gdańsk

01:10:44.460 --> 01:10:48.880
miałby być i co Gdańsk reprezentuje,

01:10:48.880 --> 01:10:50.700
czym jest gdańskość,

01:10:50.710 --> 01:10:54.170
jeśli można tak to nazwać, to już

01:10:54.930 --> 01:10:58.780
zarysowała się w czasach, o których chcę mówić.

01:10:59.660 --> 01:11:02.460
Czy był to zgniły kompromis

01:11:02.470 --> 01:11:06.110
to pierwsze Wolne Miasto Gdańsk to taka aluzja do Krakowa.

01:11:06.120 --> 01:11:11.560
Tego bym nie stwierdził, choć nie powiem, że wielu ludzi sobie tego

01:11:11.570 --> 01:11:12.280
życzyło,

01:11:14.360 --> 01:11:16.670
ale nie powiedziałbym, że jest to kompromis zgniły.

01:11:16.680 --> 01:11:22.850
To był raczej dość świeży kompromis, choć chciałbym też powiedzieć,

01:11:22.860 --> 01:11:30.490
że po czesku świeży mówi się czerstwy i patrząc na to z polskiego punktu

01:11:30.500 --> 01:11:36.970
widzenia i również na negocjacje w Tylży, także bilateralne negocjacje w

01:11:36.980 --> 01:11:41.490
późniejszych dniach i miesiącach, można wiele z tych elementów odnaleźć.

01:11:41.500 --> 01:11:45.890
Nie odważe się tej historii siedmiu lat

01:11:46.360 --> 01:11:55.600
od lata 1807 do końca oblężenia.

01:11:58.780 --> 01:12:02.260
Oczywiście nie dwa tysiące, jak się przejęzyczyłem, tylko

01:12:02.270 --> 01:12:03.200
1814 roku.

01:12:05.400 --> 01:12:10.700
to lata decyzji politycznych.

01:12:11.200 --> 01:12:14.510
Nie będę opowiadał całej tej historii chronologicznie, ponieważ

01:12:14.520 --> 01:12:21.510
prawdopodobnie jest to Państwu znane, rola protektoratu praktycznego, francuskiego.

01:12:22.770 --> 01:12:27.830
De facto, tak naprawdę, był to protektorat prusko- saksoński

01:12:28.340 --> 01:12:33.990
na dobrą sprawę. Nie będę też mówił o rozwoju ekonomicznym,

01:12:34.000 --> 01:12:36.000
o całym oblężeniu, postulatach francuskich,

01:12:36.200 --> 01:12:40.300
ponieważ chcę w ciągu tych zaledwie dwudziestu minut, 

01:12:40.310 --> 01:12:48.100
chcę skoncentrować się na ideach, pomysłach, które tutaj miały znaczenie,

01:12:48.150 --> 01:12:52.760
które zawierają kilka ciekawych punktów, zwłaszcza w odniesieniu do

01:12:52.770 --> 01:12:57.730
tożsamości, debaty tożsamościowej, która wtedy jeszcze się nie toczyła,

01:12:57.740 --> 01:12:59.940
ale na pewno

01:12:59.940 --> 01:13:03.490
te kategorie gdzieś tam pobrzmiewają. Ale rozpocznę

01:13:04.720 --> 01:13:10.940
od dwóch takich powierzchownych refleksji, co uważam za istotne,

01:13:10.950 --> 01:13:13.960
warto na to popatrzeć diachronicznie i synchronicznie.

01:13:13.970 --> 01:13:19.360
Jedna rzecz to idea wolno miejskości.

01:13:21.160 --> 01:13:25.080
I zakorzenienie jej w regionie środkowowschodniej Europy.

01:13:25.640 --> 01:13:29.190
Znamy to oczywiście z Krakowa, ale jako pomysł gdzieś

01:13:29.200 --> 01:13:31.190
się to ciągle pojawia, idea wolnego miasta.

01:13:32.420 --> 01:13:38.650
Pomysł znany nam z historii starożytnej, ale poza Włochami

01:13:38.660 --> 01:13:42.720
i Niemcami, de facto był to fenomen niezbyt rozpowszechniony, natomiast

01:13:42.730 --> 01:13:47.010
w tym regionie pojawia się to wtedy, kiedy gdzie indziej, czyli we Włoszech pod

01:13:47.020 --> 01:13:53.410
koniec osiemnastego wieku wolnych miast już nie ma, republik miejskich, a

01:13:53.440 --> 01:14:01.580
poprzez mediatyzację w Niemczech, także się ta epoka kończy poza tymi z czasów napoleońskich,

01:14:02.010 --> 01:14:06.960
które dla Gdańska też pewną tożsamościową rolę odgrywały. I sprawa

01:14:06.970 --> 01:14:12.920
druga, pewien paradoks, ale dlatego ciekawy, ponieważ w osiemnastym wieku

01:14:12.930 --> 01:14:19.640
już trzeci raz, starożytność, humanizm i wreszcie oświecenie

01:14:19.840 --> 01:14:27.170
w politycznym sensie u Monteskiusza, u Rousseau też to znajdujemy w oświeceniu francuskim.

01:14:27.720 --> 01:14:35.080
Ciągle pojawia się myśl, że republika to najlepsza forma państwa, tyle że

01:14:35.340 --> 01:14:37.990
jakoś się dziwnym trafem nie sprawdza.

01:14:39.560 --> 01:14:45.020
Chyba, że są to małe organizmy miejskie, miasta państewka, które

01:14:45.030 --> 01:14:52.050
stanowią enację tej formy państwowości. Czyli jest to pewne dziedzictwo

01:14:52.060 --> 01:14:54.890
ideowe oświecenia francuskiego.

01:14:55.320 --> 01:15:00.980
Idealny system państwa- miasta jako emanacja republikanizmu.

01:15:00.990 --> 01:15:05.170
To jest o tyle ciekawe, że w gdańskiej tradycji, ale też w polskiej

01:15:05.180 --> 01:15:09.530
tradycji była taka wizja, jakoby dawny Gdańsk

01:15:10.740 --> 01:15:13.170
reprezentował myśl republikańską.

01:15:14.050 --> 01:15:20.620
Ta wewnętrzna autonomia, konstytucja, ale gdy przyjrzymy się temu

01:15:20.650 --> 01:15:27.810
jak Rapp, czyli gubernator francuski, Jean Rapp nominowany przez Napoleona

01:15:28.130 --> 01:15:32.320
i patrząc to, co się działo w roku 1807, kiedy zastanawiano się

01:15:32.330 --> 01:15:37.120
czy odnowić konstytucję Gdańska, która funkcjonowała do tysiąc

01:15:37.130 --> 01:15:39.560
siedemset dziewięćdziesiątego trzeciego roku,

01:15:40.420 --> 01:15:46.350
okazało się, że ze strony Francuzów pojawiła się krytyka, że to była

01:15:46.360 --> 01:15:52.450
konstytucja feudalna a nie republikańska i kodeks napoleoński w sensie prawa

01:15:52.460 --> 01:15:54.430
cywilnego miał ją zastąpić.

01:15:55.940 --> 01:16:02.820
W tysiąc osiemset siódmym roku,

01:16:04.410 --> 01:16:07.120
może to nie jest paradoks,

01:16:07.130 --> 01:16:11.660
może tylko na pierwszy rzut oka jest to paradoks, polityka napoleońska w Europie, we

01:16:11.670 --> 01:16:15.940
Włoszech, środkowowschodniej Europie, w Niemczech, zwłaszcza

01:16:16.260 --> 01:16:21.680
w dotychczasowym cesarstwie niemieckim, a potem po 1807 także w Europie

01:16:21.690 --> 01:16:24.360
środkowej, ale też Holandia, Szwajcaria,

01:16:24.370 --> 01:16:33.000
znacie to Państwo, tu tak naprawdę tryb nowego kształtowania na wskroś

01:16:33.130 --> 01:16:37.040
wcześniejszych struktur, kompletnie nowe struktury powstają.

01:16:38.400 --> 01:16:43.330
Stare struktury się rozwiązują, powstają nowe, nowe nazwy również i

01:16:43.360 --> 01:16:49.090
tutaj w przypadku Gdańska, przynajmniej w dyskursie pojawia się coś idącego

01:16:49.100 --> 01:16:53.070
w innym kierunku, nie tylko nowa forma, ale też nawiązanie do przeszłości.

01:16:55.560 --> 01:17:00.860
Bo przecież nie tylko gdańszczanie tutaj byli stroną.

01:17:02.950 --> 01:17:08.260
Są takie słowa jak renouvelmon, reconstitution, retablismon,

01:17:08.270 --> 01:17:12.460
same francuskie terminy, które oznaczają powrót do normalności

01:17:12.470 --> 01:17:16.680
w tym przypadku. Gdańszczanie tutaj podejmują argumentację

01:17:16.690 --> 01:17:21.060
wcześniej znaną przede wszystkim w naszym regionie

01:17:22.740 --> 01:17:28.790
na innym zupełnie tle, mianowicie rozbiorów Polski. Wszyscy, może z

01:17:28.800 --> 01:17:32.340
wyjątkiem Rosji, ale przynajmniej ci, którzy brali udział w pierwszym

01:17:32.350 --> 01:17:39.920
rozbiorze, wszyscy, którzy podczas pierwszego rozbioru, drugiego coś sobie

01:17:39.930 --> 01:17:42.710
przywłaszczali, mówili o rewindykacji.

01:17:42.760 --> 01:17:49.770
Czyli ponownym przyłączeniu, ponowne zjednoczenie Prus, przez

01:17:49.800 --> 01:17:53.250
stworzenie prowincji zachodniopruskiej, czyli Pomorza.

01:17:53.820 --> 01:18:00.530
To ciekawe, że krótko przed rewolucją francuską pojawia się ta myśl

01:18:00.540 --> 01:18:05.750
restauracyjna, to re, jako prefiks odgrywa coraz większą rolę.

01:18:05.760 --> 01:18:09.990
To ma sugerować pewną historyczną logikę i legitymizację

01:18:10.000 --> 01:18:12.630
historyczną. To samo

01:18:12.800 --> 01:18:16.140
w przypadku Gdańska, widać to bardzo mocno.

01:18:18.210 --> 01:18:23.520
Zaledwie punktowo, hasłowo wymienię to, a potem w wersji pisemnej

01:18:23.530 --> 01:18:28.270
oczywiście to pogłębię. Po czternastu latach władztwa pruskiego

01:18:28.300 --> 01:18:35.680
powstaje pomysł powrotu, bardzo mocno w Gdańsku artykułowany przy każdej

01:18:35.690 --> 01:18:42.000
nadarzającej się okazji, mówi się o odnowieniu stanu posiadania autonomii,

01:18:42.010 --> 01:18:45.200
samodzielności, samorządu, wolności.

01:18:45.690 --> 01:18:48.920
Johanna Schopenhauer znacznie później

01:18:48.980 --> 01:18:52.230
ale urodzona w Gdańsku w 1766 roku,

01:18:52.240 --> 01:18:58.770
opuściła miasto po przyłączeniu do Prus. Napisała w swoich wspomnieniach

01:19:00.060 --> 01:19:03.630
"Urodziłam się w Wolnym Mieście Rzeszy, Gdańsku".

01:19:03.660 --> 01:19:05.760
Nigdy Gdańsk nie był wolnym miastem Rzeszy.

01:19:05.770 --> 01:19:09.110
Trzeba sobie zadać pytanie, skąd w ogóle ta myśl się pojawia?

01:19:09.120 --> 01:19:14.900
Czy to jest dziedzictwo osiemnastego wieku, bo ona pochodziła z

01:19:15.690 --> 01:19:20.430
rodziny, która należała do absolutnej elity zasiadającej w Radzie Miasta.

01:19:22.420 --> 01:19:24.360
To czas, kiedy w Gdańsku

01:19:26.210 --> 01:19:30.710
taki narratyw autonomiistyczny był mocno ożywiony

01:19:31.690 --> 01:19:39.240
w odniesieniu i do Gdańska i do Prus Królewskich, czyli podobnie jak

01:19:39.250 --> 01:19:45.520
miasta wolne Rzeszy, połączone Unią Personalną z Polską, to u autonomistów

01:19:45.530 --> 01:19:47.220
było radykalnie formułowane.

01:19:48.320 --> 01:19:50.910
Czy zatem takie dziedzictwo

01:19:50.940 --> 01:19:55.770
Johanna Schopenhauer wyniosła z domu, czy może to było raczej 

01:19:55.780 --> 01:20:00.650
reperkusją czasów napoleońskich, gdzie mówiono o wolnym mieście.

01:20:00.730 --> 01:20:02.290
To ciekawa sprawa.

01:20:03.020 --> 01:20:08.870
Widzimy tutaj, że czternaście lat po rozpoczęciu panowania

01:20:08.880 --> 01:20:16.370
pruskiego już pojawia się mit wolności gdańskiej, notabene mocno

01:20:16.380 --> 01:20:18.170
ukształtowany także i dziś

01:20:18.380 --> 01:20:22.270
i odgrywa kluczową rolę.

01:20:23.860 --> 01:20:29.210
Pozostając na płaszczyźnie traktatów, projektów konstytucji

01:20:29.220 --> 01:20:32.210
i rokowań, mamy traktat w Tylży,

01:20:34.170 --> 01:20:41.290
francusko- pruski czy francusko- gdański traktat itp. itd.

01:20:41.670 --> 01:20:45.820
Potem poszczególne projekty konstytucji, które częściowo powstały

01:20:45.830 --> 01:20:51.800
w Gdańsku, częściowo w ratuszu gdańskim w reprezentacji

01:21:55.770 --> 01:22:00.560
to się znowu pojawia w negocjacjach w 1813 roku,

01:22:00.570 --> 01:22:06.920
gdzie Gdański dyplomata, notabene Bremeńczyk,

01:22:08.440 --> 01:22:13.510
pisze o federalnym związku z tym, co powstanie na terytorium Polski,

01:22:13.520 --> 01:22:15.810
niezależnie od wewnętrznej konstytucji.

01:22:15.820 --> 01:22:19.770
Taką miał wizję, którą przedstawił Brytyjczykom.

01:22:22.690 --> 01:22:30.110
Szybko staram się zakończyć, by nie zmusić moderatora do przerwania mi.

01:22:32.040 --> 01:22:37.090
Podczas inauguracji Wolnego Miasta w 1807 roku

01:22:37.930 --> 01:22:47.250
burmistrz przemówił, twierdząc, że Gdańsk odzyskał swoją własność prawa i przywileje.

01:22:47.280 --> 01:22:51.270
To był wniosek, jaki wyciągnął z tej nowej sytuacji.

01:22:51.280 --> 01:22:57.510
Siedem lat później, podczas negocjacji dyplomatycznych to również

01:22:57.540 --> 01:22:59.180
zabrzmiało w Tylży.

01:22:59.190 --> 01:23:02.070
Wiadomo było, w jakich ramach można się poruszać.

01:23:02.130 --> 01:23:08.380
Z kolei w 1814 roku dyplomacja Gdańska nie wie,

01:23:08.830 --> 01:23:09.760
co się stanie.

01:23:09.770 --> 01:23:15.060
Stara się wywierać wpływ na sytuację i burmistrz jedzie do Paryża.

01:23:16.600 --> 01:23:19.410
Jeszcze przed kapitulacją Napoleona, potem do Londynu.

01:23:20.950 --> 01:23:25.600
Potem porozumiewa się z Metternichem, z Wiedniem, z księciem Czartoryskim

01:23:25.610 --> 01:23:26.690
oczywiście również.

01:23:29.000 --> 01:23:34.620
I to drugi moment czy drugi okres, gdzie pojawiają się przesłanki

01:23:36.250 --> 01:23:40.890
do tego, by Gdańsk był miastem znowu Hanzeatyckim.

01:23:41.330 --> 01:23:46.590
Nawet Francuzi, nawet Napoleon podczas wojen wspomina o

01:23:46.600 --> 01:23:48.310
przynależności do hanzy.

01:23:49.360 --> 01:23:54.370
Zatem dwie linie, w których Gdańsk ciągle się pojawia i to w jednym

01:23:54.380 --> 01:24:02.270
kontekście, mówi się Lubeka, Hamburg, Brema i Gdańsk, jednym tchem wymienia

01:24:02.280 --> 01:24:07.360
się te miasta handlowe, szczególnie znaczące także pod względem

01:24:07.600 --> 01:24:08.740
strategicznym.

01:24:10.250 --> 01:24:11.470
Blokada kontynentalna,

01:24:14.870 --> 01:24:19.370
jako hasło warto przywołać. Ta strategia w 1814 roku

01:24:19.380 --> 01:24:23.060
także się pojawia, już przed Kongresem Wiedeńskim

01:24:23.250 --> 01:24:30.590
Gdańsk się pojawia, albo się mówi, Gdańsk, Królewiec, Piława, Kłajpeda

01:24:30.600 --> 01:24:31.490
w kontekście pruskim.

01:24:33.250 --> 01:24:38.880
Jeśli miałoby decydować się o

01:24:39.050 --> 01:24:43.860
przyszłej pozycji tych miast, czyli to co się tutaj odbywa, to odnowienie

01:24:43.870 --> 01:24:47.990
jakichś związków hanzeatyckich i wspólnota losów z miastami, takimi jak

01:24:48.000 --> 01:24:55.120
Hamburg, Brema, Lubeka. To istotne i pojawia się już w tysiąc osiemset siódmym ale

01:24:55.130 --> 01:24:59.240
tak naprawdę dochodzi do głosu podczas Kongresu Wiedeńskiego w

01:24:59.250 --> 01:25:08.200
1814, zwłaszcza u Francuzów, ale także w samej delegacji gdańskiej.

01:25:10.570 --> 01:25:16.470
To tyle z mojej strony,

01:25:16.780 --> 01:25:21.010
jeśli chodzi o obserwację tego, jak wyglądała ta idea

01:25:21.040 --> 01:25:23.170
Gdańska. Co ciekawe

01:25:25.090 --> 01:25:29.980
mocarstwa zajęły tutaj specyficzne stanowisko.

01:25:29.990 --> 01:25:31.920
Nie ma to jednak istotnego znaczenia.

01:25:31.930 --> 01:25:38.120
Dla mnie ciekawe jest to, żeby przypomnieć znowu ideę wolnego miasta w

01:25:38.150 --> 01:25:43.200
pejzażu tych tradycji europejskich.

01:25:43.820 --> 01:25:46.690
Bardzo pouczająca była tutaj dla mnie

01:25:48.370 --> 01:25:54.750
pozycja Austrii. Austria mocno ucierpiała

01:25:56.940 --> 01:25:58.050
po utracie

01:25:59.450 --> 01:26:04.950
części nadwiślańskich terenów.

01:26:05.990 --> 01:26:10.680
Starano się również utorować sobie drogi do basenu Morza Czarnego,

01:26:10.690 --> 01:26:14.380
bo wiadomo było, że Wisła przestanie być szlakiem komunikacyjnym

01:26:14.390 --> 01:26:19.400
dla Austrii. I swoboda handlowa, umiędzynarodowienie

01:26:20.940 --> 01:26:26.590
żeglugi na Wiśle i w Zatoce Gdańskiej zawsze stało w centrum

01:26:26.600 --> 01:26:31.620
zainteresowania stron traktatów, ale to tylko tytułem pewnej glosy czy przypisu i

01:26:31.650 --> 01:26:36.030
Keidel, ten dyplomatyczny negocjator stara się Wiedeń

01:26:36.040 --> 01:26:38.830
przekonać o tym, że najlepszym rozwiązaniem dla Austrii jest Wolne Miasto Gdańsk.

01:26:40.420 --> 01:26:46.600
Tutaj upada to myślenie o wolnych miastach, Metternich

01:26:47.010 --> 01:26:47.490
sprzeciwia się, twierdzi, nie,

01:26:49.090 --> 01:26:54.930
nasz interes handlowy uzależniony jest od

01:26:56.040 --> 01:27:00.260
bilateralnego uwikłania wielu aktorów.

01:27:01.300 --> 01:27:06.370
Rosja, Prusy, Królestwo Polskie, Gdańsk no i wreszcie my, Austria, więc

01:27:06.380 --> 01:27:15.800
lepiej mieć jest w Gdańsku Prusy i z nimi negocjować niż

01:27:19.450 --> 01:27:26.080
tylko mówić o Gdańsku, ale także Galicji, Śląsku, nie uzależniać się od

01:27:26.090 --> 01:27:31.340
tego, co autonomiczny Gdańsk nam podyktuje. Ten pomysł,

01:27:37.180 --> 01:27:42.470
takiego pragmatycznego charakteru małej formy

01:27:42.480 --> 01:27:45.450
miejsko- państwowej jest tutaj zarzucony.

01:27:46.180 --> 01:27:49.830
Kiedy myśli się w kategoriach równowagi, takie małe państewka

01:27:49.840 --> 01:27:52.670
nie pasują do równowagi sił i padają ofiarą.

01:27:52.680 --> 01:27:58.690
Albo trzeba jeszcze tych trzydziestu lat, żeby właśnie

01:27:58.700 --> 01:28:03.740
Rzeczpospolita Krakowska powstała.

01:28:03.800 --> 01:28:10.190
Ale był to organizm pod silną kontrolą Wiednia, ale to może taka uwaga na marginesie.

01:28:10.200 --> 01:28:14.800
Dziękuję za uwagę i cieszę się na dyskusję na temat gdańskiej tożsamości.

01:28:17.360 --> 01:28:19.980
Szanowni Państwo, w tym panelu poznaliśmy

01:28:20.010 --> 01:28:26.730
taki rys historyczny wolnych miast Frankfurtu, Krakowa i

01:28:26.900 --> 01:28:28.630
pierwszego Wolnego Miasta Gdańska.

01:28:29.110 --> 01:28:34.930
Tym samym zachęcam Państwa do zadawania pytań i otwieram tym samym dyskusję.

01:28:42.420 --> 01:28:48.310
Grzegorz Berendt, mam pytanie do profesora Rotha i do profesora Reznika,

01:28:48.320 --> 01:28:58.730
w zasadzie o to samo, tu oczywiście Frankfurt, tutaj Gdańsk, na ile

01:28:58.940 --> 01:29:05.250
Frankfurt, na ile Gdańsk były podmiotami negocjacji

01:29:06.030 --> 01:29:08.290
w tysiąc osiemset siódmym roku,

01:29:09.130 --> 01:29:15.820
w tysiąc osiemset piętnastym roku, przy ustalaniu tych nowych zasad funkcjonowania.

01:29:17.140 --> 01:29:24.210
Czy one miały jakiś wpływ na nadanie im statusu wolnego miasta? Jeżeli tak,

01:29:25.060 --> 01:29:28.860
to jakimi środkami ten wpływ wywierały?

01:29:28.900 --> 01:29:29.850
Jakimi sposobami?

01:29:34.530 --> 01:29:37.080
Myślę, że będziemy najpierw odpowiadać na pytania.

01:29:37.360 --> 01:29:40.180
Nie będę zbierał, tylko proszę najpierw o odpowiedź.

01:29:43.590 --> 01:29:47.720
Dobra, to ja zacznę, nie miały wpływu, nie mieli wpływu. Nawet,

01:29:47.730 --> 01:29:51.580
powiedziałbym minimalnego, bo to, 

01:29:52.260 --> 01:29:55.550
że będzie coś istniało, jak Wolne Miasto Gdańsk, ta było naprawdę

01:29:55.560 --> 01:29:59.520
dopiero wynikiem żmudnych zmagań w

01:30:00.020 --> 01:30:01.370
Tylży.

01:30:02.740 --> 01:30:06.750
Pomiędzy Francją, Rosją a Prusami, co z tym Gdańskiem zrobić,

01:30:06.760 --> 01:30:12.330
żeby nie dopuścić do tego, żeby on został zagarnięty, albo

01:30:12.340 --> 01:30:16.910
podłączony do czegoś, czego sobie nie życzyły te inne mocarstwa.

01:30:16.920 --> 01:30:18.750
Więc tutaj, w pewnym sensie

01:30:20.590 --> 01:30:23.260
powstanie Wolnego Miasta Gdańska było

01:30:25.180 --> 01:30:28.740
kompromisem na korzyść Francji.

01:30:29.190 --> 01:30:32.270
Tylko przypominam, że naprawdę w tych dokumentach, w tej umowie

01:30:32.280 --> 01:30:37.920
z Tylży jest mowa tylko o protektoracie sasko- pruskim. W końcu się jednak

01:30:37.930 --> 01:30:42.310
okazuje, że oni mówili o saskim protektoracie, bo

01:30:43.160 --> 01:30:48.300
tytuł Wettyna Fryderyka

01:30:48.310 --> 01:30:51.010
Augusta,

01:30:51.120 --> 01:30:53.930
Jego najwyższy tytuł tym momencie, w 1806 roku już

01:30:53.940 --> 01:30:58.230
był królewski bo on był nowym królem Saksonii.

01:30:59.170 --> 01:31:03.520
Jak, jeżeli czytamy następnie, tam nie jest

01:31:03.530 --> 01:31:09.140
mowa o Saksonii, tylko o królu Saskim. I jak czytamy następne

01:31:09.150 --> 01:31:11.710
dokumenty, na przykład umowę już bilateralną

01:31:11.720 --> 01:31:16.040
następną to się okazuje, że przez tego króla saskiego

01:31:16.050 --> 01:31:20.580
jednak myślana była Warszawa. Bo się mówi o połączeniu, to znaczy o

01:31:20.590 --> 01:31:25.860
stosunku do tego księstwa, więc może przez tego króla

01:31:26.020 --> 01:31:29.320
myślano, żeby połączyć księstwo. Ale wracając, do roli Gdańska.

01:31:30.940 --> 01:31:32.990
Gdańsk nie był podmiotem tej decyzji.

01:31:33.000 --> 01:31:36.670
Gdańsk był jednak podmiotem następnych negocjacji.

01:31:36.680 --> 01:31:38.710
Oczywiście on nie był samodzielnym podmiotem,

01:31:38.720 --> 01:31:46.060
On nie miał poważnych sił decydowania o ważnych rzeczach,

01:31:46.090 --> 01:31:48.500
ale był własną stroną

01:31:50.080 --> 01:31:54.130
negocjacji dyplomatycznych, zwłaszcza z Francją i Prusami.

01:31:55.720 --> 01:32:00.350
I Gdańsk też starał się, elity Gdańska starały się mieć wpływ na

01:32:00.360 --> 01:32:05.110
decyzje tych właściwych decydentów w Paryżu 

01:32:05.120 --> 01:32:07.210
i to do pewnego stopnia działało.

01:32:07.220 --> 01:32:08.870
Ja tylko przypominam, że na przykład kiedy

01:32:09.730 --> 01:32:13.120
Napoleon nie zgodził się na ten pierwszy projekt ustawy

01:32:13.670 --> 01:32:20.970
republikańsko- gdańskiej, którą przysłał mu Gralath do Paryża, który był feudalny

01:32:22.110 --> 01:32:26.680
dla Napoleona. To oni się zwrócili, oni nie napisali tego tak jak

01:32:26.690 --> 01:32:33.700
konstytucję Księstwa Warszawskiego zawsze się pisze, że podyktował w Dreźnie.

01:32:35.150 --> 01:32:38.820
Nie, oni się zwrócili, znów to przedstawiciela

01:32:38.830 --> 01:32:43.470
społeczeństwa gdańskiego, a do następcy Gralatha,

01:32:43.480 --> 01:32:43.700
żeby on napisał nowy projekt.

01:32:44.350 --> 01:32:48.050
Tak więc tutaj, w tych negocjacjach to był taki, jak to się nazywa,

01:32:48.060 --> 01:32:51.960
raczej takie soft power. To znaczy, nie mówiłbym, że Gdańsk był

01:32:51.970 --> 01:32:56.380
bez wpływu, na pewno nie był, ale oczywiście nie był w stanie

01:32:56.390 --> 01:33:01.700
podejmować decyzji a raczej mógł się starać zrównoważyć

01:33:01.710 --> 01:33:05.600
albo tak grać pomiędzy różnymi interesami pruskimi, francuskimi

01:33:05.610 --> 01:33:06.920
zwracać uwagę francuzów,

01:33:07.320 --> 01:33:10.830
albo ich próbować manipulować i przekonywać, że to jest w interesie Francji,

01:33:10.840 --> 01:33:13.590
to nie jest w interesie Francji i tak dalej. Tutaj chodziło przede

01:33:13.600 --> 01:33:18.890
wszystkim na przykład o umowę graniczną z Prusami i projekt umowy

01:33:18.900 --> 01:33:27.710
handlowej z Prusami i pytania na ile internacjonalizacja nawigacji

01:33:29.430 --> 01:33:34.230
dotyczy też całego Zalewu Gdańskiego, Nowego Portu i tak dalej

01:33:34.240 --> 01:33:37.700
i dalej. To by żmudne negocjacje, które naprawdę, 

01:33:37.710 --> 01:33:42.070
to nie było tak, że ktoś by decydował, bo i nawet jeżeli w końcu

01:33:42.080 --> 01:33:47.410
ktoś decydował to on decydował na pewnej podstawie i otrzymywał raporty od Rappa.

01:33:47.430 --> 01:33:49.040
Rapp, to jest bardzo ciekawe,

01:33:49.050 --> 01:33:52.640
bardzo obszernie go informowali jednak co myślą Gdańszczanie,

01:33:52.650 --> 01:33:54.840
bo to trzeba było uwzględniać też w tych francuskich decyzjach.

01:33:55.070 --> 01:33:58.630
To nie było tak, że oni mogli dyktować bo Francuzi ciągle

01:33:58.640 --> 01:33:58.740
musieli myśleć co będzie

01:33:59.120 --> 01:34:01.800
jak kiedyś przyjdą Rosjanie

01:34:02.640 --> 01:34:06.650
to my musimy zważać, że jednak byśmy

01:34:06.660 --> 01:34:07.570
gdańskiej społeczności nie mieli przeciwko sobie.

01:34:07.580 --> 01:34:11.630
To jest ciągle obecne w tej polityce francuskiej, nawet już pod

01:34:11.640 --> 01:34:15.770
tysiąc osiemset siódmym roku, bo cały czas wiadomo,

01:34:15.780 --> 01:34:20.730
że kiedyś to tego konfliktu dojdzie.

01:34:21.400 --> 01:34:24.440
I właśnie na tym, przepraszam, że tak długo odpowiadam, ale już kończę,

01:34:24.470 --> 01:34:29.590
ale na tych torach gdańszczanie mogli

01:34:29.600 --> 01:34:31.220
wywierać pewien wpływ na te decyzje.

01:34:35.290 --> 01:34:41.120
Mister Roth, can you answer this question?

01:34:42.950 --> 01:34:47.080
To było bardzo interesujące, bo w przypadku Frankfurtu trzeba

01:34:47.110 --> 01:34:49.760
rozróżnić dwa decydujące etapy.

01:34:50.450 --> 01:34:56.120
Po pierwsze, ta faza między tysiąc osiemset szóstym

01:34:56.130 --> 01:34:59.240
a trzynastym/ czternastym rokiem, kiedy Frankfurt

01:35:02.980 --> 01:35:09.870
był częścią Związku Reńskiego, zostało stworzone takie państwo

01:35:09.880 --> 01:35:12.930
obejmujące także okolice Frankfurtu.

01:35:14.470 --> 01:35:24.760
Elektor Moguncji był władcą tego państwa.

01:35:25.680 --> 01:35:30.460
I był to prymat,

01:35:32.860 --> 01:35:40.520
forma prymatu, która decydowała o tym, kto rządzi.

01:35:40.530 --> 01:35:42.410
I tutaj Frankfurt rzeczywiście nie miał wpływu,

01:35:42.420 --> 01:35:47.130
była to decyzja między władcami a Napoleonem.

01:35:47.160 --> 01:35:53.380
Oczywiście Napoleon stał za tym nowym rozwiązaniem i on też

01:35:53.650 --> 01:35:58.330
odpowiadał niejako za stworzenie tego sztucznego państwa, który następnie się rozpadł.

01:36:01.830 --> 01:36:06.000
Zatem Frankfurt nie miał także wpływu na mediatyzację.

01:36:07.570 --> 01:36:15.220
Natomiast wraz z upływem czasu i z czasem istnienia tego

01:36:15.510 --> 01:36:24.340
państwa, sztucznego państwa zyskiwali na wpływie. Istniały gremia, które

01:36:24.490 --> 01:36:28.940
miały pewny wpływ na dalsze kształtowanie państwowości.

01:36:29.590 --> 01:36:36.300
W tych gremiach byli reprezentowani obywatele Frankfurtu

01:36:36.310 --> 01:36:36.680
i dzięki temu właśnie

01:36:37.290 --> 01:36:39.920
mieli wpływ na dalsze wydatki.

01:36:40.060 --> 01:36:46.480
Niemniej jednak to państwo powoli zbliżało się do upadku.

01:36:46.490 --> 01:36:51.740
W roku tysiąc osiemset trzynastym to wyzwolenie spod władzy

01:36:51.750 --> 01:36:57.230
francuskiej, co spowodowało także rozpad tego sztucznego tworu.

01:36:57.260 --> 01:37:02.320
W ten sposób Frankfurt powrócił do swoich uprzednich praw,

01:37:02.330 --> 01:37:05.700
niemniej jednak był podporządkowany gubernatorstwu.

01:37:05.750 --> 01:37:14.120
Ten twór, gubernator został powołany do administracji

01:37:14.350 --> 01:37:18.520
tych państewek, które nie posiadały własnej państwowości.

01:37:21.750 --> 01:37:27.790
I Von Stein był osobą, która

01:37:29.390 --> 01:37:38.460
odpowiadała za reformy i to podczas Kongresu Wiedeńskiego

01:37:38.470 --> 01:37:42.560
odgrywało pewną rolę, w mojej ocenie nie miało to istotnego znaczenia.

01:37:42.570 --> 01:37:47.530
Centralne znaczenie miało to, że poszczególne

01:37:48.360 --> 01:37:53.390
terytoria, zwłaszcza oba, dwa najważniejsze mocarstwa,

01:37:53.680 --> 01:37:57.140
jeżeli chodzi o Austrię i Prusy, nie mogły się pogodzić

01:37:57.150 --> 01:38:00.080
jaka będzie przyszłość

01:38:01.370 --> 01:38:09.950
Frankfurtu. Prusy przed wojnami wyzwoleńczymi obiecały, że

01:38:09.980 --> 01:38:15.270
Frankfurt przypadnie Bawarii, a zatem przyszłość niejako była uregulowana.

01:38:15.300 --> 01:38:17.700
Ale potem Stein

01:38:19.200 --> 01:38:28.660
interweniował i miał pomysły jak może odżyć stara Rzesza.

01:38:28.890 --> 01:38:36.140
I tak pojawił się pomysł, by Frankfurt był niezależnym państwem.

01:38:36.150 --> 01:38:38.740
A zatem nie powiedziałbym, że

01:38:40.430 --> 01:38:44.460
przedstawiciele Frankfurtu mogli przeforsować swoje interesy.

01:38:44.730 --> 01:38:53.560
To było zbyt daleko idące, ale wykorzystali koleje losów historii i

01:38:53.570 --> 01:38:57.570
dzięki temu stworzono państwo niezależne.

01:38:57.620 --> 01:39:03.410
Później, jeżeli chodzi o wpływ na Związek Niemiecki, mówiłem o tym,

01:39:03.420 --> 01:39:09.190
mieliśmy ten dualizm między dwoma mocarstwami, które miały także wpływy

01:39:09.330 --> 01:39:14.970
ogólnoeuropejskie i to wzajemnie się neutralizowało.

01:39:14.980 --> 01:39:19.190
I to była ta przestrzeń, którą można było wykorzystać.

01:39:20.500 --> 01:39:26.010
Frankfurt miał reprezentację jednej czwartej głosu, ponieważ wolne

01:39:26.020 --> 01:39:33.650
miasta miały jeden głos. To oczywiście niewiele.

01:39:34.220 --> 01:39:39.810
Jeżeli udało się pozyskać mniejsze państewka, to można było tworzyć

01:39:39.840 --> 01:39:45.970
koalicje i dzięki takim frakcjom, dzięki takim ugrupowaniom i dzięki patowi

01:39:45.980 --> 01:39:52.970
między Prusami a Austrią, można było to wykorzystać i to udawało się.

01:39:52.980 --> 01:39:56.830
Po części było to oczywiście blokowane, dlatego, że Austria i Prusy

01:39:56.840 --> 01:40:01.790
dostrzegały, że wzajemnie wykorzystywano ich animozje.

01:40:02.220 --> 01:40:07.820
I dlatego te istotne decyzje były podejmowane w porozumieniu między

01:40:07.830 --> 01:40:17.490
tymi dwoma mocarstwami. A zatem nie należy przeceniać Wolnego Miasta Frankfurt.

01:40:17.830 --> 01:40:22.490
Nie był to ośrodek władzy, ale był to model republikański, który był

01:40:22.500 --> 01:40:26.590
obecny i to tak naprawdę jest interesujące.

01:40:33.850 --> 01:40:39.800
I tutaj liberałowie, demokraci mogli się zebrać, mogli wyrażać swoje stanowiska i

01:40:39.810 --> 01:40:44.670
prezentować wobec władców i monarchów.

01:40:44.870 --> 01:40:49.360
Mogli też w sposób swobodny wyrażać się na temat przyszłości Niemiec i

01:40:49.370 --> 01:40:53.360
to wydaje mi się najbardziej istotnym elementem, jeżeli chodzi o

01:40:53.370 --> 01:40:54.390
Wolne Miasto Frankfurt. Dziękuję bardzo.

01:41:02.660 --> 01:41:04.990
Peter Oliver Loew.

01:41:05.020 --> 01:41:11.480
Dziękuję najpierw za te trzy bardzo ciekawe przykłady, które też mają dość

01:41:11.490 --> 01:41:14.620
duże znaczenie dla naszych rozważań o drugim Wolnym Mieście Gdańsku.

01:41:14.630 --> 01:41:20.030
Bo drugie wolne miasto jakoś wyrasta na tle tradycji o innych wolnych miastach.

01:41:20.070 --> 01:41:25.400
 

01:41:26.550 --> 01:41:28.620
Jeśli chodzi o Kraków,

01:41:29.040 --> 01:41:33.810
po pierwsze, nasza baza źródłowa, która by pozwalała na odpowiedź

01:41:33.820 --> 01:41:35.590
na to pytanie jest wątła.

01:41:36.120 --> 01:41:38.510
No nie było badań opinii publicznej,

01:41:39.600 --> 01:41:41.150
książek, czyli niewiele wiemy.

01:41:41.590 --> 01:41:45.750
Wiemy głównie, jaka była reakcja tych, którzy sprawowali władzę.

01:41:46.400 --> 01:41:50.990
Oni zdawali sobie sprawę, że jest to jednak twór przejściowy, że

01:41:51.020 --> 01:41:56.870
takie mini państwo, tym bardziej będące wynikiem tego

01:41:57.180 --> 01:41:57.760
właśnie zgniłego kompromisu,

01:41:58.650 --> 01:42:01.070
ono nie może dłużej przetrwać.

01:42:02.040 --> 01:42:06.770
W związku z tym mieli nadzieję, że przy najbliższej okazji Kraków

01:42:06.800 --> 01:42:11.090
jednak zgłosi aneks do Warszawy, czyli do Królestwa Polskiego,

01:42:11.100 --> 01:42:12.570
czyli będzie częścią Królestwa Polskiego.

01:42:12.890 --> 01:42:16.230
I stąd nie tylko właśnie ci chłopi pisali supliki do Aleksandra,

01:42:16.240 --> 01:42:21.070
czy w ogóle do Romanowów, ale również polscy notable krakowscy

01:42:21.980 --> 01:42:28.330
wierzyli, kiedyś Romanowowie, zgodnie z planami wcześniejszymi, stworzą to

01:42:28.340 --> 01:42:32.490
duże Królestwo Polskie z tak zwanymi ziemiami zabranymi, z Wilnem,

01:42:33.240 --> 01:42:38.560
Kownem, Mińskiem i tak dalej i tak dalej, z częścią Białorusi. I w tym

01:42:38.600 --> 01:42:42.070
nowym projekcie znajdzie się Kraków.

01:42:42.080 --> 01:42:47.650
Natomiast uważali, że należy robić wszystko, żeby nie dopuścić, o czym

01:42:47.680 --> 01:42:51.910
wspominał Profesor, Austriaków, którzy byli najbardziej zainteresowani

01:42:51.920 --> 01:42:54.740
tym, żeby Kraków był austriacki.

01:42:55.880 --> 01:43:01.210
Dlatego ta skromna milicja, policja krakowska, polskich emisariuszy

01:43:01.220 --> 01:43:06.210
przybywających do Krakowa po roku 1831, kiedy właśnie

01:43:06.220 --> 01:43:10.160
przez Frankfurt dotarli do Paryża, później z Paryża przez Frankfurt

01:43:10.370 --> 01:43:14.430
wracali do Krakowa, żeby organizować powstanie.

01:43:14.880 --> 01:43:19.770
Policja na polecenie Senatu robiła Wszystko, żeby ich wyłapać, żeby

01:43:19.780 --> 01:43:24.190
ich aresztować. Bowiem to oznaczało prowokację wobec Austrii

01:43:24.200 --> 01:43:25.670
i danie okazji, żeby Austria wkroczyła.

01:43:26.090 --> 01:43:31.500
Także notable, to widać wyraźnie, nie mieli żadnych wątpliwości.

01:43:41.030 --> 01:43:43.800
Nie wiem co myślało społeczeństwo,

01:43:44.220 --> 01:43:50.820
mieszkańcy, to trzeba by było sprawdzić, na ile w ogóle źródła byłyby w

01:43:50.830 --> 01:43:57.060
stanie to wskazać, żeby mówić o horyzontach politycznych mieszkańców Gdańska.

01:43:57.570 --> 01:44:01.060
Jeżeli chodzi o elity, to jest to interesujące

01:44:01.070 --> 01:44:06.800
dlatego, że z jednej strony miałem wrażenie, że były to na tyle zmienne

01:44:06.810 --> 01:44:09.420
czasy, że działano sytuacyjnie.

01:44:10.930 --> 01:44:13.280
Decyzje zapadały bardzo szybko.

01:44:14.890 --> 01:44:19.010
I na podstawie

01:44:19.270 --> 01:44:27.390
sytuacji faktycznej podejmowano decyzje. Natomiast pewnie

01:44:28.810 --> 01:44:31.340
było takie wyobrażenie, że oczywiście,

01:44:32.060 --> 01:44:39.100
twór jest zależny od koniunktury panującej pomiędzy mocarstwami.

01:44:39.650 --> 01:44:40.350
Natomiast rzeczywiście

01:44:42.030 --> 01:44:46.020
istniało takie wyobrażenie, że może

01:44:47.990 --> 01:44:54.050
utrzymać się szczególne położenie Gdańska, dlatego,

01:44:54.060 --> 01:44:55.550
że nie leży to w niczyim interesie,

01:44:55.890 --> 01:45:00.870
by Gdańsk stał się częścią bądź Rosji bądź Prus.

01:45:00.880 --> 01:45:04.710
A zatem na zasadzie pewnej równowagi, pewnego kompromisu

01:45:04.930 --> 01:45:12.570
wierzono w to, że Gdańsk może utrzymać pewien wyjątkowy status.

01:45:13.680 --> 01:45:16.560
Jakikolwiek miałoby to mieć także związek

01:45:17.320 --> 01:45:22.580
z ogólną sytuacją geopolityczną.

01:45:24.340 --> 01:45:30.530
Jeżeli chodzi o Księstwo Warszawskie,

01:45:30.540 --> 01:45:31.970
czy Królestwo Polskie,

01:45:32.300 --> 01:45:38.390
no to tutaj te odniesienia zawsze były bardzo słabe.

01:45:38.400 --> 01:45:42.190
Natomiast rok tysiąc osiemset czternasty, kiedy próbowano

01:45:42.870 --> 01:45:51.270
utrzymać pewną niezależność, bo Wielka Brytania, Austria nie chciały,

01:45:51.280 --> 01:45:53.350
żeby to było pruskie bądź rosyjskie.

01:45:53.510 --> 01:45:54.620
Oczywiście tutaj

01:45:55.370 --> 01:46:00.360
interesy i Prus i Rosji były przeciwstawne i właściwie jedynym 

01:46:00.370 --> 01:46:07.680
wyjściem i taka też była kalkulacja, że pozostanie ten

01:46:07.750 --> 01:46:12.690
szczególny status Gdańska.

01:46:14.590 --> 01:46:22.070
Ale była to reakcja na sytuację, bo jeżeli chodzi choćby o Toruń albo Lipsk

01:46:22.100 --> 01:46:28.490
podczas negocjacji pokojowych w Wiedniu, mówiono tych dwóch miastach i tam

01:46:28.500 --> 01:46:35.190
mowa jest o tym, jeżeli Lipsk pozostanie w Saksonii, to Toruń przypadnie Prusom.

01:46:35.370 --> 01:46:38.970
Jeżeli miało być odwrotnie, to też odwrotnie.

01:46:38.980 --> 01:46:40.840
A zatem były to

01:46:41.070 --> 01:46:49.820
elementy, które musiały ze sobą współgrać. Metternich i Czartoryski

01:46:50.210 --> 01:46:54.740
rozumieli, jaka to sytuacja, z całą pewnością przedstawiciele

01:46:54.940 --> 01:47:00.900
Gdańska w roku tysiąc osiemset czternastym nie mieli wpływu na Kongres

01:47:00.910 --> 01:47:05.560
Wiedeński, były delegacją, obserwatorami, ale to tyle.

01:47:08.280 --> 01:47:13.630
Ja bym raczej powiedział

01:47:13.640 --> 01:47:21.770
dość jednoznacznie, że obywatele, mieszkańcy Frankfurtu mieli jasność co do tego,

01:47:21.780 --> 01:47:25.690
że to jest prowizorium, że nie potrwa to wiecznie.

01:47:26.670 --> 01:47:30.050
Całe Związek Niemiecki był właściwie takim prowizorium.

01:47:32.580 --> 01:47:40.700
Który nadał sobie misję reformy w stronę narodu niemieckiego, czyli

01:47:40.710 --> 01:47:44.520
nie traktowano tego jako rozwiązania, tylko jakiegoś takiego wehikułu

01:47:44.530 --> 01:47:51.570
przejściowego, który miał kiedyś doprowadzić do państwa niemieckiego.

01:47:51.760 --> 01:47:52.220
Więc właściwie

01:47:53.240 --> 01:47:56.900
Związek Niemiecki miał misję reformatorską.

01:47:58.160 --> 01:48:01.870
I to dotyczyło również wolnych miast, w

01:48:01.880 --> 01:48:06.110
szczególności Frankfurtu. Panowała nadzieja.

01:48:06.700 --> 01:48:09.030
To była ta pierwsza koncepcja,

01:48:09.060 --> 01:48:15.530
myśl, że te republiki, które istniały w Związku Niemieckim, pozwolą

01:48:15.540 --> 01:48:20.090
wzmocnić element republikański w późniejszych, jednolitych Niemczech.

01:48:20.100 --> 01:48:23.290
Ta myśl jednak dość szybko zanikła.

01:48:25.150 --> 01:48:28.960
Bo ta idea była coraz mocniej

01:48:30.410 --> 01:48:36.860
kontestowana czy wręcz prześladowana i ta nadzieja wolnych miast,

01:48:37.290 --> 01:48:42.370
idąca w stronę Niemiec bardziej konstytucyjnych,

01:48:44.310 --> 01:48:49.490
co oznaczałoby też większą partycypację warstw społecznych,

01:48:49.500 --> 01:48:54.250
te idee uległy zablokowaniu, ale były kontynuowane w samych wolnych

01:48:54.260 --> 01:48:56.090
miastach, więc postrzegano się

01:48:57.370 --> 01:49:03.540
jako pewien twór czasowy, ale taką też swoistą szansę na to, żeby w

01:49:03.570 --> 01:49:09.300
rozwiązaniu narodowym swoje interesy wnieść.

01:49:09.340 --> 01:49:14.580
To pewien ruch, który istniał w mniejszym stopniu w miastach

01:49:14.590 --> 01:49:17.080
hanzeatyckich, we Frankfurcie,

01:49:18.530 --> 01:49:24.170
by ten pomysł demokratyczno liberalny tutaj mocniej formułować i

01:49:24.610 --> 01:49:29.640
wypracowywać wizje przyszłości jak takie Niemcy konstytucyjnie w

01:49:29.650 --> 01:49:31.340
przyszłości by mogły wyglądać.

01:49:33.070 --> 01:49:36.880
Jeden z elementów, który w 

01:49:36.930 --> 01:49:39.660
rewolucji czterdziestego ósmego roku się pojawił,

01:49:41.490 --> 01:49:44.240
posłowie do parlamentu 

01:49:44.250 --> 01:49:50.460
frankfurckiego chcieli nadać sobie konstytucję i w tym 

01:49:50.470 --> 01:49:54.460
pre- parlamentaryzmie to odgrywało pewną rolę. Również

01:49:56.200 --> 01:50:02.410
cała sieć powiązań z innymi demokratycznymi deputowanymi z innych

01:50:02.420 --> 01:50:08.430
części Niemiec, którzy odnaleźli się w tym zgromadzeniu parlamentarnym i

01:50:08.440 --> 01:50:11.450
pierwsza konstytucja niemiecka

01:50:13.090 --> 01:50:15.620
no już zaczyna wyglądać rzeczywiście na konstytucję.

01:50:17.500 --> 01:50:24.980
Monarchia, ale jednak konstytucyjna z dość szerokimi uprawnieniami

01:50:25.680 --> 01:50:31.950
zgromadzenia narodowego do powoływania rządu na przykład i tak dalej.

01:50:31.960 --> 01:50:39.950
Po upadku tych tendencji Frankfurt idzie dalej tym torem, formułuje jeszcze

01:50:39.960 --> 01:50:49.870
radykalniejsze idee republikańskie. Nie bez powodu staje się to

01:50:52.360 --> 01:50:57.840
wehikułem wpływającym na przyszłość Niemiec a skrzydło radykalne wysuwa na początku lat

01:50:57.850 --> 01:51:01.720
sześćdziesiątych postulat zupełnie nie skrywany,

01:51:03.250 --> 01:51:09.150
by nowa postać, jakaś reedycja rewolucji z czasów Wiosny Ludów

01:51:09.160 --> 01:51:15.030
doprowadziła do restauracji tych warunków, jakie panowały w zgromadzeniu

01:51:15.040 --> 01:51:22.210
narodowym w parlamencie frankfurckim. Dlatego Prusy traktowały to jako afront

01:51:23.140 --> 01:51:34.450
i podczas wojny kultywowano pewien mit zdobycia tego miasta i

01:51:34.510 --> 01:51:39.610
stłumienia tych stanowisk politycznych przez Frankfurt uosabianych.

01:51:41.120 --> 01:51:46.540
Frankfurt był zatem jakimś symbolem oporu przeciwko Prusom.

01:51:48.200 --> 01:51:54.630
To była pewna jasna wizja wśród społeczeństwa, mieszczaństwa

01:51:54.680 --> 01:52:00.480
i elity, że nie potrwa to wiecznie, że ma to ograniczony czas trwania.

01:52:03.780 --> 01:52:09.950
Ale, że przejdzie to, przekształci się w inny twór i chciano jak

01:52:09.960 --> 01:52:14.950
najmocniej zaakcentować element republikański.

01:52:16.630 --> 01:52:19.720
1870-1871 rok i

01:52:19.730 --> 01:52:24.860
Niemcy kaiserowskie nie były takie, jak wyobrażano sobie to wcześniej we Frankfurcie.

01:52:26.550 --> 01:52:34.980
Stąd też wzięła się opozycja w cesarstwie niemieckim liberalna,

01:52:34.990 --> 01:52:39.560
długo podtrzymująca swoje stanowisko, w odróżnieniu od innych

01:52:39.570 --> 01:52:40.240
części Niemiec.

01:52:46.230 --> 01:52:49.280
Dzień dobry, Jan Daniluk, ja mam pytanie do profesora Chwalby

01:52:49.290 --> 01:52:52.600
jeszcze a propos Krakowa.

01:52:52.600 --> 01:52:56.670
Parę lat temu, nie tak dawno, jeden słynny historyk z Krakowa zarzuca

01:52:56.680 --> 01:53:01.820
władzom gdańskim, a pośrednio i części mieszkańcom niemieckość,

01:53:01.830 --> 01:53:05.120
bo dla mnie osobiście to zabawne, zważywszy, że mówił to historyk z miasta,

01:53:05.130 --> 01:53:08.710
gdzie w niejednej restauracji wisi portret Franciszka Habsburga.

01:53:09.600 --> 01:53:13.350
Ale mówię o tym dlatego, bo pan wspomniał o tym, że ta Rzeczpospolita

01:53:13.360 --> 01:53:14.570
Krakowska, to Wolne Miasto

01:53:14.580 --> 01:53:19.970
Kraków nie stało się mitotwórcze, nie gra, jakoś nie funkcjonuje.

01:53:20.460 --> 01:53:21.450
Ja się zastanawiam, dlaczego?

01:53:21.460 --> 01:53:24.550
Czy to jest kwestia, nie wiem, przykrycia tego okresu

01:53:24.790 --> 01:53:27.910
tym przełomem czy drugą połową dziewiętnastego wieku, początkiem

01:53:27.920 --> 01:53:32.970
dwudziestego wieku, rolą wówczas Krakowa czy nie? Może to jest kwestia braku badań?

01:53:33.410 --> 01:53:36.640
Aż mi się wierzyć nie chce, bo to mnie zaskoczyło w Pańskim

01:53:36.650 --> 01:53:40.660
wystąpieniu, że to faktycznie gdzieś dzisiaj tam na południu nie

01:53:41.570 --> 01:53:44.920
nie zagrało, nie jest żywe.

01:53:49.150 --> 01:53:54.760
Nie, nie ma czego badać, dlatego historycy czy publicyści,

01:53:54.770 --> 01:53:59.860
dziennikarze spoglądają na dzieje miasta w tysiącleciu i tam znajdują

01:53:59.870 --> 01:54:01.840
rzeczywiście bardzo ciekawe historie.

01:54:01.850 --> 01:54:03.100
Popatrzmy na turystów.

01:54:03.960 --> 01:54:08.170
Przecież turyści nie przyjeżdżają do Krakowa, żeby wspominać i szukać

01:54:08.180 --> 01:54:12.070
śladów jednocześnie Wolnego Miasta Krakowa.

01:54:13.040 --> 01:54:17.680
Z tego co wiem, przewodników nikt nie pyta gdzie się znajdował senat

01:54:20.130 --> 01:54:29.390
Wolnego Miasta Krakowa .Co sensownego senat dla Krakowa uczynił.

01:54:29.410 --> 01:54:34.240
Także to jest jedna sprawa, druga sprawa czyli brak dokonań, brak

01:54:34.250 --> 01:54:38.150
heroicznych dokonań ale też brak martyrologicznych dokonań.

01:54:38.460 --> 01:54:41.780
Jeśli tak mogę powiedzieć, znaczy bardzo logicznego wątku historii.

01:54:42.210 --> 01:54:46.540
Wiek dziewiętnasty jest tak ważny dla Polaków, że

01:54:47.410 --> 01:54:53.080
Te dwa nurty heroizm i martyrologia idą w parze i one napędzają tą

01:54:53.090 --> 01:54:53.450
polską mitologię.

01:54:54.610 --> 01:54:59.540
Wolne Miasto Kraków jest banalne, nijakie, z tego powodu martwe.

01:55:01.970 --> 01:55:05.280
Tam nikt nie skoczył do Wisły za Wandą, bo tej Wandy wtedy nie było.

01:55:05.850 --> 01:55:10.690
Ona była wcześniej i nikt nie wymyślił tej Wandy na

01:55:10.700 --> 01:55:16.150
potrzeby, choćby dzisiaj, opowieści w wersji zmitologizowanej. I druga rzecz,

01:55:17.740 --> 01:55:23.210
te elity krakowskie były słabe, to miasto zacznie się budzić do życia

01:55:23.220 --> 01:55:27.130
w drugiej, zwłaszcza w końcu wieku dziewiętnastego, kiedy odzyska,

01:55:27.160 --> 01:55:29.930
czy będzie odzyskiwało swoją tożsamość, będzie budować nową

01:55:29.940 --> 01:55:36.030
tożsamość. A tutaj te kręgi intelektualne, literackie, artystyczne, naukowe to

01:55:36.040 --> 01:55:41.190
są skromne, jest Uniwersytet, ale jak on ma dwustu, trzystu studentów, no

01:55:41.200 --> 01:55:43.570
to nie jest też potęga, prawda?

01:55:43.890 --> 01:55:48.700
A na więcej po prostu Kraków nie było stać, więc nie było również

01:55:48.750 --> 01:55:55.460
dziejopisów, bo żeby coś było mitotwórcze,

01:55:56.890 --> 01:56:02.220
muszą być ci, którzy temu się poświęcą, stworzą materiał, dadzą

01:56:02.230 --> 01:56:09.360
materiał. Jeśli nawet coś nie było fascynującego, to z czegoś przeciętnego

01:56:09.370 --> 01:56:13.360
można coś fascynującego zrobić dzięki kreacji artystycznej.

01:56:13.740 --> 01:56:17.560
No prostu Kraków nie trafił na nikogo, kto by się podjął tego

01:56:17.570 --> 01:56:21.770
zadania. Czy należy żałować, Panie profesorze, ja bym nie żałował.

01:56:22.250 --> 01:56:25.180
Zapraszam do Krakowa i tam jest dużo ciekawszych innych rzeczy,

01:56:25.510 --> 01:56:28.250
łącznie z kabaretami, a nade wszystko kawiarniami.

01:56:30.030 --> 01:56:35.350
Szanowni Państwo, ja będę musiał brutalnie jednak zakończyć, czas nam

01:56:35.360 --> 01:56:36.270
się po prostu skończył.

01:56:36.280 --> 01:56:38.590
Panowie profesorowie, bardzo dziękuję za odpowiedzi.

01:56:38.600 --> 01:56:39.430
Bardzo dziękuję

01:56:39.460 --> 01:56:41.220
za ciekawe wystąpienia.

01:56:48.810 --> 01:56:53.200
Szanowni Państwo, przerwa techniczna do godziny jedenastej

01:56:53.630 --> 01:57:00.880
piętnaście. Zapraszam naprzeciwko na kawę, ciastko, herbatę. Przewietrzymy salę i

01:57:00.890 --> 01:57:03.780
i o jedenastej piętnaście zaczniemy kolejną sesję.